Het is vandaag, vrijdag 22 januari 2021, een historische dag: het VN-verdrag voor een verbod op kernwapens treedt vandaag in werking. Eerder dit jaar riep de Raad van Kerken in een ‘verklaring tegen de nieuwe kernwapenwedloop’ de Nederlandse regering op om het verdrag voor een verbod op kernwapens (Treaty on the Ban of Nuclear Weapons – TPNW) te ondertekenen. Dit verdrag kwam tot stand dankzij de grote inzet van de International Coalition Against Nuclear Arms (ICAN) – die daarvoor in 2017 de Nobelprijs voor de Vrede kregen.
In eerste aanzet werd het verdrag opgesteld door meer dan 120 landen, lid van de VN. In de afgelopen periode moesten echter tenminste 50 landen dit verdrag getekend én geratificeerd hebben om het officieel binnen de VN in werking te kunnen laten treden. Inmiddels hebben meer dan 80 landen het verdrag getekend en daarvan hebben ook al meer dan 50 landen het verdrag geratificeerd. Dit betekent dat we vandaag – 22 januari 2021 – die belangrijke mijlpaal van de inwerkingtreding hebben bereikt.
Succesverhaal
Het TPNW-verdrag is een echt succesverhaal, dat vandaag door de vredesbeweging overal ter wereld gevierd wordt! Een verhaal van de voortgaande inspanning van een brede coalitie van mensen, organisaties, steden en landen die zich blijven inspannen voor een algeheel en wereldwijd verbod op deze massavernietigingswapens. En in oktober 2020 werd dat magische aantal van 50 landen die het verdrag ratificeerden al bereikt!
Vandaag, 90 dagen daarna – de termijn die daarvoor binnen de VN-procedures staat – treedt het dus in werking. Overal wordt hier feestelijk bij stilgestaan in de vorm van bijvoorbeeld demonstraties. Zo wordt in Berlijn bij het parlementsgebouw gedemonstreerd en een beroep gedaan op Duitsland om ook te ondertekenen, al zwaaiend met de vlaggen van de 51 landen die het verdrag al ratificeerden. In Volkel bij de luchtmachtbasis waar Amerikaanse kernwapens gestationeerd zijn op Nederlands grondgebied houden PAX en het Jeannette Noëlhuis vanmiddag ook een feestelijke demonstratie.
Zijn de kernwapens de wereld uit?
Zijn met de inwerkingtreding van dit verdrag de kernwapens nu de wereld uit? Helaas niet. Er zijn nog minstens 13000 kernwapens wereldwijd, 90% daarvan onder controle van Rusland en de Verenigde Staten, de overige 10% van andere kernmachten. Die kernmachten hebben dit verdrag (nog) niet ondertekend. Zij hebben zich echter (merendeels) wel gecommitteerd aan een ander verdrag: het Verdrag tegen de Spreiding van Kernwapens (Nuclear Proliferation Treaty – NPT- 1968) en het belangrijke artikel 6 daarin. In dat artikel staat dat zij zich zullen inspannen om – door middel van internationale onderhandelingen – kernwapens af te schaffen. Welnu, het vandaag geratificeerde verdrag onderstreept de noodzaak dat zij dat artikel eindelijk (na ruim vijftig jaar!) eens moeten uitvoeren.
Het vandaag in werking tredende verdrag is dus (vooralsnog) alleen bindend voor die leden van de VN die het ondertekenen en ratificeren. Echter het aantal landen dat daartoe overgaat groeit gestaag. Op een gegeven moment zullen de landen die dit verdrag steunen zeker in de meerderheid zijn. Daardoor wordt de druk op de kernmachten opgevoerd om ‘de kernwapens de wereld uit’ eindelijk werkelijkheid te doen worden.
Kees Nieuwerth