Adelborsten die op Texel hun training krijgen, krijgen in zes weken duidelijkheid over hun geschiktheid. Met een meer dan stevige training krijgen ze te maken met de rauwe kant van het leven. Je leert fysiek om niet aan jezelf te denken, maar aan datgene wat je samen kunt bereiken. Aan het einde van deze periode moeten ze met pakweg tachtig man het strand op om een enorm zware ketting van 100 meter over het strand te sjorren. Tijdens zo’n ultieme inspanning glimlachte een adelborst naar de vlootpredikant. Dan weet je dat je aanwezigheid wordt gewaardeerd.
Het is één van de vele ervaringen die de vlootpredikanten en -aalmoezeniers opdoen met hun werk onder de militairen. Hun aanwezigheid wordt meer dan gemiddeld gewaardeerd. ‘Als er een boot zal uitvaren word je diverse keren gebeld, omdat men er zeker van wil zijn dat er een geestelijke meegaat aan boord. Mensen vinden dat belangrijk en hebben geen goed gevoel als de geestelijke ontbreekt. Natuurlijk, zeelieden zijn ook meer dan gemiddeld ietwat bijgelovig. En het is ook iets wat water in mensen losmaakt; besef van afhankelijkheid en verbondenheid’.
We praten met twee van de koopvaardijpredikanten: ds. Klaas Henk Ubels is hoofd van de krijgsmacht en ds. Gert van der Ende is hoofd geestelijke verzorging in Den Helder. Hij heeft een paar strepen op zijn schouders, zodat de militairen weten dat hij overste is. ‘Maar dat is vooral het salarisstrookje’, zegt hij zelf. De mensen kennen je toch vooral als ‘de vlootpredikant’.
Op de één of andere manier is het voor de militairen belangrijk dat een geestelijke in het ambt staat. ‘De mannen en vrouwen willen niet met Klaas Henk praten, maar met de dominee’, zegt Klaas Henk Ubels. Richard Huyzer is onlangs gepromoveerd op de binnenkant van het ambt en wijst op die haast sacramentele betekenis die een geestelijke kan hebben in het leven van de militairen. ‘Ik stond een keer aan boord met een groepje mensen te praten. En ik hoorde andere mensen in de buurt die het had over zorgen en lijden. Ik nam geen deel aan het gesprek. En toch kwamen ze later bij me om me te bedanken. Mijn fysieke aanwezigheid en herkenbaarheid als geestelijke hadden het gesprek bij hen gevoed en op wezenlijke thema’s gebracht, begreep ik’, glimlacht hij.
De kerken in Noord-Holland organiseren in samenwerking met de Raad van Kerken in Nederland en de dienst Geestelijke verzorging van Defensie een werkbezoek aan de marinehaven. Iedereen die interesse heeft, is natuurlijk welkom, maar de ontmoeting is vooral bedoeld voor pastores van kerken en voor leden van raden van kerken. Zij kunnen op de locatie zelf kennisnemen van de oecumenische samenwerking, ze kunnen ook elkaar ontmoeten en ze kunnen gezamenlijk nadenken over de betekenis van kerk en ambt in diverse tradities. De opmaat voor de gesprekken wordt verzorgd door de geestelijke verzorging van defensie. Hoofdkrijgsmachtpredikant Klaas Henk Ubels en hoofdkrijgsmachtaalmoezenier Tom van Vilsteren treden op als gastheren. De diensten verzorgen een rondleiding, een inleiding en een dienst ter zee. Pastoor Age Kramer van de parochie in Den Helder maakt vooraf enkele korte interviews met militairen over de betekenis van kerk en spiritualiteit, waarbij zijn media-ervaring (hij werkte jaren voor de Ikon) goed van pas komt. U als bezoeker kunt reageren op de inleidingen.
