Afgaande op de goed gevulde kerkzaal afgelopen woensdag in IJsselmuiden beginnen mensen al aardig warm te lopen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018. De Raad van Kerken heeft een speciaal themanummer van het Oecumenisch Bulletin uitgebracht om aandacht voor de verkiezingen te vragen, nu belangrijke thema’s als wmo en participatiewet van het land naar de gemeente zijn verschoven in 2015.
IJsselmuiden had overigens voor een meer principiële benadering gekozen. Het centrale thema ging over de ideële doelen van politici en de verhouding daarvan tot het evangelie. Vanuit de Raad van Kerken werd de rol van gespreksleiding opgepakt. Het thema naar de ideële motivatie vond men passend bij de manier waarop een kerk met verkiezingen bezig is en het sloot aan bij de situatie in de betreffende gemeente, waar van de 31 raadszetels er sinds 2014 17 worden ingenomen door confessionele partijen. Op het moment dat je de uitgangspunten onder woorden probeerde te brengen, merkte je aan reacties van raadsleden dat het verlangen het evangelie recht te doen en trouw aan traditie beide recht van spreken hebben. Bij meer seculiere partijen is een bepaalde levenservaring die mensen tot denken zette vaak deel van de ideële motivatie.
Christelijke politiek, zo zeiden raadsleden van CU (6 zetels), CDA (6 zetels) en SGP (5 zetels) heeft met het fundament te maken van waaruit je keuzes maakt en discussieert. Een trefwoord daarin is bijvoorbeeld solidariteit. Vraag is dan wel of er bij seculiere organisaties geen sprake is van solidariteit. Of gaat het daar om een solidariteit die pragmatischer van aard is en daarom eerder losgelaten zal worden als omstandigheden ambivalent zijn?
Vanuit de kerkzaal kwam de vraag in verschillende toonsoorten terug: ‘Wat is nu een echte christelijke waarde? Als je spreekt over solidariteit, kan je dat met recht en reden zeggen dat het een waarde betreft die alleen voorbehouden is aan christenen?’ En: ‘Hoe kijk je als christen naar de verdeling van financiën? Welke principes wegen mee op het moment dat je gelden gaat verdelen tussen zorg en welzijn, bedrijven, parkeergarages en noem de thema’s maar op?’
Een lastig punt bij alle politieke partijen vormt de noodzaak compromissen aan te gaan, waardoor ideële uitgangspunten voor het oog van het publiek kunnen verwateren. Iemand uit de kerk verwoordde: ‘Jezus zegt: Je ‘ja’ moet ‘ja’ zijn, je ‘nee’ moet ‘nee’ zijn. Maar bij politiek gaat alles toch over compromissen en over interesses. Hoe kan je als christelijke politicus dan keuzes maken als je de uitspraak van Jezus kent?’
Tijdens de gesprekken was de bijna quiz-achtige ‘ja-of-nee’-vraag die af en toe tussendoor gesteld wordt, verhelderend. Vanuit het publiek was gevraagd naar de opvattingen over armoede. De vraag werd omgezet tot een ‘ja-of-nee’-vraag: In Ridderkerk (zie uitgave ‘Gemeenteraadsverkiezingen’ van de Raad van Kerken) hebben partijen de verplichte jaarlijkse aanvraag voor dispensatie op gemeenteheffingen afgeschaft; iemand die éénmaal recht heeft op zo’n ontheffing krijgt die automatisch ook in een volgend jaar en als de omstandigheden wijzigen en je de ontheffing niet meer nodig hebt, moet je dat melden. Natuurlijk krijg je een naheffing als je die melding niet doet. Er werd een ronde gemaakt langs de diverse partijen. CU, CDA, maar ook SP en Gemeentebelang vonden het wijzer om een jaarlijkse aanvraag te verlangen. ‘Je moet mensen ook beschermen tegen zichzelf. Ze vergeten makkelijk iets te regelen als er andere omstandigheden zijn en dan kunnen ze zich via een dergelijke nalatigheid alsnog weer in de nesten werken’. SGP en Groen Links stemden voor een ontheffing en zagen meer in een piepsysteem (je melden als er iets verandert). Een opmerkelijke combinatie, die overigens spoorde met de situatie in Ridderkerk, waar het ook de SGP is geweest die een dergelijke sociale verandering van het beleid heeft geïnitieerd.
