Bij de opening van deze 458e plenaire vergadering van de Raad van Kerken in Nederland, deelt Sandra Oosterwolde (Evangelische Broedergemeente) haar overwegingen over de doorwerking van het slavernijverleden in het heden. Zo vlak na Pasen, stelt zij, zijn we ons heel bewust van wat Christus ons heeft geleerd. Christus vraagt ons zijn voorbeeld te volgen en met onze naasten, wit en zwart, om te gaan vanuit zijn gedachtenis.
Ook in onze huidige samenleving bestaan racisme en discriminatie . Het is aan ons als christenen om alert te zijn op gedrag en op te staan tegen onrecht. Oosterwolde stelt dat we als christenen in feite allemaal ambassadeur tegen racisme en discriminatie zijn. We horen elk onrecht te bestrijden en ons in te zetten voor een inclusieve maatschappij, waar iedereen gelijkwaardig behandeld wordt.
Herstel
De plenaire vergadering bespreekt de ontstane commotie over het verslag van de reis naar Israël-Palestina. Over een passage in het reisverslag met betrekking tot het bezoek aan Yad Vashem is de afgelopen weken veel gezegd en geschreven. De vergadering blikt terug op het proces vanaf de bespreking van het reisverslag in de raad en spreekt steun uit voor de inzet van het Moderamen om door middel van gesprekken met vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap en instellingen voor interreligieuze dialoog te werken aan herstel van vertrouwen en het bevorderen van wederzijds begrip.
Kerken en slavernij
In 2021 maakte de Raad een start met de voorbereidingen voor de herdenking van het slavernijverleden in 2023. Dit jaar verschijnt een speciale uitgave van Oecumenische Bezinning (#71, ‘Eindelijk vrij? Bijdrage aan bezinning op kerken en slavernij’), houdt de Raad in samenwerking met onder andere de PThU, VU en deskundigen uit Caribisch Nederland en Suriname op 1 juni in de Domkerk te Utrecht een internationaal symposium en op 30 juni een herdenkingsdienst in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. De herdenkingsdienst zal ook via een livestream te volgen zijn. Overwogen wordt om gedeeltes van de orde van dienst vooraf vrij te geven als handreiking voor diensten in het land.
In aansluiting op de overweging van Sandra Oosterwolde spreekt de vergadering over de verantwoordelijkheid van de kerken voor het slavernijverleden. Welke doorwerking heeft dit verleden en wat moet er gebeuren om te komen tot een heilzame verwerking? En hoe stellen we ons als kerken op tegenover hedendaagse systemen en structuren die onrecht in stand houden?
Kerken zijn op uiteenlopende wijzen betrokken bij de periode van de slavernij. Sommige kerken waren ingekapseld in het systeem, andere bestonden in die tijd nog niet of werden beknot in hun vrijheid. Het kwam nota bene voor, zegt ds. De Reuver (PKN), dat predikanten in slaven werden uitbetaald. Kerken die na de afschaffing van slavernij zijn ontstaan, voelen zich betrokken bij deze beladen problematiek, omdat een groot deel van de gemeenschap uit nazaten van tot slaaf gemaakten bestaat.
Aandacht voor het slavernijverleden is er in ons land vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw, maar ebt dan vaak weer weg. In 1992, zo memoreert Ineke Bakker (2of3bijEEN), werd in Midden-Amerika – rond de herdenking van Columbus’ ontdekking – stilgestaan bij de uitroeiing van de inheemse bevolking. In 1996 vond in Brazilië een grote conferentie plaats over slavernij en racisme, terwijl later in 2003 ook in de Amsterdamse Koningskerk al een dienst was rond slavernij. De processen rond erkenning en heling hebben veel tijd nodig.
Mariana Gerges (Koptisch-Orthodoxe Kerk) roept de vergadering aan het einde van de bespreking op om het niet bij mooie woorden en gebeden te laten. Het is goed mogelijk en belangrijk om voor de mensen die het betreft binnen de kerken ruimte te maken voor een eigen plek en rol.
Mededelingen uit de Kerken
In een afsluitende ronde delen de vertegenwoordigers van de lidkerken wat hen en de gemeenschappen zoal bezighoudt.
v. Theodoor van der Voort (Orthodoxe Kerk in Nederland) vraagt aandacht voor de kerkstrijd tussen orthodoxe kerken in Oekraïne. De regering heeft verordineerd dat monniken van de Oekraïens Orthodoxe Kerk bepaalde kloosters moeten verlaten. Ze worden overgenomen door de Orthodoxe Kerk van Oekraïne. Tegen deze ingrepen wordt internationaal protest aangetekend. Deze maatregel doet bovendien afbreuk aan de eenheid binnen Oekraïne, terwijl die nu juist heel hard nodig is.
Ds. Dinand Krol vertelt dat hij vandaag voor de laatste keer twee kerken in de plenaire raad vertegenwoordigt: de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en Nederlands Gereformeerde Kerken. Op 1 mei gaan beide kerken samen verder als Nederlandse Gereformeerde Kerken. Op de 12 mei zal de vereniging van beide kerken feestelijk worden gevierd in de Jacobikerk in Utrecht.