‘Vandaag is een bijzondere dag, maar we leven ook in bijzondere, om niet te zeggen bizarre tijden… Het is biddag voor gewas en arbeid en het is oorlog in het hart van Europa. We worden heen en weer geslingerd tussen boosheid, machteloosheid en hoop op een oplossing.’
Zo begon vicevoorzitter Kees Nieuwerth van de Raad van Kerken zijn opening van de 449e vergadering van de Raad van Kerken.
Voorzien was een korte huishoudelijke vergadering voor deze 9e maart, maar de oorlog in Oekraïne zette ook hier alles op zijn kop, temeer daar patriarch Kyrill – de geestelijk leider van de Russisch Orthodoxe Kerk – afgelopen zondag tijdens een preek de oorlog in Oekraïne niet veroordeelde, maar onder andere benoemde als een strijd tegen acceptatie van homoseksualiteit en gayprides.
Raadsvoorzitter Geert van Dartel noemde de grote betrokkenheid van kerken bij de oorlog en wees op de lange lijst van kerkelijke oproepen om te bidden voor vrede.
Te gek voor woorden
Het eerste woord was aan aartspriester Theodoor van der Voort die de Orthodoxe Kerk in Nederland (OKIN) vertegenwoordigt in de Raad en zelf Russisch-Orthodox is.
Van der Voort vertelde de inval van Rusland in Oekraïne vreselijk te vinden en perplex te staan van de wijze waarop patriarch Kyrill van Moskou de oorlog rechtvaardigt. ‘Het is te gek voor woorden,’ aldus de aartspriester, die blij is dat Nederlandse media hem de ruimte bieden om zijn verbijstering te duiden.
Hulp op goede plaats
Nederlandse kerken en hun leden zijn de afgelopen dagen massaal in actie gekomen om de bevolking van Oekraïne te helpen. Dat gebeurt nadrukkelijk ook via eigen contacten in Oekraïne. De Bond van Vrije Evangelische Gemeenten stuurde twee vrachtwagens met voedsel, matrassen en beddengoed naar hun partners in het belegerde land. ‘Onze grootste zorg is, hoe we het over de grens Oekraïne inkrijgen’, vertelde dominee Harm Jager. Het Leger des Heils, zo meldde majoor Jeanne van Hall, is naarstig op zoek naar vrijwilligers die kunnen helpen bij de opvang van de vluchtelingen in ons land. De Protestantse Kerk in Nederland heeft via de Grieks-Katholieke Kerk in Oekraïne mogelijkheden om de hulp van Kerk in Actie op de goede plaats te krijgen. Scriba René de Reuver deed de oproep aan lokale kerkelijke gemeenten in ons land om zich bij de burgerlijke gemeenten te melden voor hulp bij de opvang van de vluchtelingen. ‘We willen handen en voeten bieden. Sla de handen ineen,’ aldus De Reuver.
Passende opvang
Bisschop Hans van den Hende informeerde de Raad hoe de Rooms-Katholieke Kerk vooral via de directe lijnen van Caritas Internationaal en Kerk in Nood hulp verleent. In zijn stad Rotterdam vroeg burgemeester Aboutaleb of de bisschop ook plek heeft voor vluchtelingen in gebouwen van de kerk. Die vraag is nog niet beantwoord, maar wel wees de bisschop op het achterliggende probleem, namelijk of de vrijwilligers, al dan niet kerkelijk, voldoende kennis hebben om goed om te gaan met mensen die door de oorlog trauma’s hebben opgelopen. In 2010 was het bisdom Rotterdam gastheer voor tienduizenden jongeren voor de bijeenkomst in het kader van Taizé, maar die jongeren namen een slaapzak mee en waren drie dagen later weer op weg naar huis.
Enkele afgevaardigden wezen ook op de noodzaak niet alle Russen over één kam te scheren. ‘De Russisch-Orthodoxe Kerk is meer dan patriarch Kyrill,‘ zei de oud-katholieke bisschop Dick Schoon, waarbij hij wees op de 250 priesters en diakens uit de Russisch-Orthodoxe Kerk die in een open brief hebben opgeroepen tot vrede en verzoening met Oekraïne.
Jethro Zevenbergen van de Quakers wees op de verlegenheid en het ongemak nu we massaal in actie komen voor vluchtelingen uit Oekraïne, terwijl vluchtelingen uit andere oorlogen in langlopende procedures zitten; als ze Nederland al weten te bereiken.
Vredestichters met lange adem
Duidelijk werd dat de lidkerken van de Raad komende tijd – en hoelang die gaat duren weet niemand – veel werk te wachten staat. Er zal een beroep op de kerken en hun leden worden gedaan om de vluchtelingen bij te staan, op heel verschillende manieren.
Na een paar kleine aanpassingen gingen de leden van de Raad akkoord met een gezamenlijke verklaring waarin de kerken uitdrukking geven aan hun verbondenheid met het Oekraïense volk, en waarin alle kerken, ook die in Rusland, worden opgeroepen zich uit te spreken tegen deze oorlog, en kenbaar te maken als kerken die vredestichters willen zijn.
Teun-Jan Tabak