De assemblee van de CEC spreekt over verzoening in Europa, tussen Rusland en Oekraïne. Het feit dat de CEC deze kwestie agendeert is – op zijn minst – een vooruitziende blik. En dat blijkt ook uit de bijdrage van de vier kerkleiders uit Oekraïne tijdens een panelgesprek.
Verzoening: ja, men weet heel goed dat er een tijd komt dat dit weer zal plaatsvinden maar het zijn vooral de voorwaarden die helder zijn:
– Er zal eerst een oorlog moeten worden gewonnen. En die oorlog – sinds 2014 – zal moeten resulteren in een volledige teruggave van grondgebied aan Oekraïne, inclusief de Krim.
– Verzoening zal vooraf moeten worden gegaan door diep gevoeld schuldgevoel van de Russen. Zonder dat is geen verzoening mogelijk.
– Oorlogsmisdaden moeten worden bestraft.
Volstrekt duidelijk taal. En heel begrijpelijk. Maar ook een beeld dat nog heel erg ver weg lijkt. De verschillende kerkleiders van orthodoxe, lutherse en gereformeerde huize, begrijpen heel goed dat zij een enorm belangrijke rol gaan spelen in dit proces. Verzoening en vrede gaan samen met vergeving en liefde: ook die lijken heel ver weg. Het gaat om een proces dat – net als voorheen – generaties gaat duren. Ook dat weten de kerken en zij zijn daartoe bereid.
En ook deze notie is van belang: rouwen gaat nog vooraf aan vergeving. De oorlog wordt in deze maanden eerder heviger dan minder, zo zegt Bisschop Sandor Zán-Fábián van de Reformed Church. ‘Ik probeer het iedere dag te voorkomen, maar ik zie dat 18-jarige kinderen worden vermoord’. Een dramatische realiteit die nu natuurlijk zwaarder weegt dan vergeving en verzoening.
Een belangrijk ander aspect werd door Andrej Kuzma ingebracht. De focus op verzoening met de Russen volgt ook nog op de verzoening van de verschillende Oekraïense groepen onderling. En niet in de minste plaats: binnen de orthodoxe familie.
Een hoop om over na te denken. Maar dat duurt nog even. Voorlopig is het nog te vroeg om onze christelijke waarden van verzoening en vergeving om te zetten in daden en gedrag. Die staan nog geruime tijd ‘in de wacht’. Dat levert een heel onbevredigend gevoel op, maar is o zo begrijpelijk…
Goos Minderman is gedelegeerde van de Remonstranten
Foto: Albin Hillert/CEC