Nu wij allemaal dagelijks bezig zijn met handen wassen, reinigingswetten in acht nemen en afstand van elkaar houden om het corona-virus te bezweren, ligt het voor de hand om groot gewicht toe te kennen aan het sprekende symbool van de olie of de zalf. Onze huid is schraal geworden door al dat wassen en de desinfecterende middelen. Dat vraagt om maatregelen.
Om verzorging
Maak er daarom, bij het vieren van de maaltijd een veelzeggend ritueel van, samen met de handwassing. In de Dominicuskerk in Amsterdam leerde ik jaren geleden de handwassing kennen: uit een grote kan van een lampetstel werd er water over je handen gegoten en opgevangen in de schaal. Daarna werden je handen aandachtig afgedroogd. Het ritueel sprak mij erg aan. Als predikant mocht ik het daarna ook in mijn gemeenten invoeren. Voordat we op Witte Donderdag aan tafel gingen was eerst het ritueel van ‘handen wassen’. We zongen daarbij het lied van Marijke de Bruijne:
water van de reiniging
klein hoefblad, weegbree, maarts viooltje,
lepelblad en waterkers, viooltje driekleur, brandnetel
eerste bloei en jonge loten, kruiden van de reiniging.
Die morgen in alle vroegte had ik een rondje door het landschap gefietst om de kruiden bij elkaar te zoeken.
En nu, anno 2020 door de corona-pandemie met ruwe handen op weg naar Pasen, kunnen we toch niet anders als vooral ook zalf aan het ritueel toe te voegen. Zalf ze, nadat ze zijn afgedroogd. Ze hebben het nodig!
Olie verzacht
In 2006 werd door de Raad van Kerken het boekje uitgegeven: ‘Intercity, bestemming Pasen. Een reisgids voor de Goede Week’. Daarin wordt de weg van Jezus uitgelegd en hoe de kerken die weg volgen, van Palmpasen tot de Paasmorgen met de verschillende diensten en vieringen. Bij de woensdag wordt geschreven over de oliewijding. In de bijbel speelt olie een belangrijke rol. Het wordt gebruikt om een koning of profeet te zalven, te wijden. Jezus is de Gezalfde, de Messias, de Christus. Christenen zijn dus eigenlijk – naar de letterlijke betekenis – ’gezalfden’, ook al zijn ze (althans in de protestantse traditie) niet gezalfd. Vreemd eigenlijk. In de katholiek traditie is het anders. Daar is olie niet weg te denken. Het wordt o.a. gebruikt bij de doop en bij de ziekenzalving. Daar wordt op de woensdag in de Goede Week door de bisschop de olie voor het nieuwe jaar gezegend, gewijd. Vanuit de verschillende parochies komt men dan bij elkaar in de kathedraal om opnieuw met olie bevoorraad te worden. Olie is het teken, het symbool van de Heilige Geest. Olie verzacht de schurende pijn, is een bron van Geestkracht, is bescherming tegen het kwaad en een teken van vrede.
Het goede nieuws
In 2006 gaf ik in mijn protestantse gemeenten, met als reisgids de Intercity bestemming Pasen, vorm aan de verschillende vieringen in de Goede Week. Met elkaar bereidden we de vieringen voor en spraken ook over de olie. We lazen het verhaal uit Marcus 14, vers 1 – 10: Jezus verblijft in een huis en is daar aanwezig bij een feestmaal. Buiten is de sfeer om Hem grimmig: hogepriesters en Schriftgeleerden bedreigden Hem en zochten een list om Hem ter dood te brengen. Dan komt er een vrouw binnen, een profeet, die Jezus tot Koning zalft. Zij breekt een albasten flesje met zeer kostbare olie open en giet die over Zijn hoofd. Zij wijdt Hem en zegt met dit ritueel: Jij bent de beloofde Messias, de Christus.
Is de sfeer buiten grimmig, nu wordt het ook binnen onplezierig. Men is geërgerd. Ze wordt keihard bekritiseerd. Waar haalt zij het lef vandaan dit te doen? Dan zegt Jezus: ‘Ik verzeker jullie: waar ook maar ter wereld het goede nieuws (van het evangelie) verkondigd wordt, zal ter herinnering aan haar verteld worden wat zij heeft gedaan’.
We werden aangesproken door het verhaal en vonden olie een mooi symbool, maar wisten het niet in onze diensten in te passen.
Denken aan haar die olie schonk
Het werd woensdag voor Pasen. Toen ik ’s avonds thuis kwam stond er op de stoep een pakje. Het leek een fles wijn. Ik nam het mee naar binnen en maakte het open. Het was geen wijn. Het was een grote fles biologische olijfolie uit de Natuurwinkel. Er zat een kaart bij. “Dank voor de mooie reisgids. Het brengt voor mij de stille week tot leven! Voor jou: een fles olijfolie, als ‘bron van geestkracht’. Vertrouwen en vrede toegewenst, van een dolende reiziger, M’. Een vrouw, dolend op de rand van de kerk, schonk mij, de predikant, een grote fles olie. Om haar te gedenken ben ik daarna in de stille week en op andere momenten olie gaan delen, aan mensen om mij heen. En ik stuur haar een kaart om te zeggen hoe verheugd ik was met haar geschenk. Want voor mij is een fles olie nooit meer hetzelfde….
Laten wij, nu overal ter wereld een virus zich verspreidt en mensen handen wassen om levens te redden en de schade te beperken, aan haar denken, die olie schonk. Jezus zegt: doet dit, gedenk! Weest creatief, christenen: wordt gezalfd en schenkt olie en zalf. Geeft het mensen en elkaar in handen om een ieder sterk te maken en om het heil, waar ook ter wereld, uit te delen.
Ds. Ineke van Middendorp-Sonneveld, predikant buitendienst
Elst, april 2020