Kerken willen duurzaam, maar hoe pakken ze dit op?

Gepubliceerd op Door Teun-Jan Tabak

Een duurzame samenleving, wie zou dat niet willen! Maar waar hebben we het dan over? Gaat het over milieu, hebben we het over de economie, over technologie, of gaat het over nog meer zaken? Kortom, ook de Raad van Kerken heeft behoefte aan helderheid, zeker nadat op de ‘heidagen’ in september 2020 de Raad besloot dat ‘duurzaamheid’ een verdiepend en verbindend thema wordt binnen de Raad van Kerken Nederland.

Tijdens de 448e plenaire vergadering van de Raad, weer eens gewoon in een vergaderzaal in Utrecht, stond woensdag 9 februari het onderwerp duurzaamheid op de agenda. Hoe komen we als Raad van Kerken tot een gemeenschappelijke visie? Welke punten mogen niet ontbreken in een visienota? Kerken in Nederland, maar ook wereldwijd, vragen al vele jaren aandacht voor duurzaamheid. Voor deze vergadering baseerden de raadsleden zich op de eigen brochure ‘Van God is de aarde en al wat daar leeft’ van de werkgroep Theologie, kerk en duurzaamheid; en kreeg input uit verschillende nota’s en verslagen van studiedagen.

Marijke van Duin, voorzitter van de netwerkgroep Schepping en duurzaamheid en op Europees niveau actief in het European Christian Environmental Network, deed een aftrap voor een gesprek. Op de vraag wat kerken nog toe te voegen hebben aan alle ideeën en visies over duurzaamheid, wees Duin op de moreel ethische kant van de zaak: ‘Hoe verdelen we de ruimte die er nog is eerlijker. Op klimaat- en milieuconferenties worden kerken en andere interreligieuze groepen herhaaldelijk opgeroepen om die morele en ethische vragen te blijven stellen.’ De encycliek van paus Franciscus, Laudato Si, is daarvoor ook een belangrijke bron, die ook buiten religieuze kring veel gelezen wordt. Kortom: blijf je als geloofsgemeenschappen uitspreken om duidelijk richting aan te geven over dit onderwerp.

Ook voorzitter Marjolein Tiemens van de werkgroep Theologie, Kerk en Duurzaamheid refereerde aan de brochure ‘Van God is de aarde’. Tiemens: ‘Zoals veel mensen nu met de aarde omgaan, door haar uit te putten en steeds meer van de aarde te vragen, ontnemen we onszelf het vermogen om partner van de aarde te zijn. We zien de aarde nu te veel als alleen maar een gebruiksvoorwerp voor de mens.’

Het was majoor Jeanne van Hal van het Leger des Heils die de eerste aanzet gaf vanuit de Raad. Zij wees op alle nota’s en indrukwekkende toespraken, maar herinnerde eraan dat ‘Jan met de pet’ van al die woorden niet zoveel begrijpt. Het Leger des Heils pakt ook dit probleem praktisch op, vertelde zij, door in te zetten op de zogenaamde tweedekans (ReShare) winkels, en door heilssoldaten de cursus tot energiecoach te laten volgen, waardoor mensen binnen en buiten de plaatselijke kerkgemeenschap geadviseerd kunnen worden. Van Hal: ‘Houd het praktisch, zodat iedereen het snapt.’

De Oud-Katholieke bisschop Dick Schoon wees op de toenemende bewustwording door al het spreken over en doen aan duurzaamheid. Hem werd laatst gevraagd of je nu, na twee jaar corona, toch alsjeblieft naar Sevilla zou mogen vliegen, of dat dat eigenlijk niet meer verantwoord is. Afgevaardigde voor de Remonstranten, Leonie van Straveren, signaleerde dat de mens in het debat over verduurzaming nog altijd zichzelf centraal stelt. Alsof de mens als een CEO, een algemeen directeur, beslist over wat we met de schepping gaan doen. ‘Wat meer nederigheid zou goed zijn. Het gaat erom de middelen rechtvaardig te verdelen.’

‘De mens is maar een klein onderdeel van een kwetsbaar ecosysteem, dat besef moet wel indalen’, merkte vice-voorzitter Kees Nieuwerth op. ‘Hoe nemen we de mensen mee in het noodzakelijke veranderingsproces’, verzuchtte de R.K.-pastoor Arjen Bultsma; ‘Mensen willen wel veranderen, maar ze willen niet veranderd worden.’ Ook kerken zullen duidelijk moeten communiceren waarom die verandering nodig is.

Ds. Rob de Raad van de Zevende-dags Adventisten bracht de economie ter sprake, die nu zo is ingericht dat alleen groei en nog meer winst als voldoende wordt beschouwd. Dat systeem is volgens De Raad onhoudbaar. ‘Het is aan de kerk om mensen te leren dat we op een andere manier met de schepping om moeten gaan.’ Afgevaardigde Fikri Sumer van de Syrisch Orthodoxe Kerk had wel begrip voor al deze opmerkingen, maar wees erop dat het economisch allemaal welk mogelijk moet zijn om onze levenshouding te veranderen. ‘Bij ons lukt dat misschien nog, maar in Azië bijvoorbeeld zal dat een probleem zijn.’

Alle opmerkingen zullen meegenomen en meegewogen worden, bij het schrijven van de visienota van de Raad van Kerken over duurzaamheid.

Nieuw Oecumenisch Leesrooster

Tijdens de plenaire vergadering werd ook het Oecumenisch Leesrooster 2022-2031 gepresenteerd, een initiatief en uitgave van de Raad van Kerken.

Secretaris Pieter Endedijk en voorzitter Klaas Touwen hebben met een breed samengestelde werkgroep, waarin ook leden uit zowel de Orthodoxe Kerken in Nederland als uit kringen van de Gereformeerde Bond, voor de zondagen in de komende 9 jaar het leesrooster samengesteld.

Het Leesrooster heet oecumenisch omdat aan pastores, dominees en andere voorgangers de rijkdom van de verschillende christelijke tradities wordt aangeboden. Voor elke zondag worden Bijbelteksten aangereikt die als inspiratie voor de kerkdienst kunnen dienen. Het biedt de pastores en voorgangers een handvat om in de loop der tijd veel verschillende teksten uit de Bijbel in de kerkdiensten aan de orde te laten komen.

Teun-Jan Tabak