Tijdens de 472e vergadering van de Raad van Kerken woensdag 12 februari in Bodegraven had de Raad de agenda vrijgemaakt om te spreken over samenlevingsvraagstukken die, ook van de kerken, wel een wijs woord kunnen gebruiken.
Het ging over het Kerkasiel dat de Protestantse Kerk ‘Open Hof’ in Kampen biedt aan een gezin met vier kinderen uit Oezbekistan dat na elf jaar procederen ons land uitgezet dreigt te worden. Maar de Raad besprak ook de spanning in de wereld: Oekraïne, Gaza, de opkomst van extreemrechts, de politieke nervositeit in de Verenigde Staten. Hoe staan we als kerken hierin, hoe staan we hierin vanuit ons geloof?
In zijn liturgische opening van de vergadering (pdf) focuste de Nederlands gereformeerde predikant Dinand Krol op de deugd ‘barmhartigheid’. Een begrip waar je volgens Krol over kunt preken, maar vooral iets wat je moet doen. De predikant noemde in het bijzonder de mensen in en rond de Open Hof in Kampen. ‘Die hebben het gedurfd om kerkasiel te verlenen – en dat in deze tijd. Wat een geduld is ervoor nodig om de dienst daar voortgang te doen vinden. Om dat te doen voor mensen die – als het al lukt – waarschijnlijk niet veel meer kunnen zeggen dan ‘dank je wel’, hoe graag ze het misschien ook anders zouden willen. Er zijn dingen die nou eenmaal voor geen geld te koop zijn. En dan is de cirkel rond. Want dat is nou net barmhartigheid, de barmhartigheid die God heeft laten zien aan zijn volk door het te bevrijden uit de greep van slavernij en dood,’ aldus dominee Krol in zijn liturgie.
Nicea
De Raad van Kerken besteedt dit jaar veel aandacht aan Nicea waar 1700 jaar geleden christenen van over de hele (bekende) wereld bij elkaar kwamen voor ontmoeting en overleg. De Week van Gebed, zo vertelde algemeen-secretaris Coen Wessel, waar ook attentie was voor de resultaten van die kerkvergadering in Nicea, trok eind januari dit jaar meer belangstellenden. Tijdens de Oecumenelezing op 16 mei in Utrecht komt de Engelse predikant Susan Durber te spreken over Nicea. Durber is één van de presidenten van de Wereldraad van Kerken. En zaterdag 14 juni staat de kerkvergadering van Nicea centraal in een viering in de St. Janskerk in Gouda waar iedereen welkom is. Vanuit de kerkelijke verschillende tradities die in de Raad verzameld zijn wordt deze viering vormgegeven.
Gewortelde kinderen
Meeste tijd deze vergadering was weggelegd voor de situatie van de ‘gewortelde kinderen’. De Raad heeft de Vaste Tweede Kamercommissie voor Asiel en Migratie om aandacht gevraagd voor de problematiek van kinderen die al zeer lang in Nederland verblijven en uitgezet dreigen te worden, de zgn. gewortelde kinderen. Inzet van de Raad is om in wetten en regelgeving het belang van kinderen veel meer mee te laten wegen, in overeenstemming met het kinderrechtenverdrag van de VN. Er wordt nu alleen gekeken naar de positie van de ouders, de positie van de kinderen telt niet mee. En dat terwijl in 2019 een regeling is beloofd om de positie van deze kinderen te regelen.
Aanleiding hiervoor is het kerkasiel in Kampen dat sinds 21 november afgelopen jaar in de protestantse kerk Open Hof is verleend aan het Oezbeekse gezin Babayants. Met inmiddels ruim 300 pastores en dominees die elkaar afwisselen wordt daar een continue kerkdienst gehouden om oppakken en uitzetten van de familie door de overheid te voorkomen. De familie dreigt te worden uitgezet, terwijl hun kinderen al 11 jaar in Nederland verblijven.
Wij zijn ons bewust, schreef de Raad aan de Tweede Kamer, van het feit dat er een lange juridische weg is gegaan en dat wij een standpunt innemen dat indruist tegen de bestaande formele criteria en processen. Wij zien hier dat een juridisch proces niet altijd een rechtvaardig besluit oplevert, concludeerde de Raad.
Verschillende moderamenleden van de Raad hebben het kerkasiel in Kampen al bezocht en op 6 januari besloot het moderamen in een extra vergadering het onderwerp aanhangig te maken bij de Tweede Kamercommissie en vroeg om gesprek. De Kamercommissie liet weten dat het aan de afzonderlijke leden is een gesprek hierover aan te gaan, maar wilde de Raad niet ontvangen voor een gezamenlijk gesprek.
Herman Stomphorst, die het kerkasiel mede coördineert, dankte de Raad deze woensdag voor de steun. Hij ontmoette de familie Babayants voor het eerst toen zij opgepakt waren om uitgezet te worden. ‘Ik heb de vier kinderen van tussen de 3 en 15 jaar toen in de ogen gekeken en dat heeft me geraakt. Als er plotseling tien man politie rond je bed staat hoef ik u niet te vertellen wat de impact daarvan is.’ De familie kwam met een voorlopige voorziening vrij, maar toen zij weer opgepakt dreigde te worden klopte zij bij de kerk in Kampen aan. ‘Met het woord ‘barmhartigheid’ heeft de Open Hof in Kampen deze zaak opgepakt’, verwees Stomphorst naar de woorden van ds. Krol. De kerkdienst in de Open Hof die het kerkasiel vormgeeft, is gaande sinds 21 november. Natuurlijk is de familie Babayants niet altijd bij de dienst. Zo goed en zo kwaad als het gaat is er onderwijs voor de kinderen en helpt de familie met praktische klussen die in een kerk geklaard moeten worden.
