Oorlog in Oekraïne – Wat nu?

Gepubliceerd op Door Kees Nieuwerth

Rusland is begonnen aan een invasie in Oekraïne. Vice-voorzitter becommentarieert op persoonlijke titel de aanval en gaat in op oorzaken en mogelijke oplossingen.

Vanochtend ronduit slecht nieuws! 

Rusland is toch begonnen aan een invasie in Oekraïne. Ondanks allerlei diplomatiek overleg om dit te voorkomen. Het heet geen oorlog, want een officiële oorlogsverklaring van Rusland aan Oekraïne is er niet. Het is dus ‘gewoon’ een (militaire) invasie. Eén die veel (burger) slachtoffers met zich mee kan brengen. Oorlog in het hart van Europa, wij hielden het voor ondenkbaar. De internationale gemeenschap zal dit dan ook ten scherpste moeten veroordelen.

Daarnaast zullen we moeten erkennen dat deze aanval ook een gevolg is van ruim dertig jaar ontoereikend beleid van de NAVO. In plaats van het einde van de koude oorlog met beide handen aan te grijpen en tot een totaal andere veiligheidsarchitectuur in Europa te komen, werd de NAVO steeds verder oostwaarts uitgebreid, waardoor Rusland zich bedreigd voelde. Dat dat geen enkel excuus voor een aanval is, moge duidelijk zijn. Maar als Rusland zich niet veilig voelt, zo blijkt nu, zijn ook wij niet veilig. 

Afgelopen week werd over de crisis rond Oekraïne ook gesproken in de VN-Veiligheidsraad. De Afrikaanse inbreng bij de bespreking van deze crisis dwong bij mij groot respect af. Ghana, Gabon en met name Kenia wezen daarbij op de ‘koloniale’ houding van Rusland jegens Oekraïne en ander voormalige Sovjetrepublieken en de neiging om de bestaande grenzen nieuw te willen bepalen.

Vanuit de Afrikaanse ervaring wezen ze erop dat – ook zij – niet bij het trekken van hun (koloniale) grenzen betrokken waren en dat volkeren daardoor verdeeld werden over verschillende natiestaten. Maar dat zij tot het inzicht waren gekomen dat het veranderen van grenzen, laat staan het voeren van een oorlog om zulks te doen, niet het antwoord is op die problemen, maar wederzijds respect en internationale samenwerking daarentegen wel. Wijze woorden!

Aandringen op nieuwe onderhandelingen

Op basis hiervan zou ik graag zien dat: 

  • De VN aandringt op een onmiddellijk en alomvattend staakt het vuren en de terugtrekking van de Russische troepen en oproept om terug te keren naar de onderhandelingstafel.
  • De VN met spoed vredesbesprekingen initieert tussen Rusland, de VS, Canada en de EU over het erkennen van de soevereiniteit en territoriale grenzen van alle de bij dit conflict betrokken lidstaten van de VN.
  • Binnen de NAVO gesprekken te starten over een moratorium op verdere uitbreiding van het bondgenootschap.
  • Als NAVO (alsnog) te kiezen voor de ‘Scandinavisering’ van Oost- en Midden Europa: noch NAVO-troepen, noch Amerikaanse kernwapens in Oost- en Midden Europa en natuurlijk: noch Russische toepen, noch Russische kernwapens!

Let wel: dit is geen ‘Finlandisering’, maar het Noorse model: omdat NAVO-lid Noorwegen één van de weinige landen met een lange landsgrens met Rusland was/is heeft het altijd geweigerd om NAVO troepen en/of kernwapens op Noors grondgebied toe te staan om Rusland niet te provoceren.

  • Op basis van bovenstaande ‘vertrouwenwekkende’ maatregelen Rusland vragen zich terug te trekken uit delen van andere VN- lidstaten, zoals daar zijn de delen van Georgië, Moldavië en Oekraïne
  • Hervatten van brede ontwapeningsbesprekingen onder auspiciën van de VN tussen NAVO en Rusland (plus China?)
  • Moderniseren van de NAVO-Rusland Raad (alsnog) uitmondend in een andere Europa-bredeveiligheidsarchitectuur (inclusief Rusland) in nauwe samenwerking met de OVSE en de Raad van Europa. Een gemeenschappelijk breed veiligheidsbeleid op basis van de Slotakte van Helsinki.

Demilitarisering

Dat betekent dus: Het alsnog oppakken van de ‘gemiste kans’ van de toenmalige Duitse Minister van Buitenlandse Zaken Genscher uit de jaren 80-90, om de NAVO en het Warschau Pact in elkaar te schuiven.

  • Die besprekingen zouden dus niet alleen gericht moeten zijn op de-escalering van dit gewapende conflict in het bijzonder, maar uiteindelijk op demilitarisering van Europa in den brede. 
  • Op basis van bovenstaande ontwikkelingen verregaande ombuiging van het uitgavenpatroon van betrokken landen van militaire naar civiele doeleinden van alle betrokken lidstaten van de VN.
  • Intensiveren internationale samenwerking om gezamenlijk de uitdagingen van onze eeuw, met name de klimaatverandering en de energietransitie het hoofd te kunnen bieden.

Kees Nieuwerth, vice-voorzitter