Er zijn weinig thema’s waar je zo omlijnd het verschil ziet tussen kerkgenootschappen als in het gebruik van het kerkgebouw. Met het nieuwe jaar in het zicht, kom je het onderscheid duidelijk tegen. Rooms-katholieken zijn terughoudend met nieuwjaarsevenementen; protestanten bieden daarvoor meer ruimte; en algemene stichtingen zijn het meest royaal in hun toepassingen.
Steeds meer kerken krijgen een seculier bestuur. De programmering krijgt daarmee een meer algemene invulling voor een breder publiek. Dat zie je in de manier waarop de kerk wordt ingezet bij de jaarwisseling. In de Grote Kerk van Zwolle, ooit eigendom van de hervormde gemeente, maar nu ondergebracht bij een algemene stichting en herdoopt tot ‘Academiehuis’, wordt dit jaar voor het eerst een nieuwjaarsfeest (‘New Years Eve’, een ‘Grand Ball’) georganiseerd met dj’s die stem geven aan het programma en kroegbaas Dennis Kaatman die als koster nieuwe stijl optreedt.
‘Ons historische gebouw wordt omgetoverd tot een magische feestlocatie en wordt het decor voor een Grand Ball. Dit spetterende nieuwjaarsfeest op deze bijzondere mag je niet missen’, aldus de initiatiefnemers. Men zoekt het daarbij qua bezoekers in de iets meer bemiddelde jongvolwassenen. Zo zal men bij de toegang selecteren op een dresscode. ‘Jullie worden verwacht in gala / tenue de ville ‘with a touch of gold’. Voor de dames is het dus tijd om te gaan shoppen voor een daverende jurk. Voor de heren: we verwachten jullie in je beste pak of smoking op de dansvloer. Wij zorgen uiteraard voor entertainment. De dj’s draaien de lekkerste hits 90/s, 00’s en nu. Van 1 uur tot 6 uur ’s nachts’.
Zevende keer
In Groenlo heeft men al eerder ervaring opgedaan met de seculiere invulling. Daar wordt op 1 januari 2018 vanaf 19.00 uur (dus een avond/nacht later dan in Zwolle) in de Oude Calixtuskerk al voor de zevende keer een Nieuwjaarsbal gehouden. De organisatie schrijft: ‘Een prachtige start van het nieuwe jaar, waarbij in een prachtige ambiance geheel in stijl, samen met alle bezoekers kan worden geproost op het nieuwe jaar. Met artiesten, spectaculaire acts en naast prosecco ook halve liters in ijsbuckets. De Oude Calixtus maakt een onlosmakelijk onderdeel uit van de sfeer van het Nieuwjaarsbal. De chique uitstraling van de fraaie laatmiddeleeuwse kerk in het hart van Groenlo, past perfect bij het feest’.
De Oude Calixtus is eigendom van de Stichting Oude Gelderse Kerken en de toren is in handen van de gemeente. Het koor van de kerk is de thuisbasis van de hervormde gemeente en dient als kerkelijk centrum voor de erediensten. Er is een glazen wand waarmee de scheiding van het schip is aangebracht, een ruimte van 600 vierkante meter, geschikt voor veel meer activiteiten.
Nieuwjaarsreceptie
Hoe ingetogener het feest, hoe meer ruimte vooral protestantse kerkbesturen bieden. De gemeente Breda bijvoorbeeld maakt voor de nieuwjaarsreceptie gebruik van een kerk. Het stadsbestuur van Breda nodigt de bewoners uit op zaterdag 6 januari 2018 van 16.00 tot 18.00 uur voor een gemeentelijke nieuwjaarsreceptie in de Grote Kerk. In 2014 was er voor het eerst zo’n nieuwjaarsreceptie in de kerk. Het kerkgebouw is eigendom van de protestantse gemeente. Het economische eigendom is in handen van de Stichting Grote Kerk. De stichting beheert het monument en is daarmee verantwoordelijk voor het onderhoud, de instandhouding en ook de exploitatie. De kerk biedt ook onderdak aan andere algemene activiteiten, zoals de vakantiebeurs voor bijzondere reizen (20 en 21 januari).
In de kerk van Oudendijk (hervormd) vindt op 6 januari de nieuwjaarsreceptie plaats. De protestantse kerk en diaconie van Amsterdam luiden 2018 in met een nieuwjaarsreceptie in de Nassaukerk in Amsterdam-West. Iedereen die iets met de kerk heeft kan er op vrijdag 12 januari van 17.00 tot 19.00 uur een drankje en hapje genieten. De Raad van Kerken zelf houdt sinds jaar en dag de nieuwjaarsreceptie aansluitend bij de oecumenelezing in de Geertekerk in Utrecht, op 19 januari vanaf 15.00 uur. De rooms-katholieke parochie Amstelland is ook gewend een nieuwjaarsreceptie te houden. Dit jaar zal dat plaatvinden in St. Urbanus Bovenkerk op 7 januari, na de eucharistieviering, met een kopje koffie.
Verplaatst
In Bergen op Zoom is de nieuwjaarsreceptie begin 2017 juist verplaatst van de kerk, de Sint-Gertrudiskerk naar het stadspaleis Het Markiezenhof. Pastoor Paul Verbeek heeft gezegd dat hij daar blij mee is. De priester gaf aan tegen dagblad De Stem dat er een gevoelen is bij de kerkelijke leiding dat het handjes schudden en drinken minder gepast zijn qua identiteit van het godshuis.
De terughoudende lijn zag je eerder ook in de rooms-katholieke parochie van Saasveld, toen het parochiebestuur daar in 2016 een betonnen altaar dacht te kunnen vervangen door een houten verrijdbaar altaar om op die manier gemakkelijker concerten te kunnen houden. Vanuit de leiding van het bisdom werd duidelijk gemaakt dat je niet op zo’n pragmatische manier kunt omspringen met de gewijde ruimte.
De respectvolle benadering van de ruimte in rooms-katholieke kring sluit aan bij het liturgische gebruik om de ruimten officieel te wijden voor religieus gebruik. Daarmee is de kerk niet alleen een vehikel van het heil, maar tegelijk onderdeel van de heilsbemiddeling geworden.
Mensen die dit stukje lezen en denken ‘wat vreemd’, kunnen nog eens terugbladeren in hun eigen bijbel, waar je in het oude testament bij de joodse gemeenschap een zelfde respectvolle omgang met het heiligdom vindt. Het zijn alleen de priesters die het heilige betreden. En het is alleen de hogepriester die eenmaal per jaar toegang heeft tot het heilige der heiligen.
Protestanten zijn daar weer gemakkelijker in. Zij vinden een ruimte pas gewijd als het Woord van God wordt geopend en de mensen zich bezinnen op wat de Geest tot hen te zeggen heeft. Niet de ruimte is daar gewijd, maar de samenkomst van mensen rond het geopende Woord.
Foto’s van internet:
1. De nieuwjaarsfestiviteiten in Groenlo
2. De Grote Kerk in Zwolle