De tafeltjes in het klaslokaal zijn terzijde geschoven, enkele stoeltjes staan in een kringetje, een kaars wordt ontstoken. We zijn stil op deze zondagmorgen om kwart voor tien in het Betuwse dorp Buren. In de suizende stilte is het vooral het kabbelende water in de verwarmingsbuizen dat de aandacht meeneemt. In de Prinses Beatrixschool is de maandelijks meet-up begonnen van de pioniersplek Connection. Op deze winterse zondag zijn we met een klein aantal als dominee Everdien Hagen ons laat luisteren naar een Psalm van Psalmen voor Nu. We bidden voor eenheid van de christenen, voor een zieke man, voor de paar mensen in dit lokaal met wie we toch verbonden zijn. Na het bidden verraadt een blik op de klok dat na dit kwartier de volgende activiteit wacht. In de hal van de school zijn enkele jongeren aan het inzingen, er is koffie, cake en geroezemoes: de maandelijkse pioniersdienst is in volle gang.
Pioniersplek Connection
Algemeen secretaris ds. Christien Crouwel van de Raad van Kerken wilde in het kader van haar pelgrimage langs de lidkerken bij de PKN op bezoek bij een pioniersplek (https://www.protestantsekerk.nl/verdieping/hoe-start-je-met-pionieren/). Het werd dus de pioniersplek in Buren, onderdeel van de Protestantse Streekgemeente ‘Tussen Lek en Linge’.
Enkele weken voor de pioniersbijeenkomst spreekt Christien Crouwel in de eeuwenoude Sint Lambertuskerk van Buren uitgebreid met Leon de Borst, predikant van de hervormde gemeente Buren en Zoelen die het pionierswerk leidt. Het beeld van het ontstaan van de pioniersplek dat De Borst schetst, wijkt niet veel af van elders. Het jeugd- en jongerenwerk kwam ook in deze streekgemeente op een dood punt, waarna twee jaar geleden is gekozen voor het concept van de pioniersplek. De Borst: ‘Als je als jongere of als iemand ‘van buiten’ komt en je stapt in zo’n traditionele protestantse viering zoals wij die kennen, dan moet je je dat eerst eigen maken. Lang niet alles spreekt vanzelf. Dat kan, behalve vragen over de inhoud, ook allerlei vragen over de vorm oproepen. Die vragen kunnen heel verfrissend zijn: Waarom niet meer aanbod dan alleen een kerkdienst op de zondagochtend? Waarom geen koffie tijdens de dienst? Waarom geen gebruik van filmpjes en foto’s? Waarom niet ook vergaderen op zondagmorgen?’
Eigentijds keuzeprogramma
Ds. De Borst vertelt over jongeren en jonge gezinnen die aan de ene kant tijdsgebrek en tijdsdruk ervaren, maar anderzijds toch ook de behoefte hebben om, vanuit een religieuze invalshoek, op een meer eigentijdse manier na te denken over levensvragen. Voor de protestanten in Buren betekent dit dat er nu eenmaal per maand op een andere plek dan de kerk, namelijk op een school, een extra dienst is, die samen met jongeren wordt voorbereid. Deze zogenaamde meet-up bestaat uit een keuzeprogramma met onderdelen die apart gevolgd kunnen worden. Een stilteviering, uitgebreide gelegenheid tot ontmoeting bij de koffie, een inleiding, zingen, praktische hulpverlening, bezig zijn met kinderen en/of samen eten. Meestal zijn er tussen de 40 en 60 bezoekers. Daarvan komt 60 procent uit de eigen kerken van de Streekgemeente. De hele ochtend is de kinderruimte open en tijdens de stilteviering, het leerplein en de workshops blijft de ontmoetingsruimte open voor een kopje koffie en zijn er mensen om je te ontvangen.
Het was/is voor De Borst, met het team van collega’s en vrijwilligers, pionieren in de ware zin van het woord: uitvinden welke programmaonderdelen werken, wie er tijd en energie in wil steken. Maar ook investeren in het uitnodigen van de inwoners van Buren en omliggende dorpen. Nu de grote lijn van de bijeenkomsten wat meer gestalte krijgen wil De Borst wel kwijt dat het pionierswerk hem vleugels in het werk heeft gegeven. ‘Voor sommige gezinnen met kinderen is de pionierskerk razend interessant, het is hun lijntje met het geloof.’
