De eerste bestuursleden en verschillende gasten zitten al twee uur voor de viering in de kapel van het Oecumenisch Centrum in Geneve te wachten. Ze willen het historische moment meemaken dat de paus speciaal naar Zwitserland zou komen om de Wereldraad van Kerken te bezoeken. Een enkele keer piept de deur en verschijnt er een rood keppeltje. Maar het zou tot precies elf uur duren voordat de paus de kapel binnenstapt, die met driehonderd gasten is gevuld. Op het moment dat de Argentijn binnenkomt en je hem ziet lopen naast Olav Fykse Tveit die als een Saul boven ieder uitsteekt, besef je pas hoe kwetsbaar klein de gestalte is van de door velen gewaardeerde paus.
Een historisch moment. Niet eens zozeer om wat de paus zou gaan zeggen. Maar vooral omdat zijn aanwezigheid een zichtbaar teken is van het belang van de oecumene. Hier ontmoeten elkaar twee gestalten van de christelijke gemeenschap: De Rooms-Katholieke Kerk met meer dan 1,2 miljard leden en de kerken van de Wereldraad met 500 miljoen gelovigen. Als mensen later nog de vraag zullen durven stellen ‘Wordt het wat met die oecumene’ kunnen ze naar dit moment verwijzen, naar de zes stoelen vooraan in het liturgisch centrum, waarvan er één iets naar voren geschoven staat om extra waardering voor de gast uit te drukken.
‘De oecumenische beweging, waaraan de Wereldraad van Kerken zo’n grote bijdrage heeft geleverd, kwam tot ons als een genade van de Heilige Geest’. De paus spreekt de zin zonder haperen uit, in het Italiaans dat wel. De meeste mensen hebben daarom de headset opgezet om direct een Engelse vertaling te vernemen. Ze hebben de paus ook onderdelen van het gebed in het Engels horen uitspreken en het laat zich verstaan dat hij voor zo’n lange tekst dan toch liever naar een voor hem meer vertrouwde taal grijpt. De paus drukt met die ene zin de waardering uit waar de leden van het Centraal Comité ook al informeel naar vroegen toen de patriarch van Constantinopel zondag in de St. Pierre’s kathedraal (de kerk van Johannes Calvijn) de homilie mocht uitspreken. De Wereldraad als gave van de Heilige Geest. Het is alsof de redacteur er zelf van schrikt want onmiddellijk volgt in de later uitgereikte tekst een bronverwijzing die duidelijk moet maken dat het geen nieuwe gedachte is als er staat: ‘cf. Unitatis Redintegratio, 1’.
‘Oecumene is in overeenstemming met de wil van Christus en zal ons verder leiden, als ze de Geest volgt en als ze constant weigert zich in zichzelf terug te trekken’. ‘Oecumene is een grote onderneming die werkt vanuit een verlies. Dit verlies is evangelisch, en sluit aan bij de woorden van Jezus die gezegd heeft: ‘Zij die hun leven willen behouden zullen het verliezen, en zij die hun leven willen verliezen omwille van mij zullen het behouden’ (Lukas 9: 24). ‘Onze verschillen moeten geen excuses worden. ‘Wandelen, bidden en werken samen: dat is het grote pad waartoe we geroepen worden om te volgen. En dit pad heeft een duidelijk doel, dat van eenheid’. ‘Ons gebrek aan eenheid is in feite ‘openlijk in tegenspraak met de wil van Christus, en het is een schandaal voor de wereld en het beschadigt het meest heilige van alles: het verkondiging van het Evangelie aan alle schepselen’. Ook hier volgt weer een verwijzing naar Unitatis Redintegratio. ‘De Heer vraagt ons om eenheid; onze wereld, verscheurd door allerlei vormen van verdeeldheid die de meest kwetsbaren raakt, smeekt om eenheid’.
Paus Franciscus koos zijn uitgangspunt van de homilie in de tekst van Galaten 5, als het gaat over ‘wandelen in de Geest’. Hij sloot daarmee aan bij de ‘pelgrimage van gerechtigheid en vrede’, het thema dat de Wereldraad van Kerken hanteert in de periode tussen de assemblee van Busan (2014) en de assemblee van Karlsruhe (2021). Hij liet zien hoe het wandelen in de Geest staat tegenover het gaan in het vlees; een Gode welgevallig leven tegenover egoïsme en eigengereidheid. Het thema was slim gekozen, omdat de meer politieke thema’s van ‘gerechtigheid en vrede’ een menselijke benadering krijgen.
De liturgie was op maat van wat men bij de Wereldraad gewend is. Er waren responsies in onder meer de gebeden, het Onze Vader en de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel. De paus werd naar binnengezongen met het lied van Samuel Sebastian Wesley: ‘The church’s one foundation’ (Eén Naam is onze Hope’). Het eerste lied in de viering was een Santo, santo, stanto; voor de paus uitgekozen vanwege de Argentijnse oorsprong. Even was er aan het begin de onzekerheid die je ook wel eens ziet bij bruidsparen die binnenkomen in de kerk en iedereen staat. Zij hebben de neiging te gaan zitten, maar het protocol is dat je de introïtus helemaal afmaakt, voordat je dat doet. De paus stond daarom na een paar seconden al weer op van zijn iets naar voren geplaatste stoel.
Aan het einde van de viering schonk de paus aandacht aan enkele mensen met een handicap, een kind met kanker ook, dat de dienst mocht bijwonen en speciaal een tekening had gemaakt voor de paus.
’s Middags was er een meer persoonlijke lezing voor de leden van de Wereldraad en gasten in de Visser ’t Hoofd zaal. Veel bezoekers realiseerden zich de symbolische betekenis van het bezoek. Eenmaal thuis gekomen konden ze zeggen: ‘We hebben de zegen van de paus ontvangen’.
‘The blessing of the almighty God, Father, Son and Holy Spirit, be with you and on your way together, now and forever’.
Foto’s:
1. Paus Fransiscus tijdens de homilie
2. Bij binnenkomst, de eigen plek innemen
3. De stoelen zoals ze voor de leiding waren klaargezet
4. Stijn Fens van Trouw, één van de honderden aanwezige journalisten