De zaak van Asia Bibi die in november 2010 op grond van de Pakistaanse Blasfemiewet ter dood werd veroordeeld, werd jarenlang nauwlettend gevolgd door de internationale media. De Franse journaliste, Anne-Isabelle Tollet, speelde daarin een voortrekkersrol. Ze volgde de zaak vanaf het begin. In Frankrijk en in Europa mobiliseerde ze de aandacht voor het lot van deze katholieke vrouw. Asia Bibi zat negen jaar gevangen, veelal in erbarmelijke omstandigheden. In oktober 2018 werd ze door het Hooggerechtshof van Pakistan vrijgesproken. Een half jaar later kon ze samen met haar man Ashiq en haar twee dochters Pakistan verlaten. Het gezin week uit naar Canada waar het een nieuw thuis vond.
Over haar veroordeling en de lange, bange jaren van gevangenschap tot aan haar vrijlating en emigratie naar Canada schreef Asia Bibi samen met Anne-Isabelle Tollet het boek ‘Eindelijk vrij, negen jaar gevangen om haar geloof’. Het verscheen in 2020 bij de Franse uitgeverij Édition du Rocher. Al snel bracht KokBoekencentrum het boek in het Nederlands uit. De vertaling is van Kees de Wildt. Joël Voordewind, Tweede Kamerlid namens de Christen Unie, die zich al vele jaren het lot van vervolgde christenen in de wereld aantrekt, schreef het voorwoord.
Indrukwekkend
Om meerdere redenen is dit een belangrijk en indrukwekkend boek. Allereerst vanwege het persoonlijke verhaal van Asia Bibi, die in juni 2009 na een ruzie bij een waterput in haar dorp Ittanwali (Punjab) door buurvrouwen werd beschuldigd van het beledigen van de profeet. De aanklacht, die op grond daarvan door de plaatselijke geestelijke tegen haar werd ingediend, leidde tot het doodvonnis. En dan begint een lange juridische strijd. Het boek vertelt in detail over de eenzaamheid en de wrede behandeling die Asia Bibi in de gevangenis van enkele bewakers te verduren kreeg en waaraan zij bijna onderdoor ging. Gelukkig zijn er in de loop der jaren enkele medegevangenen zoals Bouguiona en een bewaker Mamita die haar respecteren en steunen. Maar de meeste gevangenen en bewakers wensen haar dood, enkel en alleen vanwege haar christelijk geloof.
Geloof
De ondertitel ‘negen jaar gevangen om haar geloof’ doet recht aan het boek. Geloof en gebed zijn in deze jaren voor Asia Bibi een bron van kracht en troost om vol te houden, wat niet vol te houden is. In haar gebeden vraagt ze God waarom Hij haar zo op de proef stelt. Ook spreekt ze steeds weer haar vertrouwen in Hem uit, vraagt ze om zegen voor haar man en kinderen en om het behoud van een liefdevol en gelovig hart.
Dat haar zaak de aandacht van de internationale media en de politiek getrokken heeft, zal zeker een rol gespeeld hebben. Maar welke precies? Paus Benedictus trok zich al in november 2010 het lot aan van Asia Bibi. Op 17 november 2010, een week na haar veroordeling, deed hij voor een publiek van duizenden mensen de oproep om haar vrij te laten. De inzet van paus Benedictus en later paus Franciscus komt aan de orde in dit boek. Opmerkelijk is de inschatting van Anne-Isabelle Tollet, dat een publieke inmenging van de pausen eerder contraproductief zou werken, omdat deze publieke oproepen van de paus gezien zouden worden als een inmenging in het Pakistaanse rechtssysteem. Bovendien was het koren op de molen van islamisten. In 2014 schreef Tollet een brief aan paus Franciscus waarin ze hem opriep zich niet in de zaak van Asia Bibi te mengen. ‘Het zou de haat van Pakistaanse fundamentalisten, die druk uitoefenen op de Pakistaanse regering, kunnen versterken, terwijl onze enige hoop ligt in de gratieverlening door de president of in clementie van de rechters van het Hooggerechtshof.’ Uit het Vaticaan kwam een vriendelijk antwoord. Men had daar van de brief goede nota genomen.