De grote vraag die iedereen aan Stomphorst en de andere leden van het coördinatieteam stelt is, hoe lang houden jullie dit vol? ‘Toen de familie zich bij ons meldde stelde de kerkelijke gemeente zich niet de vraag ‘pakken we het aan’, maar ‘hoe pakken we het aan’. Het brengt ons als kerkelijke gemeente veel.’ En Stomphorst vertelt:
‘Allereerst de oecumene, ruim 300 dominees en pastores uit de breedte van christelijk Nederland hebben zich met kerkleden aangemeld voor de doorlopende kerkdienst. Mooi gebaar daarbij is de doorgifte van de immer brandende oecumenische klaars. Daarnaast is er toch ook het punt van evangelisatie wat hier vanuit gaat. Het is mooi dat in deze soms donkere tijden dit door kerken en christelijke gemeenschappen wordt opgepakt. Het levert veel energie op zeker ook voor de leden van de protestantse gemeente Open Hof. En de familie Babayants maakt het goed. Zij melden ons dat het lijkt alsof de tijd voorbijvliegt. De 13-jarige dochter vertelde mij dat zij zich veilig voelt in de kerk, nu hoeven we niet meer met één oog open te slapen, maar kunnen we twee ogen dicht doen.’
Oproep
Derk Stegeman, voorzitter van de werkgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken, riep lidkerken en plaatselijke gemeenten op vooral naar de Open Hof in Kampen te gaan. De verantwoordelijkheid voor dit kerkasiel ligt bij de kerk in Kampen, maar zo meldde Stegeman, het is goed en nodig dat het kerkasiel breed gedragen wordt, ook door de kerkdienst voort te zetten. Onderliggend probleem dat de Raad van Kerken met steun aan dit kerkasiel en de brieven aan de Tweede Kamer aan de orde wil stellen is volgens voorzitter Geert van Dartel de positie van de gewortelde kinderen. De asielprocedures duren lang en kinderen die in Nederland opgroeien worden de dupe. Van Dartel vertelde dat binnen de gelederen van de Raad van Kerken verschillend gedacht wordt over het middel van kerkasiel, maar inzet voor de problemen van de gewortelde kinderen is de noemer waarop de Raad van Kerken zich ook voor deze familie inzet.
Vanuit de Raad werd opgeroepen te proberen het leed dat wij gewortelde kinderen aandoen te depolitiseren, al vergt het een zoektocht om dat handen en voeten te geven. Op de vraag ‘hoe lang houden we het vol’ antwoordde Stomphorst dat zolang er een positieve beweging is het door kan gaan, waarbij doorslaggevend is dat zowel de familie als de lokale kerk het kunnen dragen. Stomphorst vertelde dat ook mensen die zeggen niets met kerk of geloof te maken te hebben zich melden en hun (financiële) steun geven. Hij wilde Raad niet de boodschap onthouden die één van deze bezoekers hem meegaf. Vrij naar Václaf Havel: Hoop zit niet in het resultaat, maar in het innerlijk weten dat we het goede doen.
Allemaal mooi en goed, klonk het vanuit de Raad, maar we hebben ook te maken met polarisatie, toenemende verdeeldheid die ook door zaken als kerkasiel aangewakkerd kunnen worden. Ook voor de kerken een taak om die polarisatie aan de orde te stellen. Menswaardigheid, rechtvaardigheid en wellevendheid werden genoemd in de Raad, op die noemer is het ook aan kerken om het lot van ongeveer 300-500 hier gewortelde kinderen aan de orde te stellen. Hoe gaan we om met onze kinderen en wat zegt dat over de politiek in ons land?
‘Ontharding’
Derk Stegeman van de werkgroep Vluchtelingen van de Raad riep op tot geloven in de ‘ontharding’ van het gesprek en bepleitte dit onderwerp nadrukkelijk op de agenda van de kerken te houden, tot een politiek aanvaardbare oplossing voor kinderen is getroffen. Voorzitter Van Dartel vroeg Stegeman en Stomphorst om de familie en de Open Hof kerk in Kampen te groeten en te verzekeren dat de Raad hen steunt, in de hoop dat er snel een aanvaarbare politiek oplossing komt voor de gewortelde kinderen.
Het gesprek van de Raad van Kerken over de spanningen in de wereld om ons heen en wat je daar als kerk mee zou moeten doen, werd gevoerd in enkele groepjes met raadsleden. Het moderamen zal de gespreksresultaten verwerken in een schrijven dat over enkele maanden wordt gepubliceerd.
Teun-Jan Tabak
Foto: Familie Babayants met de moderamenleden Harm Jagers en bisschop Dick Schoon (bron: website Kerkasiel Kampen)