Vrijdag 20 oktober was ik, als vertegenwoordiger van de Vrijzinnigen, namens de Raad van Kerken in Nederland aanwezig bij een ontmoetingsavond van Kairos-Sabeel Nederland. De vrijzinnigen zijn geassocieerd lid van de Raad van Kerken en zo zijn we verbonden met de wereldkerk.
Deze weken voelen we ons allemaal aangeslagen, tussen wanhoop en verontrusting over de escalatie van de oorlog tussen Hamas en Israël. Vanavond was het thema ‘Wat veranderde mijn houding tegenover Israël en Palestina?’ Dit thema en de avond waren al geplanned vóór de abjecte aanslagen door Hamas.
De meesten van ons weten zich van kerk en kindsbeen af verbonden met het jodendom. Voor de andere kant van het verhaal, de al 75 jaar durende ontrechting van het Palestijnse volk, zijn wij als kerken en individuen angstig doof en blind geweest.
Deze verandering, en hoe die langzaam en schoksgewijs tot ons doordrong, deelden de honderd aanwezigen met elkaar. Vooral daadwerkelijke ontmoetingen met Palestijnen deden de schellen van de ogen vallen. Sommigen hadden gewerkt in de Tent of Nations, anderen raakten bevriend met de oorspronkelijke bewoners; sommigen lazen Amoz Oz of ergerden zich over eenzijdige berichtgeving en zijn zelf op onderzoek uitgegaan. Maar vooreerst waren we totaal geschokt door de aanslagen van Hamas.
Ik ben vanaf mijn zeventiende vijfmaal in Israël geweest. Het waren georganiseerde reizen. Palestijnen werden vakkundig en angstvallig bij ons vandaag gehouden; het succes Israël werd breed uitgemeten. Ik las Etty Hillesum, David Grossman, Chaim Potok en Amoz Oz en ging maar heel langzaam begrijpen, dat er een enorme kloof bestaat tussen de gedroomde staat en de dagelijks realiteit.
Dominee Erik Ader
Mijn ouders ontmoetten elkaar in 1952 in de pastorie van dominee Ader. Als hij niet was gefusilleerd wegens zijn verzetswerk, had ik hier niet geschreven. Mijn moeder en ik hebben contact met Erik gezocht. Dat is een vriendschap geworden. We lazen zijn boeken.
Erik Ader was een van de drie hoofdgasten. Je kunt van alles van hem vinden, maar niet dat hij antisemiet zou zijn. Hij is steeds meer antizionist geworden. Dat begon toen hij ging onderzoeken op welke plek het dominee Ader-bos geplant is: die plek was namelijk eerst Palestijnenvrij gemaakt. Erik bezocht zowel door zijn ouders geredde onderduikers als verdreven Palestijnen op de Westbank en leerde zo hun harde lot kennen. Inmiddels heeft hij het dominee Ader-bos verplaatst naar daar. En wat denk je? Het wordt wekelijks aangevallen door kolonisten. Het voortbestaan van de Palestijnen wordt al 75 jaren lang onmogelijk gemaakt. Eriks ervaringen hebben hem vastberaden gemaakt en hij ziet daarin de geest van zijn vader.
Natascha van Weezel, publiciste (Trouw, Volkskrant) en filmmaker (fietstocht door Palestina) zou komen spreken namens ‘Een Ander Joodse Geluid’. Maar zij bleek het deze dagen te moeilijk gekregen te hebben om op te treden in het openbaar. Natascha werd vervangen door Nabil Sanhar, christen-Palestijn. In Trouw die week stond zijn genuanceerde verhaal. Hij vertelde over de discriminatie die hem steeds meer overkwam waardoor hij zich er steeds bewuster van werd Palestijn te zijn. Hij vertelde over de pijn die de Israëlische vlag hem doet.
Aan de andere kant van de muur
Vervolgens sprak Remco van Mulligen, historicus en theoloog (tegenwoordig journalist). Hij vertelde over zijn levensloop – van Israël-adept en journalist voor de orthodoxe christelijke kerken en kranten, en hoe moeilijk het bleek de nuances aan te brengen toen hij eenmaal aan de andere kant van de muur belandde.
Kortom: het was een zinvolle avond. We deelden elkaars pijn en verhalen en die van de sprekers. Waren we aanvankelijk aangeslagen, herkend konden we naar huis.
Op verzoek van Een Ander Joods Geluid besloten we ziekenhuizen in Gaza te ondersteunen.
Wat een ellende heeft het nationalisme onze leefwereld gebracht. Zeker wanneer Gods Naam er ijdel bij wordt gebruikt. Ik denk dat wij als Nederlanders, beschaafde polderaars die wij zijn, nooit de diepte van het kwaad of de kracht van haat bevatten kunnen. Gelukkig misschien. Maar het maakt het schier onmogelijk om een oordeel uit te spreken. Arjan Lubach heeft het, vind ik, zo goed mogelijk geprobeerd: Zie het item uit zijn avondshow op 25 oktober op YouTube.
Ds. Ivo de Jong, vertegenwoordiger van de Vrijzinnigen in de Raad van Kerken