Rechtssysteem
Uiteindelijk gaf het Pakistaanse rechtssysteem ook de doorslag. Maar degenen die zich vanuit het rechtssysteem voor Asia Bibi hebben ingezet betaalden daarvoor een hoge prijs. Twee belangrijke personen die zich voor Asia Bibi inzetten waren Salman Taseer, gouverneur van Punjab en Shabazz Batti, de katholieke minister van minderheden. Beiden werden op brute wijze vermoord, Salman Taseer in 2011 door zijn lijfwacht, Mumtaz Qadri. Qadri werd in 2011 voor de moord op Salman Taseer ter dood veroordeeld en in 2016 opgehangen. Shabazz Batti werd twee maanden na de moord op Taseer het slachtoffer van Pakistaanse Talibaan. Ook haar advocaat Saif-ul-Malook moest voor zijn leven vrezen en week enige tijd uit naar Nederland.
Na een herbevestiging van het doodvonnis in hoger beroep in 2014, herhaald uitstel en vertraging, kwam de zaak in november 2018 eindelijk voor bij het hooggerechtshof. Imre Khan, een beroemde Pakistaanse cricketspeler en oprichter van de Pakistaanse beweging voor gerechtigheid (1996), had de algemene verkiezingen gewonnen en was inmiddels aangetreden als premier van de nieuwe regering. De straatprotesten tegen de herziening van het vonnis en tegen iedere verandering van de wet op de godslastering werden geleid door Tehreek e Labain Pakistan van Khadim Hussain Rizvi. In een reportage die de Vlaamse zender Canvas onlangs over deze geestelijke en zijn beweging uitzond, is te zien hoe deze geestelijke de massa’s bespeelt en ophitst. Na de vrijspraak van Asia Bibi door het hooggerechtshof ontketende deze beweging grote onlusten in het hele land. Premier Khan zag zich daardoor zelfs genoodzaakt tegemoet te komen aan een eis tot herziening van de uitspraak van het hooggerechtshof. Toen dat enige tijd later zijn beslag kreeg waren Khadim Rizvi met 300 leiders op beschuldiging van terrorisme gevangen gezet. De vrijspraak werd bevestigd en premier Khan riep de bevolking op de uitspraak van het hooggerechtshof te erkennen. In mei 2019 kon Asia Bibi samen met haar gezin Pakistan verlaten.
Wet op de blasfemie
Het is te simpel om de kwestie waar het hier over gaat te beschrijven vanuit de tegenstelling tussen religies. In dit boek gebeurt dat ook niet. Asia Bibi betuigt haar respect voor islam en moslims. Onbeantwoord blijft wel de vraag waar die haat van fundamentalistische groepen tegen de kleine minderheid van christenen in dit land vandaan komt. De wet op de godslastering treft overigens niet alleen christenen. De meeste slachtoffers zijn moslims, die mogelijk net als Asia Bibi op oneigenlijke gronden worden aangegeven en zwaar gestraft. Het boek toont vooral de onhoudbaarheid van deze arbitraire wet, die in de 19e eeuw door de Engelsen werd ingevoerd met het doel de verdraagzaamheid tussen de godsdiensten te bevorderen, maar die in de praktijk van het Pakistan in de 21e eeuw anders functioneert. De afschaffing van de wet is nog niet in zicht. Fundamentalistische groeperingen zoals Tehreek al Labain Pakistan verzetten zich daar met alle middelen tegen. Uit een enquête van de Pakistaanse Engelstalige krant The Nation in 2014 bleek bovendien dat 68% van de bevolking voor handhaving van deze wet is.
Asia Bibi en Anne-Isabelle Tollet, Eindelijk vrij, negen jaar gevangen om haar geloof, KokBoekencentrum 2020, 168 pag. ISBN 9789043533263, € 17,99