Oproep tot voorbede
Ieder jaar is de herdenking van de genocide van 1915 een belangrijk moment voor de Armeense gemeenschap. Niet alleen in Armenië, maar wereldwijd. Van de in totaal ca. 8 miljoen Armeniërs wonen er maar 3 miljoen in Armenië. De meeste Armeniërs leven in de diaspora met relatief grote aantallen in Rusland, de VS en Frankrijk.
De herinnering in leven houden is voor een volk voorwaarde om te overleven. Oorlogen en catastrofes staan diep in de collectieve herinnering gegrift. Zo ook de Armeense genocide van 1915.
De Armeense gemeenschap zoekt wereldwijd nog steeds erkenning van wat toen gebeurd is en roept ieder jaar andere kerken op om op de zondag vóór of na 24 april de slachtoffers van de genocide in de eredienst te gedenken en voor hen te bidden. Als teken van solidariteit en verbondenheid.
Gebed
Goede en barmhartige God,
wij komen tot U omdat U de bron bent van alle leven,
wij geloven dat alle mensen geschreven staan in de palm van uw hand.
Waar dood en verderf heersen, bent Gij onze toevlucht.
Toch gebeurt het steeds weer
dat kwaad en onheil toeslaan.
Zo onbegrijpelijk en soms zo wreed.
Wij gedenken vandaag in het bijzonder
de slachtoffers van de Armeense genocide van 1915.
Dat hun lot niet wordt ontkend, en dat zij niet vergeten worden.
Wij bidden voor Turkije en Armenië
Dat hun leiders de moed hebben
om samen onder ogen te zien wat in het verleden is gebeurd.
Dat zij stappen durven zetten naar verzoening.
Wij bidden voor de Armeense en Turkse gemeenschappen in ons land
Dat zij zich hier thuis voelen en zich inzetten
voor goede verhoudingen met elkaar en met alle bevolkingsgroepen.
Wij bidden voor vrede in Syrië en Irak en voor de noodlijdende bevolking,
Wij bidden voor de vluchtelingen in Turkije, Jordanië, Libanon en Griekenland.
Dat zij niet meer opgejaagd worden, een nieuw thuis vinden en aan hun toekomst kunnen werken.
Goede en barmhartige God, ontferm u over allen die in nood zijn
Wees hen nabij en geef hen kracht,
Door Christus onze Heer. Amen
De kwestie
De tragische gebeurtenissen die de Armeense bevolking in het Osmaanse Rijk, maar ook christenen van de Assyrische, Syrisch-Orthodoxe, Chaldeeuwse en Griekse gemeenschappen is overkomen in de jaren 1914-1915, zijn meer dan 100 jaar later nog steeds onderwerp van onenigheid.
Armenië dringt al jaren aan op internationale erkenning van de genocide op de Armeense bevolking, op reparatie en op genoegdoening voor de nabestaanden (4e en 5e generatie). Het huidige Turkije bestrijdt dat voor de massamoord op de Armeense bevolking waarbij 800.000 tot 1,5 miljoen mensen omkwamen, de term genocide gebruikt mag worden. Turkije roept op tot de instelling van een internationale onderzoekscommissie die daarover zou moeten oordelen.
Historici
Veel westerse historici hebben deze verschrikkingen inmiddels als genocide erkend. Dat heeft een groeiend aantal landen – met name bij gelegenheid van de 100-jarige herdenking in 2015 – doen besluiten de genocide ook officieel te erkennen. In navolging van Frankrijk, Duitsland en België besloot de Tweede Kamer op 22 februari 2018 de genocide op Armeniërs, Arameeërs, Pontische Grieken en Assyriers te erkennen.
Wereldraad van Kerken
De Wereldraad van Kerken nam op de 10e Algemene Vergadering in Busan in 2013 een verklaring aan waarin in heldere taal over de herdenking van de genocide wordt gesproken. Ook deed de Wereldraad in 2015 de oproep aan de lidkerken om te bidden ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Armeense genocide en voor de erkenning daarvan. De Algemeen secretaris van de Wereldraad, Olav Fykse Tveit, nam op 24 april 2015 deel aan de nationale herdenking van de Armeense genocide in Armenië. In juni van dat jaar werd in Etchmiadzin, het geestelijk centrum van de Armeense Apostolische Kerk, de vergadering van het dagelijks bestuur van de Wereldraad gehouden.
Paus Franciscus
Ook Paus Franciscus heeft zich in 2015 en 2016 uitgesproken. Op 5 april 2015 noemde hij bij gelegenheid van een ontmoeting met Armeense geestelijke en politieke leiders in Rome de Armeense genocide ‘de eerste genocide van de 20e eeuw’. Enkele maanden daarvoor werd Gregorius van Narek (950-1005) verheven tot kerkleraar van de Katholieke Kerk. Gregorius van Narek, monnik, mysticus en schrijver, geldt in Armenië als één van hun grootste schrijvers en denkers uit de Middeleeuwen. Zijn meesterwerk Het Boek der Weeklaging verscheen in 2018 in een Nederlandse vertaling van prof. dr. Theo van Lint.
Paus Franciscus bracht op 24 en 25 juni 2016 een bezoek aan Armenië waar hij een krans legde en bad bij het nationale monument in Jerevan. In zijn toespraken vermeed hij het woord ‘genocide’ niet. Daarnaast riep hij Armenië en Turkije en met de jonge generatie op om ‘het pad van verzoening’ te nemen en ‘de bedrieglijke kracht van de wraak’ te mijden.
Armeniërs in Nederland
De schattingen van het aantal Armeniërs in Nederland lopen uiteen van 10.000 tot 25.000. Veel Armeniërs hebben zich vanaf de jaren negentig in Nederland gevestigd. Maar hun aanwezigheid in Nederland heeft oude wortels. De Armeense Apostolische Kerk Surp Hoki aan de Krom Boomsloot in Amsterdam werd al in 1714 geopend. Tussen 1890 en 1989 was er een school in gevestigd. In 1989 kocht de Armeense gemeenschap het gebouw weer terug en werd de kerk opnieuw ingewijd door aartsbisschop Nakachian. Behalve in Amsterdam heeft de Armeense Apostolische Kerk parochies in Almelo, Maastricht, Eindhoven, Assen, Arnhem en Dordrecht.
Op 24 april 2014 werd in Almelo een monument opgericht ter nagedachtenis aan de genocide op de Armeniërs. Gedenktekens kwamen er vervolgens ook in Assen en in Amsterdam.