Maria, wie kent haar niet in de kerk. Tijdens de 419e vergadering van de Raad van Kerken op Dijnselburg in Zeist, was zij onderwerp van gesprek. Want niet iedereen in de kerken waardeert Maria op eenzelfde manier. In katholieke, orthodoxe, anglicaanse tradities neemt zij een belangrijke plek in als het erom gaat dichterbij Jezus, Gods Zoon, te komen. Maria is de middelares, zij helpt op de weg naar God. In de protestantse traditie vervult Maria niet de rol van middelares. Daar is Maria de vrouw die Jezus heeft gebaard, hem heeft opgevoed en om hem heeft geweend, maar Maria is voor de protestanten niet nodig als middelaar tussen mens en God.
In het oecumenisch gesprek, waarin kerken proberen hun verschillende visies op de door christenen beleden godsdienst te overbruggen, is Maria al vaak onderwerp van gesprek geweest. De Raad van Kerken constateerde deze 13e december dat de verschillen minder heftig worden aangezet dan 10 jaar geleden, maar de verschillen zijn niet verdwenen. Aanleiding om Maria weer op de agenda te plaatsen was een verzoek van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit (OFK), een overlegorgaan waarin onder meer voorgangers vanuit de Protestantse kerk en de Oud-Katholieke Kerk samenspreken. De OFK bepleitte om het in veel kerken gevierde feest van ‘de aankondiging van de Heer’ te plaatsen op de liturgische kalender van de kerken. Dit feest van de Annunciatie zou dan zo rond 25 maart gevierd kunnen worden.
Waar liggen moeilijkheden en waar liggen kansen om met Maria in de oecumene verder te komen, zo vroeg voorzitter Gudde van de Raad de kerkelijke afgevaardigden. Enkele voorbeelden passeerden de revue, o.a. in Enkhuizen waar met gemeenschappelijke middagdiensten talrijke plaatselijke kerken de vraag beantwoordden: ‘Wat hebben we met Maria?’ Gesprekken in studentengemeenten over Maria leveren wederzijds begrip op, hoorde de raad, maar ook werd de vraag gesteld: Als we het over de positie van Maria in de kerk willen hebben, moeten we dan ook niet spreken over openstelling van het priesterambt in de kerk voor vrouwen?
Afgevaardigde Geert van Dartel van de Rooms-Katholieke Kerk stelde dat als kerken het oecumenisch gesprek over Maria willen voeren, ze daar vooral tijd voor moeten nemen. Hij raadde af om dogmatische leerstellingen meteen tot onderwerp van gesprek te maken, maar te beginnen met de Heilige Schrift en de Vroege Kerk. De dialogen over Maria tussen Lutheranen en Katholieken in de VS (1990) en tussen Anglicanen en Katholieken (2005) zouden daarbij tot voorbeeld kunnen zijn, aldus Van Dartel. Scriba De Reuver van de Protestantse Kerk wees op het recordaantal bezoekers voor de expositie over Maria in het Rijksmuseum Catharijne in Utrecht. Onder die bezoekers waren ook heel veel protestanten. ‘Maria krijgt in protestantse hoek meer plek, maar zodra het gaat over begrippen als ‘devotie’ werkt het weer vervreemdend’, aldus De Reuver. Het gaat om de terminologie, als je bij de Schrift en de vroege kerkgeschiedenis begint, en als je de toewijding van Maria ziet, worden mensen wel nieuwsgierig, maar een term als devotie roept bij met name protestanten beelden op waar ze niet van willen weten, zo klonk het. De beleving van Maria, de toegang vanuit de bijbel en de vroege kerkgeschiedenis over Maria, maar ook de ervaringen op oecumenisch lokaal vlak, het zijn bouwstenen voor een volgend beraad van de kerken over Maria. Daarbij kan het eerder verschenen rapport van Anglicanen en Rooms-Katholieken, getiteld ‘Maria, genade en hoop in Christus‘ een goede rol spelen.
