Even was de naam terug, toen ds. Saskia van Meggelen, preses van de protestantse synode, neerknielde aan de kade van de Amsterdamse gracht en de naam ‘Nathanael’ met krijt op het plaveisel schreef. Het was één van de momenten tijdens de walk of peace donderdag 23 augustus in Amsterdam, waarop het schuurt in de hoofdstad.
Dr. Fernando Enns had daar op gewezen bij zijn intro op de wandeling: Er zullen momenten zijn waarop we de diversiteit van de stad vieren, want u zult merken dat alle windstreken in Amsterdam zijn neergestreken. U zult ook merken dat er momenten zijn dat het schuurt. Dat de tranen van God voelbaar zijn. Met Dorothee Sölle sprak Enns de driedeling uit van de via positiva, de via negativa en de via transformativa. Ds. Henk Meulink, voorzitter van de Raad van Kerken van Amsterdam, was één van de mensen die een groep van zo’n twintig bezoekers rondleidde door een deel van de hoofdstad. Hij wees de plek aan de gracht waar de namen stonden van de Joodse burgers die zijn afgevoerd in de oorlog. En hij herinnerde er aan hoe weinig verzet er tegen de deportaties waren in die dagen. In zekere zin is de inzet voor de vluchtelingen, zoals het onder meer in de Keizersgrachtkerk gestalte krijgt, waar ds. Gehard Scholte, die ook bij de walk aanwezig was, werkt, zich voor inzet. ‘We proberen lering te trekken uit die tijd’, zei Henk Meulink.
De walk of peace vond plaats in het kader van het zeventigjarig jubileum van de Wereldraad van Kerken. Pakweg tweehonderd mensen liepen mee met een vredesloop, die langs verschillende stations in de hoofdstad ging. Bij de naald hadden zich leden van het OJCM geplaatst, die een verklaring uitdeelden over Jeruzalem. ‘Wie Jeruzalem claimt als zijn eigen stad en het verhaal van de ander niet kent of niet wil kennen, draagt niet bij aan een vreedzame oplossing. Laten we vandaag afspreken eindelijk naar elkaars verhaal te gaan luisteren om zo de vrede van Jerusalem dichterbij te brengen en mogelijk te maken’. Misschien is de tekst niet revolutionair, maar het feit dat het door vertegenwoordigers van drie religies is ondertekend, maakt het spannend: Hanneke Gelderblom vanuit de Joodse gemeenschap, Jan Post Hospers vanuit de Raad van Kerken en Jacob van der Blom vanuit het CMO van de moslimgemeenschap.
Bij de straat vernoemd naar rabbijn Onderwijzer, de man die aan het begin van de twintigste eeuw een Joodse Bijbel voor Nederland beschikbaar stelde, vertelt ds. Julia van Rijn in haar functie als stadspastor (binnenkort gaat ze werken als classispredikant) over het veiligheidspact tegen discriminatie. Ongeacht de achtergrond van iemand is de afspraak gemaakt dat men solidair is met elkaar en geen fysiek of verbaal geweld accepteert gebaseerd op discriminatie van LHBT’ers, joden, moslims, Afro-Nederlanders of andere minderheidsgroepen.
Het is eigenlijk verbluffend dat er zoveel verdriet in een enkele kilometer een plek heeft gekregen. In de Mozes-en-Aäronkerk gaat het over het periodieke gebed voor de talloze oorlogshaarden over de hele wereld. Net achter de kerk gaat het over de moorden in Suriname. Even verderop komt de Armeense genocide aan de orde. In twee uur tijd beseft men wat Enns bedoelde met het schuren van ervaringen.
De tocht eindigt op de Dam, waar toevallig of niet, juist op dat moment enkele demonstraties gaande waren. Van Chinezen. En van mensen uit Uganda. Achter de demonstranten had het korps van het Leger des Heils plaatsgenomen en speelde men. De pelgrims werden er op die manier onthaald met muziek. En er klonken goede woorden van ds. Heinrich Bedford-Strohm, de leider van de Duitse Evangelische Kirche en van zijn Nederlandse evenknie ds. Saskia van Meggelen.
