Op 26 oktober organiseerde de Werkgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken, in samenwerking met Geloof & Samenleving van de Remonstranten, de Inspiratiedag 2024 in een goed gevulde Johanneskerk in Amersfoort.
In een volle kerkzaal met mensen uit alle delen van ons land opende voorzitter Ineke Bakker de dag door de Paaskaars aan te steken en kort te motiveren waarom de Werkgroep Vluchtelingen voor het thema ‘Het meest humane asielbeleid ooit…’ had gekozen.
Met alle dagelijkse propagandastromen, waarin over vluchtelingen en vreemdelingen wordt gesproken alsof zij niet-menselijk zijn en alsof zij een bedreiging zijn van ons bestaan, is het van levensbelang dat wij dergelijke haat-taal en dit soort negatieve beelden niet vanzelfsprekend of normaal gaan vinden. Dan is het goed te weten dat de joodse en de christelijke – en ook de islamitische en humanistische – tradities glashelder zijn over het belang van humaniteit, van naastenliefde en solidariteit, van het zien en liefhebben van de ander als een mens zoals wij zelf zijn. Daarom ook hebben we als thema voor deze Inspiratiedag gekozen voor het motto: Het meest humane asielbeleid ooit…. Om een positief en menswaardig ander geluid te laten horen en samen uit te stralen dat het asielbeleid echt anders kán en ook anders móet, willen we als samenleving niet door onze morele ondergrens heen zakken.
Ze verwees ook naar de tekst Maar wij geloven – Geloven in tijden van verharding, die de Werkgroep Vluchtelingen heeft opgesteld en die door de Raad van Kerken wordt onderschreven.
Bedreiging democratische idealen
Frank Candel, bestuursvoorzitter van VluchtelingenWerk Nederland, begon zijn verhaal door te vertellen dat hij blij was om op de Inspiratiedag te mogen spreken. Hij herinnerde eraan dat de Werkgroep Vluchtelingen en VluchtelingenWerk uit dezelfde traditie stammen en dat er maar liefst 400 lokale groepen van VluchtelingenWerk zijn, die voor een belangrijk deel kerkelijke wortels hebben.
Dat hij als inspirerend spreker was aangekondigd maakte zijn missie er, naar zijn mening, niet gemakkelijker op. Want de feiten zijn hard. Het aantal autocratieën in de wereld neemt toe en deze bedreigen onze democratische idealen. In Nederland zijn vreemdelingen en vluchtelingen tot zondebok gemaakt en wordt bewust gewerkt aan de ontwrichting van het asielbeleid. Binnenkort kunnen we op straat zwervende asielzoekers tegenkomen, die voor de PVV het eigen gelijk bewijzen. De nieuwe maatregelen zullen alleen maar tot meer problemen leiden. In Europa loopt Nederland inmiddels voorop in de verharding van het asielbeleid. We hebben niet door dat Wilders daar opereert als de meest invloedrijke negatieve politicus. Er heerst een sterk anti-beleid tegen ngo’s. We moeten beseffen dat we van een ‘goed doel’ voor veel mensen een ‘slecht doel’ zijn geworden. Dit is allemaal geen toeval, maar een bewust ‘framen’ waarbij solidariteit ondermijnd wordt.
Zes waarden
Hij haalde Jonathan Haidt aan die de volgende zes waarden noemt die bij het rechtvaardigheidsgevoel van mensen belangrijk zijn: zorgzaamheid, eerlijkheid, vrijheid en deugdzaamheid, loyaliteit en autoriteit. Alle mensen hechten belang aan deze waarden, maar linkse mensen vooral aan de eerste drie en rechtse mensen vooral aan de laatste drie. En het is precies op deze laatste waarden dat Wilders aanslaat.
We moeten beseffen dat voorstanders van de opvang van vluchtelingen inmiddels in een minderheidspositie terechtgekomen zijn. Daarom is de rol van instituties, zoals religies en ngo’s, maar ook van individuen zo belangrijk. Daarbij moeten we samenwerking zoeken in het maatschappelijk middenveld, zoals nu gelukkig ook gebeurt, bijv. in de Beweging. Alleen door voor een ander op te komen kan er verandering plaatsvinden. We moeten de problemen in de samenleving erkennen en benoemen en tussen de polen van polarisatie op zoek gaan naar de waarden. Dat is nog niet zo eenvoudig. We zijn nog aan het zoeken hoe dat het beste kan.
Candel sloot af met een filmpje waarin politicus Jan Pronk als realistisch scepticus spreekt over hoop. “Er is wel door mensen gezegd, ‘Er is altijd wel hoop’. In mijn toespraken zeg ik ‘Dat is onzin’. Er is niet altijd wel hoop. Hoop is iets dat heus niet zomaar naar je toe komt. Het is een soort van idee-fixe. Je bent de hoop. Je moet hoop waarmaken. Je moet hoop realiseren. Die hoop realiseert zichzelf niet zomaar boven de hoofden van de mensen. Je moet handen en voeten geven aan de hoop. Jij bent het. Dus werk maar, politiek gezien, in je organisatie, voor de klas als onderwijzer.”
