Van 11 t/m 22 november is de wereld in Bakoe bijeen voor klimaattop COP29. Marijke van Duin – sinds 2000 lid van de klimaatwerkgroep van de Wereldraad van Kerken – volgt de top op de voet en schrijft over haar bevindingen.
Dat zei een Afrikaanse klimaatexpert tijdens de dagelijkse persconferentie van Climate Action Network (CAN). Als de benodigde klimaatfinanciering niet van de grond komt zal het continent het snel nog moeilijker krijgen. Daarom is $1,3 biljoen per jaar een must, en niet in de vorm van leningen. Daarvan heeft het continent er al genoeg. Zo stak Mozambique zich zwaar in de schulden bij de Wereldbank na de gigantische overstromingen in 2023. En dat is maar één van de vele voorbeelden.
Een vergelijkbaar Afrikaans geluid kwam van de Afrikaanse Unie (AU) in een eigen persconferentie. Voor veel landen in het continent is het nu al moeilijk om te recupereren na een klimaatgerelateerde ramp. Er is simpelweg te weinig geld én tijd voordat de volgende ramp zich aandient. Daarom is adaptatie voor het Afrikaanse continent zo belangrijk. De AU komt niet naar Bakoe voor hulp, maar voor rechtvaardigheid: de ontwikkelde landen dienen hun verplichtingen en toezeggingen na te komen. Ook investeringen zijn hard nodig én mogelijk, want Afrika heeft veel kritieke mineralen die nodig zijn voor de energietransitie. Maar dat moeten dan wel eerlijke investeringen zijn, niet de grondstoffenplunderingen waar het continent mee te maken heeft.
Een andere vorm van kapitaalverschaffing kan komen van de koolstofmarkten. Maar dan moet de koolstofprijs wel flink omhoog, én de Afrikaanse landen moeten erop voorbereid worden, o.a. met wetgeving. De AU heeft met dat doel een actieplan opgesteld met richtlijnen hoe de lidstaten van die koolstofmarkten kunnen profiteren. Meedoen aan emissiereductie is moeilijk voor het continent, vanwege de infrastructuur voor fossiele brandstoffen. Het liefst zou de AU overstappen op duurzame energie, maar dan moet er meer geld over de brug komen…
Helaas heeft de G20 maar weinig geholpen om de onderhandelingen hier over dat klimaatgeld vlot te trekken. In het statement dat vandaag uitkwam na de tweedaagse top in Rio, werd slechts de hoop op een succesvolle uitkomst rond het NCQG uitgesproken. Het is aan de delegaties hier om dat te verwezenlijken.
Parallelle trajecten
Vandaag werd het tweede gedeelte van het High Level Segment geopend, en dat betekent de hervatting van een onafzienbare rij speeches, uitgesproken door staatshoofden en regeringsleiders. Tegelijkertijd ging het werk aan de diverse documenten verder, zij het vaak in informele bijeenkomsten. Een van de moeilijkste aspecten aan VN-onderhandelingen is het feit dat er heel veel parallelle trajecten zijn, ieder met hun eigen tekst. Maar veel onderwerpen komen in meerdere teksten voor, zodat die allemaal op elkaar afgestemd moeten worden. Morgen wordt nieuwe, bijgewerkte tekst verwacht die de basis moet vormen voor de laatste onderhandelingsdagen.
Naast het officiële onderhandelingstraject over mitigatie, dat uiterst moeizaam verloopt, zijn er ook landen die initiatieven nemen in de geest van het traject. Zo is vorig jaar tijdens COP28 een alliantie opgericht die de transitie ‘weg van fossiele brandstoffen’ wil helpen: de Coalition On phasing out Fossil Fuel Incentives including Subsidies (COFFIS). Deze coalitie is begonnen met 13 landen, staat onder leiding van Nederland (!), en telt inmiddels 16 landen. Het secretariaat is gevestigd bij het gerenommeerde International Institute for Sustainable Development (IISD). De deelnemende landen – Antigua en Barbuda, Oostenrijk, België, Canada, Costa Rica, Denemarken, Finland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Spanje, Nederland, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Nieuw-Zeeland en Colombia – willen (eindelijk) een begin maken met het afschaffen van de subsidies op fossiele brandstoffen. Om dat voor elkaar te krijgen wordt allereerst een inventarisatie gemaakt van alle vormen van fossiele subsidie. Volgens de Nederlandse minister voor klimaat en groene groei, Sophie Hermans, is het afschaffen van fossiele subsidies een gevoelig onderwerp, omdat het direct raakt aan de portemonnee van mensen. Daarom moet het voorzichtig en stapsgewijs gebeuren. De International Energy Agency (IEA) denkt hierin mee. Eurocommissaris Wopke Hoekstra sprak zijn steun uit voor het initiatief en gaf de verzekering dat de volgende Europese Commissie het voortvarend op zal pakken, ook in de volgende EU-budgetronde.
Dat klinkt allemaal spannend, maar ik schreef niet voor niets ‘eindelijk’. In 2002 zag ik in een officieel VN-document uit begin jaren 90 al een pleidooi voor de afschaffing van deze subsidies. Decennialang is dat geblokkeerd en getraineerd, dus er is geen enkele reden voor op-de-borst-klopperij. Zeker niet als je bedenkt om welk bedrag het gaat: $1,5 biljoen voor fossiele subsidies wereldwijd, alleen al in het jaar 2022. Hoeveel was ook alweer het gevraagde bedrag voor het NCQG …?
Oproepen gezamenlijke religieuze organisaties
In een andere persconferentie gaf een interessante rij sprekers een inkijkje in de voorbereidingen van de gezamenlijke religieuze organisaties (FBOs) op COP 30, volgend jaar in Brazilië. Brahma Kumaris riep op tot introspectie, verstilling en meditatie. Op die manier is er minder gevaar voor depressie en het verlies van hoop, komt men weer in contact met de natuur en kunnen betere beslissingen worden genomen. Sinds de covid-pandemie is het aantal mensen dat dit doet sterk gegroeid. De Quaker-afgevaardigde vroeg aandacht voor de vredestraditie die in alle grote religies kan worden gevonden. Voor meer veiligheid is de verbinding tussen klimaat en vrede van groot belang. De broeikasgasemissie van het militaire apparaat wereldwijd wordt geschat op 5,5% van het totaal, waarbij de oorlogen sinds 9/11 nog niet zijn meegerekend, ook niet die in Oekraïne en Gaza. ‘Israël heeft in minder dan een jaar meer bommen op de Gazastrook gegooid dan de geallieerden op Duitsland in heel WOII’ (ik neem aan dat deze cijfers bij het Quaker United Nations Office kunnen worden geverifieerd). In 2023 is 2,4 biljoen dollar gespendeerd aan militaire uitgaven; als die trend zo doorgaat zal dat in de periode 2024-2030 rond de 17 biljoen dollar bedragen. Hoezo zou er geen klimaatgeld zijn …?
Een kerkleider uit Australië hield een pleidooi voor klimaatactie: ‘Ik zie hoe de stijgende zeespiegel mijn geboorte-eiland verslindt. Als we de 1.5 graden niet in zicht houden nemen we in feite afscheid van het Pacific gebied.’
Kerken en de oecumenische beweging in Brazilië zijn zich al volop aan het voorbereiden op COP 30. Ook jongeren doen hieraan mee. Aandacht voor de klimaatcrisis is er zeker, na de recente verschrikkelijke overstromingen in het zuiden van het land, en enorme bosbranden waardoor een groot deel van het land dagenlang met smog te maken had.
Wordt vervolgd.
19 november 2024,
Marijke van Duin