Op zondag 23 juni, roze zondag, nam voorzitter Dirk Gudde namens de Raad van Kerken het tweede exemplaar in ontvangst van het boek ‘Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt’. Het boek is een handreiking voor gelovige transgender personen en werkers in de kerk. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan Jacqueline Prins, directeur Emancipatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Wondermooi’ is het resultaat van de LCC Plus Projecten: Projecten voor de sociale acceptatie van LHBT+ personen in christelijke kring.
De presentatie van de middag was in handen van de vierkoppige redactie: Prof. dr. Heleen Zorgdrager (PThU), Jolanda Molenaar (transtheoloog), Carl Buijs (medewerker Transvisie) en Wielie Elhorst (predikant en afgevaardigde vanuit LCC Plus Projecten). Hieronder vindt u de woorden van Dirk Gudde en het gebed dat ds. Elhorst uitsprak tjidens de afsluitende viering.
Woord Dirk Gudde, voorzitter van de Raad van Kerken
Hartelijk dank voor de dit boek. De buitenkant is al prachtig, en de binnenkant zal dat zeker ook zijn.
De algemeen secretaris van de Raad, ds. Christien Crouwel, ook hier aanwezig, en ik als voorzitter, zullen ons ervoor inspannen aan deze uitgave ook via de kanalen van de Raad van Kerken bekendheid te geven. Wij zullen ook bezien hoe dit boek ook binnen de Raad van Kerken een rol kan spelen bij het gesprek over de transgenderthematiek en over hoe omgegaan wordt met transgenderpersonen in de kerken.
Ik feliciteer de schrijvers, en – in de persoon van Wielie Elhorst – de mensen van LCC-plus-projecten met dit resultaat van jullie werk. En ook de organisaties die bij LCC-plus-projecten betrokken zijn, zoals het COC en het LKP. Al eerder hebben wij samengewerkt, toen de lidkerken van de Raad van Kerken, en enkele andere kerken, de verklaring tegen geweld tegen homo’s opstelde. Indertijd, in 2011, is geopperd ook transgenders te noemen in deze verklaring. Dat is toen niet gebeurd, omdat dit wellicht voor sommige kerken een brug te ver zou zijn. Dat is een lelijk kantje van de geschiedenis van die verklaring. In 2014 was er de themadag over transgenders en de kerk. Daar waren gelukkig vele vertegenwoordigers van de kerken bij aanwezig. Een bijeenkomst die mede de oorsprong is van deze bundel.
Ik heb het boek natuurlijk nog niet kunnen lezen. Maar ook zo kan ik wel bedenken dat er vele verschillende ervaringen in het boek staan. Dat zullen, hoop ik toch, ook mooie zijn. Maar er zullen zeker ook pijnlijke ervaringen in staan van mensen die zich niet thuisvoelden in de kerk, die zich buitengesloten voelden, of die zelfs weggestuurd werden. Dat dat gebeurde, en dat dat nog steeds gebeurt, is afschuwelijk voor hen en beschamend voor de christelijke gemeenschappen.
Dat mensen hun kerk of kerkelijke gemeenschap verlaten, of moeten verlaten, is een persoonlijk drama. Maar het is ook erg voor de kerk zelf, die zich daarmee te kort doet. Hoe minder divers en open de kerk is, hoe minder kerk zij is. Het is de kern van het optreden van Jezus, dat hij juist mensen zag staan die niet mainstream waren, of het equivalent van wit, manlijk, hetero en cisgender (en met een donkerblauw pak aan). Het is een blijvende uitdaging, en een grote kans (overigens niet alleen voor de kerken, maar voor de hele samenleving, voor scholen, sportverenigingen, maatschappelijke verbanden), dat zij leren om te gaan met diversiteit, en dat zij dit als verrijking gaan zien en niet als bedreiging.
De Amerikaanse Lutherse predikant Nadia Bolz Weber schrijft in haar boek Shame-less:
Of je nu wel of niet in de duivel gelooft, we kennen allemaal de stem van “de Aanklager” (the Accuser), de grondbetekenis van het woord Satan. De Aanklager, de Beschuldiger, die ons zegt dat we niet mogen zijn wie we zijn, die ons schaamte geeft voor waar we ons niet voor hoeven te schamen.
En dan schrijft ze over het visioen van Petrus in Handelingen 10, waar God zegt: Noem niet onrein wat ik rein noem. Nadia Bolz-Weber zegt daarover:
Wat God liefheeft, ontzeg dat liefde niet.
Wat God goed noemt, noem dat niet anders dan goed.
Wat God et eigen adem heeft bezield, en naar Gods eigen beeld gemaakt, behandel dat niet anders dan met grote eerbied en respect, met dignity.
De Raad van Kerken heeft vele lidkerken, hele grote en hele kleine, en die kerken gaan verschillend om met thema’s als gender, genderdiversiteit en -fluïditeit. Ook binnen kerken zelf wordt er verschillend over gedacht. Dat varieert van zeer liberaal en ruimdenkend, tot zeer orthodox en terughoudend.
