| Een delegatie van de Raad van Kerken is van 14 tot 21 november in Israël en Palestina voor ontmoetingen met vertegenwoordigers van kerken en kerkelijke organisaties. De reis gebeurt op uitnodiging van kerken in Israël en Palestina, die in 2019 een bezoek aan de Raad van Kerken in Nederland brachten. De delegatie van de Raad bestaat uit de volgende personen: Geert van Dartel, ds. Christien Crouwel, dr. Rene de Reuver, ir. Kees Nieuwerth en pater Roland Putman ofm. |
‘Eerst onze studie afmaken, hier aan de universiteit van Bethlehem. In het buitenland onze blik nog wat verbreden en dan komen we terug. Want dit is ons home, hier zijn wij thuis’.
Deze woorden van drie ambitieuze studenten van de rooms-katholieke universiteit van Bethlehem klinken na in mijn oren als ik terugzie op de tweede rijk gevulde dag van ons werkbezoek. De ambitie en verknochtheid van deze studenten aan hun land en volk maakte woensdag indruk. Vol overtuiging spreken zij hoopvolle woorden van love and resistance, van liefde en verzet.
Vandaag staat Bethlehem op het programma. Hoewel Bethlehem volgens de profeet te klein is om tot de geslachten van Juda te behoren (Micha 5:1), is het getuigenis van de stad overweldigend.
Shepherds Fields forever
Onze dag begint in de velden van Efratha. Er blijken drie Shepherds Fields te zijn, netjes verdeeld over drie denominaties. Ik houd het er maar op dat de impact van het goede nieuws aan de herders te groot is voor één kerkelijke denominatie.
Wij bezoeken de Shepherds Fields van de Franciscanen en voegen ons onder de toeristen. Sinds de 12e eeuw zijn Franciscanen de beschermers van het heilige land. Roland vertelt me dat dit mogelijkerwijs het gevolg is van de kruistocht die Franciscus ooit maakte. – ‘Elk nadeel heb zijn voordeel.’ – Niet om te vechten, maar om te zien, mee te lijden en medegelovigen op te roepen vreedzaam te zijn. In het heilige land raakte hij aan de praat met de sultan. De sultan verstond Franciscus niet maar begreep wel dat hij in Gods naam vrede wilde.
De Basilica, gewijd aan de herders, is mooi. Een groep voor ons in de kerk heeft het ‘Eer zij God in deze dagen’ ingezet. Het Gloria in excelsis Deo klinkt ons tegemoet. Oecumene in de praktijk!
Niet ver van de kerk ligt een bijzondere grot. Veel mensen hadden in die tijd als achterdeel van hun huis een vergelijkbare grot als onderkomen voor hun schapen. Het zou heel goed kunnen Jezus dat Maria in een dergelijke grot Jezus heeft gebaard.
Politiek veldwerk
‘De herders zijn oorspronkelijke bewoners van dit gebied. Net zoals wij, Palestijnen’, zo vertelt Yusef, onze begeleider. Op de ruïnes van een oude Byzantijnse kerk in het veld van de herders wijst hij ons op een heel bijzondere nederzetting. Vlakbij, in de zogenaamde Area B, tussen Area A dat onder Palestijns gezag staat, en Area C dat de Palestijnen toebehoort maar onder Israëlisch gezag staat, heeft de Grieks-Orthodoxe kerk huizen gebouwd. Hierdoor konden de joodse settlements zich niet nog verder uitbreiden. Net als 2000 jaar geleden is de politiek ook volop aanwezig in de velden van Efratha.
Vanuit de velden van Efratha vervolgen we onze weg, net als de herders van eertijds, naar de geboorteplek van Jezus. We zijn niet de enigen. Een stroom van toeristen slokt ons op. In de de 4e eeuw heeft Helena, de vrouw van Constantijn, de eerste christelijke Romeinse keizer, de plek waar nu de Geboortekerk staat aangewezen als de plek waar Jezus is geboren. In Jeruzalem deed ze hetzelfde. Daar wees ze de plek aan waar Jezus gekruisigd en begraven moet zijn. Op die plek staat nu de Heilige Grafkerk. Ook hier blijken diverse denominaties nodig te zijn om het bijzondere van het sterven en de begrafenis van Jezus te vatten.
Het gebouw is indrukwekkend. Niet hoog gezeten, maar alleen bukkend kun je binnenkomen. Vanwege de drukte besluiten we een andere keer bij de geboortegrot te gaan kijken. De mozaïeken op de muren van de kerk zijn schitterend. Een voor een worden ze blootgelegd.
We snellen verder naar de kerk van St. Anna, de moeder van Maria, en de grot met het graf van de heilige Hiëronymus, de man van de eerst vertaling van de hele Bijbel in het Latijn. Hierdoor werden de Godswoorden van love and resistance toegankelijk voor velen.
Tastbare nood
Tot mijn verrassing is er niet ver van de kerk nog een grot te bezoeken. Nooit eerder was me de zogenaamde Melkgrot opgevallen. Het verhaal gaat dat Maria hier Jezus de eerste maanden van zijn leven heeft gevoed met moedermelk. De grot is een bedevaartsplek voor vrouwen die graag zwanger willen worden. Op het plafond zijn de vingerafdrukken te zien van vrouwen die hun handen naar de hemel hebben geheven in de hoop ooit ook zelf een kind te mogen voeden.
Direct naast de grot is een kapel voor Maria gebouwd. Het blijkt één van de twaalf kapellen in de wereld te zijn die gewijd is aan het permanente gebed van Maria voor mensen in nood. Vol liefde en volhardend staat Maria voor alle smeekgebeden die wereldwijd worden opgezonden.