De dag kreeg een liturgisch karakter in de Nieuwe Kerk. Zo’n vijfhonderd bezoekers hadden zich verzameld om net als zeventig jaar geleden hun liefde voor de oecumene en hun respect voor elkaar in liederen, gebeden en overdenkingen vorm en inhoud te geven. Een jongerenkoor van ongeveer dertig mensen zong voor in de kerk. Een hoogtepunt was ongetwijfeld de verbeelding door enkele jonge mensen uitgebeeld. Een lenige jongeman kwam binnen vanuit het koor van de kerk en een groep leeftijdgenoten voor in de kerk reageerden op zijn verschijning met handen, voeten en lijf. Ze spraken niet. Er klonk muziek op de achtergrond. Vervolgens brachten de jonge mensen in de kerk de bewegingen over op bezoekers van de viering. Je kon je eigen gedachten ontwikkelen tijdens de gestileerde dans. De liturgie noemde de performance ‘dream’.
Ds. Jurjen Zeilstra vertelde in drie ‘kyrie-vertellingen’ iets van de geschiedenis van de Wereldraad. Hoe de georganiseerde oecumene gedragen werd door de verschrikkelijke ervaringen van de oorlog en van de grote vluchtelingenstroom. Het jongerenkoor wisselde de fragmenten af met muziek ‘How long will we sing? How long will we pray?’ Natuurlijk kwamen dr. Agnes Abuom als voorzitter van de Wereldraad en dr. Olav Fykse Tveit als algemeen secretaris aan het woord. De voorbeden werden mede uitgesproken door de bisschoppen Gerard de Korte van Den Bosch, Mirkis van Kirkuk en natuurlijk de oud-katholieke aartsbisschop Joris Vercammen. Ds. Margarithe Veen en ds. Karin van den Broeke, die de viering hadden helpen voorbereiden, waren als liturg aanwezig. De Duitse ds. Heinrich Bedford – Strohm nodigde aan het einde van de viering de bezoekers uit voor de assemblee in 2021 in Karlsruhe.
De viering kende enkele onderdelen die refereerden aan de pelgrimage van gerechtigheid en vrede. Jonge mensen vanuit elk continent vertelden over hun pelgrimsreis. En alle bezoekers mochten op een gegeven ogenblik naar voren komen om slippers in ontvangst te nemen, symbool van de uitzending van de discipelen om de wereld te dienen. De viering werd live uitgebracht op internet, zodat mensen over de hele wereld het konden volgen. De EO verzorgde als mediapartner een opname die later op televisie komt.
De jubileumdag begon om elf uur aan de Vrije Universiteit. De PThU verzorgde er een symposium over gastvrijheid. Prof. dr. Mechteld Jansen vertelde er als opening het oude verhaal van een bisschop die met een schip naar enkele kluizenaars ging. Hij leerde hen het Onze Vader en voer weg. ’s Nachts in de droom keerden de kluizenaars terug bij hem en smeekten hem nog een paar woorden te herhalen die ze waren vergeten. Maar de bisschop zei: Welnee, Je hoeft niets meer te leren. Je woorden en je houding laten gastvrijheid zien en dat zijn krachtige gebeden voor de Heer. Agnes Abuom sprak ook daar. Ze ging in op de gastvrijheid, die onlosmakelijk met het geloof is verbonden. Olav Fykse Tveit haalde een rapport van McKinsey aan waarin staat dat landen die vluchtelingen opnemen er op den duur juist zelf rijker van worden. Ze ontvangen nieuwe impulsen voor cultuur en economie door de instroom van mensen die meer dan gemiddeld gemotiveerd zijn.
Foto’s:
1. Saskia van Meggelen schrijft met krijt de naam van een Joodse landgenoot, opdat wij niet vergeten.
2. Hanneke Gelderblom van OJCM legt Agnes Abuom de betekenis uit van de Jeruzalem-verklaring.
3. René de Reuver, Olav Fykse Tveit en Heinrich Bedford – Strohm bij de Armeense kerk en bijbehorend monument, waar ook de Raad van Kerken Amsterdam nog aan heeft bijgedragen.
4. Jonge mensen verbeelden ‘dream’.
5. Albert van den Heuvel was één van de weinigen die er ook bij was in 1948; Agnes Abuom begroet hem.
6. Het Bijlmer jongerenkoor.
7. Het korps van het Leger des Heils op de Dam.
8. Een groep jonge mensen was enkele dagen bij elkaar en bezocht hier het symposium in het auditorium van de PThU.
9. Dr. Margriet Gosker was één van de personen die de slippers uitdeelde tijdens de viering.
(Foto’s 4, 5, 6: Albin Hillert, WCC; andere foto’s: Raad van Kerken in Nederland)
Wie het programma van de Walk of Peace wil lezen, kan hieronder klikken. Wie de liturgie wil zien die in de Nieuwe Kerk wordt gebruikt, kan even daaronder klikken.
Walk of Peace: klik hier
Liturgie 70 jaar: klik hier
Voor een persoonlijk blog: klik hier.