Religieuze ervaring
Op deze zondag verkeert Christien Crouwel in gezelschap van zo’n 30 bezoekers. Na de stiltebijeenkomst is er tussen 10 en half 11 koffie en zelfgebakken cake. In een klaslokaal dwarrelen al wat kinderen over de vloer, terwijl Corinne Kirpestein voorbereidingen treft voor het kinderprogramma. Op een tafeltje een kletspot met op papier de onderwerpen die met de kinderen besproken kunnen worden. Kirpestein: ‘Het is laagdrempelig, maar we hebben het ook over religieuze ervaring. Hoe merk je dat God er is? Ook al zie je Hem niet, Hij is er, daar mag je op vertrouwen.’ De kinderen vermaken zich ondertussen uitstekend met tikkertjes dwars door de klas, terwijl anderen ijverig met viltstiften verder kleuren.
Voor het leerplein staat om half 11 ‘Religieuze Ervaring’ centraal. Ds. Everdien Hagen roept de mensen bijeen in de schoolaula. We zitten op bankjes, als de muziekgroep inzet met een opwekkingslied. ‘Ik ben die ik ben. Ik zal er zijn’. Het is een lied dat mensen raakt, zo blijkt uit de reacties.
Met een power-pointpresentatie gaat Hagen in op het thema Religieuze Ervaring. In een filmpje wordt uitgezoomd naar het heelal, waarbij onze aarde als nietig stipje achterblijft, waarna wordt ‘teruggezoomd’ en we uitkomen bij ons DNA. Religieuze ervaring, aldus Hagen, kan ook de verwondering zijn die leidt tot vragen naar de zin van het leven. Terwijl elders in de aula het koffiedrinken doorgaat en wat mensen in en uitlopen, bouwt de dominee haar verhaal aan de hand van afbeeldingen makkelijk en laagdrempelig op. We zien Rembrandt, horen over ‘van Saulus tot Paulus’ en over bijna-dood ervaringen. Een religieuze ervaring kan ook zijn dat je als gemeenschap van mensen bij elkaar komt in de naam van Jezus, zo vertelt ds. Hagen en benadrukt daarbij de medemenselijkheid. Medemens zijn, zo formuleert zij het, is échte belangstelling hebben voor de ander. Ook zoiets als ‘dankbaarheid’ kan daarom een religieuze ervaring zijn.
Verbinding leggen
In haar bijdrage valt ook af en toe het woord Connection (verbinding), de titel waaronder de pioniersbijeenkomsten plaatsvinden. Wat de protestantse streekgemeente wil, is verbinding leggen tussen mensen onderling, gewoon voor de gezelligheid of om elkaar beter te leren kennen. Maar, zo melden De Borst en zijn collega’s, met Connection wordt ook gezocht naar verbinding tussen dit leven en wat daar bovenuit stijgt: Verbinding met God. Kernwaarden zijn: relaties, ontmoeting, geloof, elkaar helpen, actualiteit, interactiviteit, zingen, keuzevrijheid en sociale media.
Ds. Everdien Hagen kijkt eens op de klok en rond haar presentatie af. De muziekgroep zet in en we zingen: ‘Heer, raak mij aan met uw adem’. Tijdens de koffie hoort Christien Crouwel van verschillende aanwezigen dat zij deze pioniersbijeenkomsten als een verademing ervaren. Een bezoeker herinnert eraan dat zijn vader op de boerderij alles nog met paard en wagen deed, maar dat daar de verandering gelukkig ook zijn intrede heeft gedaan. ‘Waarom houden we in de kerk zo vast aan de traditie?’ stelt hij de retorische vraag. ‘Ik kom alleen voor de stilte’, wil een andere bezoeker kwijt, en na de koffie te hebben leeggedronken vertrekt hij tevreden.
Diepgang
Ds. Leon de Borst die deze zondag elders moest preken, komt tegen 12 uur meelunchen en de boel in de basisschool opruimen. We blikken terug op deze ochtend. ‘Hoe wordt Connection de plek waar je je vrienden zondagochtend mee naar toe willen nemen?’ vraagt De Borst. ‘En hoe zorg je voor voldoende afwisseling en diepgang?’ Die vraag blijft het uitgangspunt als hij en het team verder gaan met het invullen van de pioniersplek. Volgens een trouwe kerkbezoeker is Connection al helemaal op de goede weg. ‘Deze pioniersbijeenkomsten hebben geen gebrek aan diepgang. Het is juist zo leuk om in een ongedwongen sfeer te horen hoe oude verhalen toegankelijk worden gemaakt.’
Inmiddels staan de tafeltjes weer recht en is de kaars gedoofd, de kinderen kunnen maandag weer op school terecht.
Teun-Jan Tabak