De ontmoeting speelt zich af in de kerkruimte van defensie in de marinehaven. Er is een geschikte ruimte net boven de brandweer. De ruimte wordt door de verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen gebruikt. Je merkt dat aan de tafel voorin, waar een stuk of zes schuiflades in zijn aangebracht. Als je ze opentrekt vind je van de joden een kalotje en een boek, bij de moslims een soort gebedssjaal. Als de christenen een ontmoeting hebben kunnen ze zelfs kinderen dopen. Er is een omgekeerde scheepsbel die als doopvont dienst doet.
Het thema van de werkdag is ‘Water en staal’. Water past zich aan de bedding aan en staal doet dat juist niet. Deze twee beelden zijn het uitgangspunt. De gedachte hierbij is dat je in het bijzondere pastoraat dingen duidelijker in beeld kunt krijgen dan in het gewone maatschappelijk leven. Bij de marine speelt mee dat voor de militairen die betrokken zijn bij een uitzending de dingen nog eens extra op scherp komen te staan en dat zal een geestelijk verzorger of verzorgster merken. Er valt wellicht iets te leren voor de bezoekende kerkmensen.
‘Water en staal’. Het werk bij de marine heeft een robuuste kant. Je merkt dat als geestelijke als je maanden bent uitgezonden en soms op een kleine ruimte met honderd mensen moet leven. Je merkt het ook bij een dienst in Afghanistan. De diensten te velde worden er zeer goed bezocht. Meer dan de helft van de militairen kan je bij de dienst vinden. ‘De mensen vinden het prettig om in de trits van 24 uur in functie zijn even te ontspannen en op voet van gelijkheid rond de Schrift bij elkaar te zijn’, zegt één van de vlootpredikanten. Over die bijzondere betekenis van ambt en kerk zal het dan ook gaan.
tijdens het gesprek gaat het verder over een recent gehouden onderzoek van drie universiteiten. Daaruit kwam naar voren dat militairen kerk en religie waarderen en de verbinding met de kerk op prijs stellen. Toen op basis van het onderzoek de aantallen van geestelijke begeleiders moesten worden vastgesteld was dat behoorlijk afwijkend van wat statististieken in Nederland wel eens beweren. Er zijn ruim 130 geestelijke verzorgers. Onder hen zijn nu 45 predikanten, 43 aalmoezeniers, 38 humanistische raadslieden en de andere religies zoals jodendom, islam en hindoes hebben elk 2 rabbi’s, imams c.q. pandits.
Wie de ontmoeting op vrijdag 16 maart wil bijwonen kan zich opgeven bij rvk@raadvankerken.nl. Deelname is gratis. Het aantal plaatsen is beperkt. Dus wie het eerst komt, heeft de meeste kansen om te kunnen deelnemen. Als je komt, moet je je paspoort meenemen. Men kan per auto komen: Gebouw Flevo (dienst geestelijke verzorging), Rijkszee en Marinehaven 1 in Den Helder. Men kan ook per trein komen en van het station worden opgehaald om 10.30 uur door Defensie, dan moet je dat even aangeven bij de aanmelding. Het programma ziet er als volgt uit:
10.30 – 11.00 uur: Aankomst en informele ontvangst
11.00 – 12.30 uur: Rondleiding
12.30 – 13.15 uur: Lunch (met informatie over oecumene en raad van kerken)
13.15 – 13.25 uur: Enkele videofragmenten
13.25 – 13.55 uur: Reflectie vanuit defensie
13.55 – 14.35 uur: Gesprek met de zaal
14.35 – 14.45 uur: Toelichting
14.45 – 15.15 uur: Dienst ter zee
15.15 – 16.00 uur: Drankje c.q. vertrek
Vlootpredikant Jan Peter van Bruggen verzorgt de reflectie; aalmoezenier Frank Kamp geeft leiding aan de dienst ter zee.
Aanmelden voor 1 maart 2018.
Foto: Hoofdkrijgsmachtpredikant Klaas Henk Ubels tilt de scheepsbel op die als doopvont dienst doet.
Foto 2: Zicht vanuit de dienst geestelijke verzorging op de haven.
Foto 3: Pastoor Age Kramer uit Den Helder en Gert van der Ende tijdens de voorbereidingen voor het werkbezoek.
Foto 4: Ready to go.