Staand op de schouders van de mensen die de traditie hebben gevormd, geven kerken ook anno 2025 de Bijbelse verhalen en de lessen die daar uitgetrokken kunnen worden door aan volgende generaties. 1700 jaar geleden is tijdens het Concilie van Nicea de geloofsbelijdenis vastgelegd die door de meeste christelijke kerken nog altijd wordt beleden en in menig kerk zondag aan zondag wordt voorgelezen of gezongen.
Zaterdag 14 juni in Gouda vieren de kerken die verbonden zijn in de Raad van Kerken dat die geloofsbelijdenis van Nicea al 1700 jaar christenen wereldwijd verbindt en uitnodigt hun geloof voor te leven. Tijdens de 473e vergadering van de plenaire Raad van Kerken woensdag 2 april was die geloofsbelijdenis de basis. Met componist Wijnand van Klaveren aan de piano zongen de Raadsleden de geloofsbelijdenis van Nicea in een nieuwe toonzetting, het was even oefenen en proberen, maar het klonk niet slecht, zelfs wel bemoedigend. Zaterdag 14 juni om 14 uur in de St Janskerk in Gouda (toegang vrij) worden allen, ja ook u als lezer, uitgenodigd die geloofsbelijdenis mede te beleven en te zingen. Dat wordt een feestelijke oecumenische dienst waar veel gezongen zal worden.
Charta Oecumenica
Deze vergadering stond de Raad van Kerken ook uitgebreid stil bij de Charta Oecumenica. Een verklaring die kerken in Europa opstelden toen na de hereniging van Oost en West-Europa veel in de samenleving veranderde. Zie dat Charta als een opdracht aan kerken in Europa om na die grote verdeeldheid tussen Oost en West, hun bijdragen te leveren aan de opbouw van ons continent. Dat eerste Charta stamt uit 2001 en nu ligt er een aan de tijd aangepaste versie op tafel die eind april door de Conferentie van Europese Bisschoppenconferenties (CCEE) en door de Europese Kerkenconferentie (114 lidkerken) in Vilnius in Litouwen wordt ondertekend.
Ds. Klaas van der Kamp, bestuurslid vanuit Nederland in de Europese Kerkenconferentie (KEK) nam de leden van de Raad mee in wat er zoal vernieuwd is aan dat Charta Oecumenica. Die eerste Charta Oecumenica van 2001, aldus Van der Kamp, maakt duidelijk dat het wegvallen van polarisatie nog niet betekent dat men elkaar echt verstaat, de eenheid in een deel van Europa betekent nog niet dat het continent een ziel heeft gekregen. Van der Kamp: ‘Nu, bijna vijfentwintig jaar later, is er behoefte om de analyse van ‘waar staan we voor?’ opnieuw tegen het licht te houden. Er zijn indringende vragen. Over minderheden, migranten, economische ontwikkeling, klimaatverandering, nieuwe technologische ontwikkelingen, democratie en emancipatie, jongeren en secularisatie. Charta geeft daarvoor een referentiekader.’
Charta biedt kerken handvatten
De nieuwe Charta snijdt nieuwe thema’s aan. Het onderdeel kunstmatige intelligentie is helemaal nieuw, net als de hoofdstukken over jeugd en migratie. De reflecties over oorlog en vrede zijn krachtiger aangezet. De vragen van de klimaatcrisis komen anders aan in de samenleving en in de tekst. En als je goed leest, zie je dat de verhouding tot jodendom subtieler is geworden en de verhouding tot moslims uitnodigender. De oecumenische insteek daagt uit meer werk te maken van het contact tussen kerken, zo hield Van der Kamp de Raadsleden voor. In afwachting van de definitieve tekst die 27 april in Litouwen wordt gepresenteerd en dan nog in het Nederlands moet worden vertaald, is er voor de kerken wel een eerste samenvatting gemaakt. Die ziet er als het gaat om de hoofdstukken in grote lijnen als volgt uit.
In Europa
- geloven we in één heilige, katholieke en apostolische kerk
- we zoeken de onderlinge eenheid, willen die uitbouwen en vieren
In Europa
- zoeken we naar wegen om het geloof zonder polarisatie zichtbaar te maken
- we luisteren naar het Woord van God, we bidden samen
- we geven een gemeenschappelijk getuigenis
- we verkondigen gezamenlijk het Evangelie
- we spreken met andere mensen en we zetten ons in voor elkaar
In Europa
- verlangen we elkaar beter te leren kennen
- we bouwen mee aan het huis van Europa
- we zoeken verdieping in de Joodse wortels van ons geloof
- en we staan open voor verbreding in de relaties tot moslims
- en tot mensen met een andere religie of levensbeschouwing
In Europa
- voelen we ons mede verantwoordelijk voor de samenleving
- we streven naar vrede
- we beschermen de schepping
- we zijn gastvrij voor ontheemden
- we zoeken nieuwe technologie en digitalisering heilzaam te gebruiken.
De Charta Oecumenica is een analyse van en voor kerken in Europa. Waar staan we voor? De Raad begon die derde april met het zingen op een nieuwe melodie van de eeuwenoude geloofsbelijdenis van Nicea, een stevige basis voor het geloofsleven, maar de maatschappelijke ontwikkelingen in de samenleving raken ook de kerken en haar leden. Dan is de Charta Oecumenica een referentiekader waar kerken en raden van kerken zich aan kunnen spiegelen. Van der Kamp ziet verschillende manieren waarop kerken met deze Charta-tekst aan de slag kunnen gaan. Je kunt de tekst omhelzen en ondertekenen, je kunt hem in elk geval agenderen om duidelijk te maken dat je met de geloofsbelijdenis als uitgangspunt meer stappen moet maken in de wereld ver weg en dichtbij.
Ds. Van der Kamp: ‘Als kerk kunnen we maar zo het risico lopen dat we ons denken en onze liturgie in een ivoren toren opsluiten; een tekst als die van Charta daagt ons uit ons geloof zichtbaar te maken en de maatschappelijke relevantie te laten zien.’ Komende tijd zal de Charta Oecumenica in menig kerk besproken worden.
Teun-Jan Tabak
Foto: componist en pianist Wijnand van Klaveren heeft de Raadsleden tekst en uitleg over de nieuwe melodie waarop de geloofsbelijdenis van Nicea gezongen wordt.