Op deze algemene vergadering van de Wereldraad van Kerken werd veel gevierd. We vieren de liefde van Christus die ons beweegt tot verzoening en eenheid. We ervaren het als we samen in vele talen en stijlen zingen, de éne avond voorgegaan door oriëntaals orthodoxe voorzangers en de volgende avond door een worship band van een lokale Pinkstergemeente. Hier wordt voelbaar dat eenheid niet in de eerste plaats zit in de verklaringen die we in de vergaderingen bespreken, maar belichaamd is in het samen vieren en in de ontmoeting zelf.
Toch is er tussen de regels en ontmoetingen door ook veel pijn en verdeeldheid voelbaar: in het zoeken naar de goede bewoordingen voor verklaringen over de oorlog in de Oekraïne waarbij zowel de stem van de Oekraïners als van de Russische delegatie wordt gehoord; in het spreken over het lijden van Palestijnse-christenen op een manier die geen onnodige afstand creëert in het gesprek met de Joodse gemeenschap. Het wordt voelbaar als de primaat van de Anglicaanse kerk in Nigeria kritisch vraagt of de programma’s rond ethische vragen en rond de missionaire roeping van de kerk niet teveel vanuit het hoofdkantoor in Europa aangestuurd worden. Er is pijn als je in de weerstand in de zaal voelt als een vertegenwoordiger van de Duitse delegatie meer spreektijd neemt of krijgt dan anderen en kerken uit het Zuiden zich afvragen of sommige stemmen dan toch zwaarder wegen dan anderen. Deze verschillen gaan diep. Staan onze zusters en broeders naast ons in onze strijd of laten ze ons alleen? Mag ik er van anderen zijn met mijn seksuele identiteit? Zijn mijn medechristenen in Europese kerken eigenlijk nog wel bereid zich te laten leiden door de bijbel of laten ze zich meeslepen door hun cultuur? Waarom zeg je dat je eenheid zoekt maar kun je geen avondmaal met me vieren? Wat is onze belangrijkste christelijke roeping in de wereld?
Ruimte voor tegenspraak
In de business meetings werd die spanning regelmatig voelbaar, maar was er weinig tijd om elkaars zorgen en pijn te horen. Daarbuiten was het veel minder zichtbaar. De plenaire bijeenkomsten waren strak geleid en naar ik begrijp werden lastigere stemmen daar ook wel eens uitgefilterd. De thematiek was sterk gefocust op vragen over de strijd voor gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. Maar er was bijvoorbeeld geen aandacht voor de mooie verhalen over evangelisatie en gemeentestichting in India en Zuid-Oost Azië waar ik in de wandelgangen over hoorde. In de workshops vinden natuurlijk vooral mensen elkaar die al dezelfde passies en zorgen delen. Voor een werkelijke oecumene is het denk ik nodig dat er meer ruimte is voor tegenspraak, voor het erkennen van verschillen en voor het moeizame zoeken of we elkaar toch kunnen vinden – soms door samen een nieuwe weg te vinden, soms door een beter wederzijds begrip.
Gebed om pijn
We kunnen het met die pijnlijke verschillen natuurlijk alleen uithouden als we diep blijven boren naar de bron van de eenheid. Bonhoeffer zegt in zijn Gemeinsames Leben al dat een psychologische ervaring van verbondenheid heel warm kan zijn, maar snel tekort schiet als onze diepgaande verschillen en al te menselijke tekorten voelbaar worden. Daarom moeten we zoeken naar een eenheid in Christus die uitstijgt boven wat ons als mensen verdeelt. Het warme gevoel van het samen vieren moet ons helpen dieper te wortelen in Christus. Daarom verwijst het thema van deze assemblee ook naar de liefde van Christus als de bron van eenheid en verzoening. Vanuit die bron kunnen we het uithouden met de pijn en zijn we gemotiveerd om te blijven zoeken naar een diepere eenheid. Ik werd geraakt en bemoedigt door zuster Blandine Lagrut van Chemin Neuf die ik in mijn home group ontmoette. Ze vertelde hoe het erkennen van de pijn van de verdeeldheid hoort bij hun oecumenische spiritualiteit. De leden van deze gemeenschap bidden elke avond:
Heer Jezus,
U die gebeden heeft dat allen één mogen zijn,
wij bidden U voor de eenheid onder christenen,
zoals u het wilt, op de manier die U wilt.
Moge uw Geest ons geven dat we de pijn van de scheiding ervaren,
dat we onze schuld erkennen,
en dat we mogen hopen over alle hoop heen.
Amen
Benno van den Toren
Gedelegeerde PKN
Hoogleraar Interculturele Theologie en Missionaire Roeping aan de PThU
Foto: Mike DuBose/WCC