Vluchten is geen droom
Als eerste kreeg Shadi Haddad, voormalig vluchteling uit Syrië en lid van de Werkgroep Vluchtelingen, de gelegenheid om te reageren. Hij benadrukte dat geen kind als toekomstdroom heeft om vluchteling te worden. Het kost minstens € 20.000,- per persoon om vanuit Syrië naar Europa te vluchten en niemand doet dit voor zijn of haar plezier. Er zijn simpelweg geen andere mogelijkheden. Bedenk dat vluchtelingen Nederlanders helemaal niet willen verdringen of bestelen. Maar kijk wel naar de geschiedenis: hoe veel is er in herkomstlanden niet gestolen door rijke landen? De huidige maatregelen veroorzaken veel onrust en onzekerheid onder vluchtelingen, ook onder mensen die al een status hebben.
Daarna was het woord aan de zaal. Onmiddellijk kwamen er vele reacties los. Van oproepen tot het starten en steunen van acties voor een kinderpardon tot pleidooien voor meer medemenselijkheid en het bieden van meer hulp aan vluchtelingen. De kerken en de Raad van Kerken werden opgeroepen om zich nog duidelijker uit te spreken tegen het inhumane asielbeleid. En er werd gepleit voor meer samenwerking tussen ngo’s. Al is het lastig opereren in een gepolariseerde samenleving, we kunnen zelf wel het goede voorbeeld geven en humaan en gelijkwaardig omgaan met mensen van elders.
Met een heel warm applaus en enkele cadeaus, waaronder het eerste exemplaar van het boek Tot aan de overkant en een klein olijfboompje, werd Frank Candel heel hartelijk bedankt voor zijn – inderdaad! -inspirerende verhaal.
Workshops
Na een Syrische lunch, met muziek van Mini Moon Orchestra (een orkest met Nederlanders en nieuwkomers, jong en oud en amateurs en professionals) volgden twee workshoprondes.
- Refugee Project Maastricht – Van droom naar werkelijkheid, de methode RPM
Elke dag bruggen bouwen tussen mensen met een vluchtachtergrond, (internationale) studenten en locals in Maastricht. Hoe doe je dat? - Samen Hier – Project van Justice & Peace
Hoe zorgen we dat we de geborgenheid en betrokkenheid van buurtbewoners betekenisvol kunnen inzetten voor vluchtelingen? Voorbeelden, reflecties en tips uit de praktijk van Samen Hier. - Onderzoek Rosalie Schoemaker
Hoe houden kerkelijke organisaties zich bezig met vluchtelingen? Rosalie deed onderzoek naar de praktijk van opvang van vluchtelingen door kerken en kerkelijke organisaties. Wat kunnen we uit haar onderzoek leren? - Ervaringen uit de praktijk in Deventer
Wat kan een lokale gemeente of parochie doen voor ongedocumenteerden? Bert de Gans van de Protestantse Gemeente Deventer heeft daar ervaring mee en wil die graag delen. - Netwerk Ongedocumenteerden Onderdak
De coördinator van het Netwerk Ongedocumenteerden Onderdak, Joset van der Hoeven, deelt haar ervaringen en uitdagingen voor opvang van mensen zonder verblijfstitel. - New Moon Orchestra
In het orkest spelen 18 mensen van allerlei achtergrond. Ze delen hun ervaringen die ook anderen kunnen inspireren.
Aanbevelingen uit de workshops voor de Raad van Kerken en zijn werkgroep Vluchtelingen waren:
- rol projecten als het Refugee Project Maastricht ook uit op andere plaatsen;
- zet medemenselijkheid op één en geef daarvoor zelf het goede voorbeeld. We kunnen zelf het verschil maken;
- zie vluchtelingen als gelijkwaardige mensen en ga zo met hen om. Wederkerigheid is heel belangrijk;
- doe wat op je weg komt en doe dat vooral samen met een groepje mensen;
- zoek naar lokale partners en contactpersonen;
- maak samen muziek, want muziek verbindt.
Daarna werden alle workshopleiders, sprekers en vrijwilligers heel hartelijk bedankt met een klein olijfboompje, dat kan uitgroeien tot een grote boom. Als teken van hoop op een vreedzame toekomst. Ook werd met een groot applaus afscheid genomen van Ineke Bakker, die per 1 januari aftreedt als voorzitter van de Werkgroep Vluchtelingen. Haar opvolger, Derk Stegeman, directeur van Stek in Den Haag, bedankte haar heel hartelijk voor haar inzet en bevlogenheid. Ook zij kreeg een olijfboompje en het boek Tot aan de overkant, met verhalen van vluchtelingen.
Strijdbaar naar huis
Ds. Rachelle van Andel, diaken Coen van Loon en algemeen secretaris van de Raad van Kerken, ds. Coen Wessel, wisten tijdens de slotviering (pdf) met prachtige liederen, lezingen, fragmenten uit de tekst Maar wij geloven en gebeden de deelnemers te inspireren en te bemoedigen.
Onder het genot van een drankje kon nog nagepraat worden. De reacties waren zonder uitzondering positief: “ Deze dag was precies wat we nodig hadden.” “Jullie moeten vooral doorgaan met het organiseren van dit soort dagen.” “Ik ga normaal gesproken niet naar de kerk, maar deze viering raakte me echt.” “Ik kwam nogal somber, maar ga nu strijdbaar naar huis; deze dag heeft mij echt geïnspireerd.”