Het altijddurende gebed van Maria bepaalt me bij de concrete nood van mensen. Nood die in Bethlehem met handen te tasten is. Dat wordt wel heel concreet als we arriveren bij de The Walled off Hotel, een hotel aan de voet van de muur. De naam van het hotel is een protest. In het hotel is het werk van Banksy te bewonderen. Op creatieve wijze verbeeldt hij hoop, tegen de klippen op. De kunstzinnige tekeningen op de muur raken me. Ze zijn een grote illustratie zowel protest als hoop. Ik zie ze als verbeelding van woorden van liefde en weerstand.
Wie in de buurt is, moet zeker ook een bezoek brengen aan het Walled off Hotel. Niet alleen vanwege de kunst van Banksy – deze is ook te zien op de muur – maar om met eigen ogen de tentoonstelling over het de bezetting van de Westbank te bekijken. Het ‘wonder van 1948’, de stichting van de staat Israël, heeft een pijnlijke keerzijde waarvan de wond nog steeds niet is geheeld. Integendeel. De muur is intimiderend: 10 meter hoog en ondoordringbaar. Je stad zal maar op deze wijze verdeeld worden.
Dit blijkt ook wel als we een bezoek brengen aan het Wi’am Center. Dit Palestinian Conflict Resolution / Transformation Center ligt op steenworp afstand van de muur. Vanaf het dak van het gebouw zie ik op enige tientallen meters ‘de zondige drie-eenheid’: de muur, het vluchtelingenkamp Ayada en een settlement. Ik kan me niet voorstellen dat de Micha dit voor ogen heeft gehad toen hij, eeuwen geleden, profeteerde over Bethlehem.
Wi’am is het Arabische woord voor agapè. In 1994 heeft dr. Zoughbi Zoughbi het centrum opgericht omdat hij zich niet wilde neerleggen bij achterstelling, ongelijkheid en uitzichtloosheid. Via allerlei sociale programma’s zet men zich in voor met name kinderen en vrouwen. Daarnaast geeft men internationaal stem aan het onrecht dat in en rondom Bethlehem gaande is. De verhalen die worden verteld zijn schrijnend. De verontwaardiging begrijp ik. Hoe zou ik zijn, als ik structureel minderwaardig word behandeld? Om in deze context vanuit Wi’am je in te blijven zetten voor vrede, duurzame ontwikkeling, empowerment raakt me. Woorden van liefde en weerstand krijgen hier handen en voeten.
Baken van hoop
Na ons indringende gesprek bezoeken we het vluchtelingenkamp Ayda, één onderdeel van de zondige drie-eenheid. In de dicht op elkaar gepakte ‘huizen’ wonen een paar duizend mensen. Zij kunnen slechts dromen van een toekomst buiten het kamp. Gelukkig zorgt de VN voor scholen voor jongens en meisjes. Een muurtekening van een gevaarlijke leeuw spreekt boekdelen: alleen een gevaarlijke leeuw overleeft hier. Ook dit is Bethlehem!
Niet zo heel ver van Ayda staat de universiteit van Bethlehem. Een kleine Palestijnse universiteit met 3500 studenten. Vanwege het straffe toegangsbeleid van de Israëlische overheid is het onmogelijk om docenten van buiten Israël aan te trekken. Toch staat deze universiteit goed bekend. Al 50 jaar is dit de enige officieel erkende christelijke universiteit, die belangrijke faculteiten herbergt. De universiteit subsidieert driekwart van de kosten van de studenten (€ 3000, terwijl de studenten zelf € 1000 betalen). Van de studenten wordt verwacht dat ze zich volop inzetten. En hun inzet loont: nagenoeg alle afgestudeerde studenten vinden gemakkelijk werk!
Het enthousiasme en de ambitie van de studenten is groot. Na hun studietijd zullen ze zich inzetten voor hun land en volk. Zij garanderen ons dat dit niet alleen voor hen geldt maar voor al hun medestudenten. Hoewel veel jonge (christenen) het land verlaten, zullen deze studenten na hun studie terugkeren om zich in te zetten voor volk en vaderland. Hun overtuiging stemt mij hoopvol. Zij verwoorden waar de universiteit voor staat: een baken van hoop!
Voordat we ons naar ons laatste gesprek van vandaag spoeden, bekijken we nog de kapel van de universiteit. Ik ben verrast door wat ik zie: een prachtige, grote kapel gewijd aan het kind Jezus. Niet zijn lijden, sterven en opstaan maar zijn baby- en kinderjaren zijn afgebeeld.
Indringend appel
Het loopt al tegen de avond als we aanschuiven bij ds. Munther Isaac in de Lutherse Christmas Church. Doordat Munther en ik elkaar kennen raken we direct in gesprek. Zijn zorgen en frustratie zitten diep: het aantal christenen neemt drastisch af, de politieke situatie verslechtert, radicalisering onder jongeren neemt toe, de huidige situatie kan zomaar escaleren en … kerken zwijgen.
Het appel van ds. Isaac doet een indringend beroep op ons: zie wat er hier gebeurt en geef stem aan onze nood. ‘Alleen als de kerken wereldwijd hun strategie veranderen en voor ons opkomen kan er iets veranderen. Bid niet alleen voor ons, maar handel naar jullie gebed’. Het appel van ds. Munther komt aan. Ik versta zijn woorden als een oproep aan de kerken om klip en klaar woorden van liefde en weerstand te spreken.
De rondgang van vandaag door de kleine stad Bethlehem geeft veel te denken: spreek ik voor mijn zusters en broeders in Bethlehem woorden van liefde en weerstand? Handel ik hiernaar? Ben ik, net zoals de studenten van de universiteit van Bethlehem, een baken van hoop voor mijn Palestijnse zusters en broeders?
In de nood van deze kleinste stad van Juda werd Jezus geboren. Hier liet en laat Hij zich vinden.
Ds. René de Reuver