Een andere stelling had te maken met de klimaatswijziging. De vraag werd omgezet tot: Bent u voor een rap introduceren van Lelystad-Airport als luchthaven of wilt u meer tijd om een besluit te nemen? De keus is voor de regio niet onbelangrijk, want enerzijds zijn er milieu-technische vragen over de lage aanvliegroutes en de risico’s voor het onderliggende gebied (waartoe ook IJsselmuiden behoort). Anderzijds kan een verlengde nationale luchthaven in de buurt een impuls geven aan de werkgelegenheid. De meeste stemmen neigden naar voorzichtigheid. De scheidslijnen van een voorzichtige koers en een actieve opstelling liepen ook hier niet via de indeling confessioneel – seculier.
Er was één thema waarin de confessionele partijen duidelijk één lijn kozen. Opnieuw kwamen de keuzes aan de orde via het ‘ja-of-nee’-model. De vraag luidde: Stel dat de moskee een aanvraag indient of men op vrijdag tot vijfmaal publiek mag oproepen tot gebed, stemt u daar voor of tegen? Men koos voor ‘tegen’. Op de vraag hoe men zou stemmen als de vraag aan de orde was om het klokluiden van de kerk dan ook te verbieden op zondag stemden dezelfde partijen voor het handhaven van klokgebeier. ‘Een klok is neutraal; een oproep tot gebed vanaf een minaret is een publiek uitgezongen geloofsbelijdenis. Dat is iets heel anders’, verduidelijkte iemand. ‘Voor mijn gevoel doet het ook vreemd aan als je in een niet-Nederlandse taal zo’n oproep laat klinken’, zei iemand anders. De meeste seculiere partijen oordeelden: ‘Beide toestaan. Gelijke monniken, gelijke kappen’.
Diverse vragen vanuit het publiek gingen over de verhouding tussen particuliere verantwoordelijkheid en publieke taken. ‘In hoeverre is armoedebestrijding de taak van de overheid? Moeten we verantwoordelijkheid niet meer neerleggen bij de samenleven en bij de kerken?’, vroeg iemand. En een ander formuleerde voorzichtig: ‘Wat is de ideale verhouding, uitgedrukt in procenten, tussen de burgerparticipatie en overheidsbemoeienis?’
De betreffende kerkelijke gemeente had in de zondag voorafgaand aan de publieke discussie een kerkdienst aan het thema gewijd. Daarin begon de voorganger zijn overdenking met de opmerking: ‘Als je in een kantine bent zijn er twee onderwerpen die je beter kunt vermijden, omdat je het er toch niet over eens wordt. Dat zijn de thema’s van geloof en politiek. Als je daarover begint, en het gesprek komt echt los, dan zal dat in de regel de sfeer niet ten goede komen’. De voorganger trok in zijn overdenking diverse lijnen, en legde onder meer uit, dat de koning in zijn macht in Israël voortdurend de correcties moest ondergaan van de profeten.
Op de vraag aan de politici bij de toerustingsavond of ze een dergelijke houding van de kerk op prijs stelden, ging de CDA-politicus misschien wel het verst. Hij zei: ‘Ik zou het pijnlijk vinden als de dienst helemaal geen politieke elementen zou bevatten. De voorganger mag heel concreet zijn. En als het me te gortig zou worden zou ik zeggen: ‘Laten we daarover nog eens doorpraten bij de koffie’”.
De avond werd afgesloten met een vraag aan de beoogde raadsleden. ‘Wat zij van de kerk verwachten de komende jaren’. De antwoorden cirkelden rond: ‘Betrokkenheid van de kerk bij de samenleving. Actieve deelname in de samenleving. Meedenken’. En misschien wel het vaakst genoemd, zowel door christelijke partijen als seculiere: ‘Gebed’.
Foto’s:
1. Stembus (internet)
2. Napraten in IJsselmuiden