Setsuko Thurlow uit Japan, die de atoombom op Hiroshima heeft overleefd, en Beatrice Fihn van de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) hebben zondag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst genomen. Nog maar een week geleden bezocht de Nobelprijswinnares Fihn de Nederlandse Raad van Kerken. Ze herhaalde in Oslo de boodschap die ze ook in Nederland achterliet, namelijk dat ze hoopt dat verschillende landen de verklaring tegen de aanwezigheid van kernwapens zullen ondertekenen.
Beatrice Fihn werd in Oslo vergezeld door Setsuko Thurlow. Thurlow was dertien jaar oud op het moment dat er een atoombol viel op de Japanse stad Hiroshima in 1945. De bombardementen op Hiroshima en Nagasaki hebben destijds ten minste 140.000 mensen gedood, meest burgers. Thurlow heeft dat van dichtbij meegemaakt en heeft de keus gemaakt de wereld te wijzen op de desastreuze gevolgen van kernwapens. Zij is één van de mensen die ICAN steunt, oftewel de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons.
Dit jaar nam het Noorse Nobelcomité 318 nominaties in overweging van mensen en instellingen die voor de vredesonderscheiding waren voorgedragen. Daaronder waren 215 individuen en 103 organisaties. De namen van de andere genomineerden mogen pas na vijftig jaar publiek worden gemaakt. Vorig jaar ging de Nobelprijs voor de Vrede naar de Colombiaanse president Juan Manuel Santos.
‘Vandaag is het een dag om feest te vieren’, zei Beatrice Fihn bij de ontvangst van de Nobelprijs, ‘vervolgens moeten we weer verder werken naar de taak die we nog hebben uit te voeren’. Fihn noemde daarbij twee aandachtspunten. In de eerste plaats moeten er landen worden gevonden die het verdrag tegen kernwapens willen raticificeren. Er zijn 50 handtekeningen nodig om het verdrag een juridische basis te geven. Dat kan tot 20 september 2018. Vervolgens moet er voor worden gezorgd dat het verdrag consequenties krijgt voor diverse landen.
De ceremonie werd bewust gehouden op 10 december, want dat is de Nationale Dag van de Rechten van de mens. Bij de plechtigheid in Oslo waren ook leden van het koninklijk huis aanwezig.
Berit Reiss-Andersen, de voorzitter van het Nobelcomité in Noorwegen, legde uit waarom ICAN de prijs ontving. ‘ICAN ontvangt de prijs omdat de organisatie wijst op de catastrofale humanitaire gevolgen van het gebruik van nucleaire wapens en voor zijn baanbrekende inspanningen om tot een verdrag te komen om te komen tot een volledig verbod’, zei ze. ‘De inspanningen van ICAN hebben een nieuw elan gegeven aan het proces van het afschaffen van kernwapens.
De Nobelprijs voor de Vrede van dit jaar past in een traditie van prijzen die de inspanningen tegen de verspreiding van nucleaire wapens en voor nucleaire ontwapening eerder aan de dag legden, merkte Reiss-Andersen op. Twaalf vredesprijzen zijn geheel of gedeeltelijk toegekend voor dit soort vredeswerk, het eerste in 1959 en het meest recente – voor de erkenning van ICAN – in 2009.
ICAN-directeur Beatrice Fihn nam de prijs in ontvangst namens ‘duizenden inspirerende mensen’ die deel uitmaken van de campagne. ‘Samen hebben we de democratische middelen gebruikt om voor ontwapening te pleiten en hervormen we het internationale recht’, zei ze, en ‘we danken iedereen die zich inzet om de wereld te bevrijden van deze verschrikkelijke bedreiging’.
‘Op tientallen locaties over de hele wereld – in raket silo’s begraven in onze aarde, op onderzeeërs navigeren door onze oceanen, en aan boord van vliegtuigen die hoog in onze lucht vliegen – liggen 15.000 objecten voor de vernietiging van de mensheid’, zei Fihn. ‘Veel mensen accepteren deze grimmige realiteit; misschien is het vanwege het enorme aantal, misschien is het omdat men zich geen voorstelling kan maken van de gevolgen als de wapens worden ingezet’.
In feite is een wereld zonder kernwapens de enige rationele keuze, zei Fihn. ‘Wij vertegenwoordigen degenen die weigeren kernwapens te accepteren als een vaste waarde in onze wereld. Wij vertegenwoordigen degenen die weigeren hun lot te laten samenhangen met een paar regels van een lanceringscode’, zei ze. ‘Wij opteren voor de enige reëele mogelijkheid. Het alternatief is ondenkbaar. Het verhaal van nucleaire wapens zal een einde hebben en het is aan ons wat dat einde zal zijn. Zal het het einde zijn van kernwapens, of zal het het einde van ons zijn?’
Zaterdag, voorafgaand aan de ceremonie, was er een gebedsdienst in de Triniteitskerk van Oslo. Daarin ging voor de secretaris-generaal van de Wereldraad van Kerken dr. Olav Fykse Tveit. Tveit zei: ‘Voor de WCC is dit een belangrijke mijlpaal op de lange weg sinds de WCC-vergadering in 1983 de productie, inzet en het gebruik van kernwapens aan de kaak stelde als een misdaad tegen de mensheid. Onze morele verplichting tegen kernwapens is duidelijk en categorisch. We kunnen allemaal onze regeringen aansporen om het verdrag te ondertekenen en te ratificeren en dan te zien dat het wordt uitgevoerd’.
‘De Wereldraad van Kerken bevestigt opnieuw haar engagement om de campagne voor de afschaffing en eliminatie van kernwapens te bevorderen en om kerken over de hele wereld aan te moedigen en te ondersteunen bij hun werk voor duurzame vrede en gerechtigheid in een wereld zonder kernwapens’, aldus Tveit.