Flexibele arbeid
Het ging niet alleen over Maria, op de agenda stond ook het thema arbeid, of beter gezegd ‘flexibele arbeid’. Voor steeds meer werknemers en zeker jongeren geldt dat zij een flexibel contract krijgen van een bepaald aantal uren, of dagen, maanden, of jaren en daarna maar afwachten. Voor werkgevers geldt dat zij nauwgezetter weten waar zij aan toe zijn bij het in dienst hebben van mensen voor een bepaalde tijd.
Voor heel veel werknemers betekent flexibel werk altijd maar weer afwachten of er een nieuw contract komt, dan wel dat de werkloosheid wacht. Verbintenissen, huwelijk, hypotheek de komst van kinderen alles komt met alleen maar flexibele contracten in een ander daglicht te staan. Secretaris Tinus Hoekstra van de beraadsgroep Samenlevingsvragen: ‘Het lijkt erop of flexibel de nieuwe sociale norm wordt. Waarom moet het duur als het ook goedkoop kan en dat beter is voor onze economie?’ Hoekstra wees erop dat dit flexibel werken vooral bij mensen met een lagere opleiding tot veel onzekerheid leidt.
Aangezien kerken kijken naar ‘heel’ de mens, en niet alleen op de scharniermomenten van het leven (doop, trouwen, ziekte, dood) gericht zijn, is de (on)zekerheid van arbeid ook een onderwerp dat beraad behoeft. Secretaris Klaas van der Kamp van de Raad: ‘Voor onderwerpen als kinderen, zieken en bij overlijden hebben we als kerk veel materiaal waar we uit kunnen putten, maar hebben we wel voldoende affiniteit met mensen die midden in het leven staan, hebben wij als kerken het veld van de arbeid wel voldoende in zicht?’
De meeste afgevaardigden van de lidkerken maken zich zorgen over de onvoorziene gevolgen van de flexibele contracten. Het leidt tot fragmentarisering van onze samenleving, klonk het. Een ander noemde flexibilisering positief, omdat je snel kunt reageren op veranderingen en zo de continuïteit kunt garanderen van een bedrijf. En, werd gememoreerd, hanteren we als kerk zelf ook niet soms flexibele contracten? Anderen stelden vragen bij het mensbeeld dat bij de flexibilisering gehanteerd wordt: Zijn wij als mensen wel zo verschrikkelijk flexibel? Zeker als het om studenten gaat, is dat belangrijk. De studie moet in afgemeten tijd worden afgerond en er moet ook nog wat verdiend worden om alles te betalen. Hoe flexibel kan een mens zijn?
Als kerken kunnen we de waarden waaruit wij leven naar voren brengen, waar ben ik geworteld, die gesprekken worden zeer gewaardeerd, zo vertelde studentenpredikant Jasja Nottelman. Is dit de kant die we moet moeten, aldus vicevoorzitter Kees Nieuwerth van de Raad. Moeten wij als kerken niet gaan voor een systeem waar mensen voor elkaar zorgen in plaats van de risico’s afwentelen op alleen werknemers. Moeten we als kerken dat risicomijdend systeem niet als amoreel aan de orde stellen?
De afgevaardigden legden over de relatie mens en flexibele arbeid veel vragen op tafel, vragen waar geen directe antwoorden op zijn, maar waar wel grote zorg van de kerken uit spreekt. De beraadgroep Samenlevingsvragen zal in februari met een uitgave komen over het thema van de flexibele arbeid. Op de website komen vragen die men plaatselijk kan gebruiken voor de eigen bezinning en die deels teruggaan op het gesprek in de Raad. Het moderamen kijkt verder naar mogelijkheden of de strekking van het gesprek in overlegsituaties met maatschappelijke partners kan worden ingebracht.
Teun-Jan Tabak
Foto’s:Impressies van de Raad; de eerste foto laat de opening zien in de kapel, de tweede een onderonsje tussen prof. Herwi Rikhof en mgr. Joris Vercammen, de derde foto toont enkele afgevaardigden ter vergadering.