Vanuit de Protestantse kerk in Nederland kwam deze maand het bericht dat er liturgisch materiaal in voorbereiding is om mensen na hun transitie met nieuwe naam te presenteren aan de geloofsgemeenschap.
Vorige maand verscheen ook het document “Manlijk en vrouwelijk schiep Hij hen”, van de Vaticaanse Congregatie voor de Katholieke Opvoeding (het ministerie van onderwijs zou je kunnen zeggen). Daarin wordt opgeroepen tot dialoog, er wordt stevig stelling genomen tegen discriminatie, en de waardigheid van iedere mens wordt benadrukt. Tegelijk staan er ook opvattingen in over gender die vele wetenschappers en hedendaagse theologen niet kunnen onderschrijven.
Er wordt dus in de kerken, en ook binnen de kerken, op heel diverse manieren omgegaan met de vragen rond gender en met transgenderpersonen. Maar in een groot deel van de achterban van de Raad van Kerken wordt helemáál niet nagedacht of gesproken over deze thema’s. En dat niet kunnen of willen praten over gender, over seksualiteit, over relaties, over identiteit, dáár moet wat aan gebeuren. En dan niet alleen praten óver, maar mét elkaar, in alle diversiteit die er is, maar die soms zo weinig zichtbaar is in de kerken.
Ik hoop dat dit boek daar een bijdrage aan levert, tot heil van de kerk en vande mensen in wie God welbehagen heeft.
Dirk Gudde, voorzitter Raad van Kerken in Nederland
Amsterdam 23 juni 2019
Tijdens de afsluitende viering sprak ds. Elhorst onderstaand gebed uit.
Goede God,
Dat U in ons aan het licht komt.
Het is een wonder boven wonder,
wondermooi.
Dat U zich aan ons bekendmaakt;
uw Naam als een lichtend spoor door ons leven trekt.
Dat U uw gezicht laat zien,
in ieder mens op te delven.
Daarvoor zeggen wij U dank.
Lieve God,
Dat U ons al wist,
nog vóór wij bestonden.
Dat U schept en herschept,
zoveel grootser
dan wij ooit hadden kunnen vermoeden.
Dat U elke vezel van ons bestaan
hebt aangeraakt
en ons nog zal weten
als wij zijn voorbijgegaan.
Kan onze dank ooit groot genoeg zijn,
het begrijpen ons immers te wonderbaar?
God,
We danken U
dat U zich opnieuw hebt laten vinden,
in levens van mensen die met zichzelf zijn samengevallen,
eindelijk, bestaan, voluit.
We danken U
dat wij hun verhalen kunnen vertellen,
dat zijzelf hun verhalen kunnen vertellen
transformaties tot een bevrijd bestaan.
Wij danken U
dat U in elk mens aan het licht wilt brengen
wie zij werkelijk zijn;
wij, mens, voor uw aangezicht,
op weg naar een wereld,
aangetrokken tot een wereld
waarin alles anders zal zijn;
uw wereld omgekeerd.
Wij danken U dat die wereld soms zomaar oplicht,
als ons gegeven is het te zien,
met de gave van uw onderscheid:
in mensen onverwacht opnieuw geboren.
Goede God,
geef dat wij willen zien.
Dat wij niet terugschrikken voor wat, voor wie anders is.
U kunt het zomaar zelf weer zijn,
nog niet moe te voltooien
wat uw ooit aan uw mooiste scheppingswerk
begonnen bent te doen.
Help ons uw goede werk niet in de weg te staan,
de weg die U met ieder mens wilt gaan,
hem, haar, hen tot volle wasdom te brengen,
een bestaan als een lied alleen voor U.
Wij bidden U
voor wie daarom een gevecht moeten leveren,
met het leven,
met de oneerlijkheid ervan,
het onrecht,
met de ondervonden weerstand,
van binnenuit en van anderen,
voor wie nog door moet breken,
balans vinden,
weten dat het goed is,
dat het zo goed is,
dat het goed, heel goed zal worden.
Lieve God,
wees met ons,
huil met ons,
lach met ons,
vecht met ons,
wacht met ons,
verduur ons,
maar wat U ook doet,
laat ons niet los.
Wees met ons allen,
vandaag in zulke mooie verhalen verbonden met elkaar,
in de vreugde om samenwerking,
om een overheid die wil dat iedereen mee kan doen,
om een nieuw boek dat een pad wil wijzen,
om verheldering,
om meer begrip,
om de diepe wens U in elk mens te ontdekken,
om transformatie tot een hoger bestaan.
Goede God,
blijf bij ons.
Blijf uw verhaal van liefde weven,
als een gouden draad door ons bestaan;
dat verhaal dat ons naakt en kwetsbaar maakt voor elkaar,
dat verhaal dat ons een spiegel voorhoudt,
ons laat zien wie U bent in anderen,
daar waar wij het niet voor mogelijk hielden.
Wat U ook doet, God,
laat ons niet los,
nu het avond wordt,
de wereld in duister verkeert,
als het duister is in ons,
wij niet weten waar naar toe.
Blijf bij ons.
U bent de vlam,
die ons bestaan bewaart,
tot de morgen gloort.
Amen