De relatie van mens tot mens, ongeacht zijn of haar geloof, moet gelardeerd zijn met gemeenschappelijke waarden. We hebben mensen nodig die samenwerken en het algemeen belang gezamenlijk dienen. Woorden van die strekking sprak Al-Khammar al-Bakkali bij de studiedag van Ummon, de unie van Morakkaanse Moslimorganisaties in Nederland. Hij is de man die de verschillende imams begeleidt en opleidt.
Ummon had het congres zaterdag 9 december en zondag 10 december in Amsterdam georganiseerd om de interreligieuze dialoog te stimuleren. Verschillende inleiders maakten duidelijk dat het niet de bedoeling is om toe te werken naar één vorm van religie. Doel is de onderlinge vertrouwdheid te laten toenemen en waar mogelijk samen te werken ten dienste van de gehele Nederlandse samenleving.
Al-Khammar al-Bakkali noemde dat belangrijk, omdat een ieder een kind van Adam is en daarom waardevol. Hij probeerde daarbij mogelijke misverstanden te elimineren, bijvoorbeeld de gedachte dat het in de godsdienst zou kunnen gaan om dwang op zichzelf. Het belangrijkste gebod van Allah is dat hij gebiedt rechtvaardig te handelen. De essentie van de koran is dat God zelf een dialoog aangaat met mensen. Vervolgens zie je dat alle profeten de weg van de dialoog bewandelen.
Al-Khammar al-Bakkali noemde een aantal voorwaarden voor een gezonde dialoog. Het kan niet de bedoeling zijn de ander te beschuldigen of uit te gaan van onzuivere intenties. Het kan evenmin de bedoeling zijn de ander belachelijk te maken. Er moet niet gegeneraliseerd worden. Men moet niet wegglijden in wettelijke of politieke termen. Doel is uiteindelijk dat in de multi-culturele context van Nederland iedereen dezelfde kansen krijgt en gelijk is aan de ander. De naastenliefde is een belangrijke eis. De één beoefent het via een dogma, de ander heeft het als een soort instinct.
Rasit Bal, lid van het overlegorgaan van joden, christenen en moslims, roemde de ruimte voor diversiteit. Hij had moeite met de media in Nederland die daar negatief over spreken. De islam is een voorbeeld van een religie waarin vele stromingen voorkomen. Dat is positief te duiden.
Adelouahab Bellouki, de ambassadeur van Marokko, onderstreepte het belang van de interreligieuze ontmoeting. ‘We zijn vaak meer bezig om begrepen te worden dan zelf de ander te begrijpen’, waarschuwde hij. Hij pleitte voor een voortgaande dialoog en voor de bestrijding van extremisme. Marokko is wat hem betreft altijd een kruispunt van verschillende beschavingen – en dus ook van de ontmoeting – geweest. Hij noemde de aanwezigheid van de Afrikaanse cultuur, de Arabische en de Europese.
Hanneke Gelderblom, namens de joodse gemeenschap lid van het Ojcm, sprak in haar bijdrage over het belang van conferenties zoals deze. Ze kunnen helpen vertrouwen op te bouwen. Zij weigerde mee te gaan met de pessimisten die in de afzondering hun kracht zoeken. Als liberaal joodse ging ze ook in op de actualiteit en het bericht dat Trump de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem wil verplaatsen. Ze noemde het zaak dat Palestijnen ophouden te beweren dat joden niets met Jeruzalem hebben. Tegelijk sloot ze niet uit, dat Oost-Jeruzalem de hoofdstad van Palestina zou kunnen worden.
Klaas van der Kamp sprak vanuit de Raad van Kerken over het beeld dat christenen van de religies hebben die nog maar één of twee generaties hier zijn. Hij sprak van onzekerheid. En hij stelde aan de hand van gelijkenissen van Jezus, dat het belangrijk is in de christelijke traditie open te staan voor de vreemdeling en voor de naaste die je hulp behoeft. Refererend aan de gelijkenis van Jezus van de twee zonen, die moeten werken en de één zegt: ‘Ik ga’ en de ander weigert, maar eenmaal buitengekomen gaat de weigeraar alsnog aan de slag: ‘Je kunt dus niet alleen afgaan op het woord dat iemand uitspreekt. Het gaat om concrete daden’.
Bert de Ruiter, de dagvoorzitter, noemde drie belangen van studiedagen zoals deze. Het gaat om versterking van de maatschappelijke cohesie, het gaat om een ventiel wat de spanning wegneemt die soms internationaal kan oplaaien en het gaat om het leggen van een gemeenschappelijke basis voor maatschappelijke vragen.
De bijeenkomst begon met het lezen van enkele fragmenten uit de Bijbel en uit de Koran. Dr. Jan Peter Schouten las namens de christelijke gemeenschap het grote gebod, zoals Jezus dat uitspreekt in het evangelie van Markus.
Er waren werkgroepen, waarin onder meer werd doorgesproken over de vraag hoe je de goede onderlinge verstandhouding op landelijk niveau kan laten doorklinken in de lokale verhoudingen. Diverse deelnemers noemden het belang van gezamenlijke activiteiten, variërend van buurthuiswerk en kunst tot sport of een gezamenlijke bijbel/koran-quiz.
Adil Achahbar las na Jan Peter Schouten een stukje uit de Koran wat hij vond passen bij de thematiek. Hij las uit de Kamers 49, vers 11, 12 en 13:
O jullie die geloven, laat een volk een (ander) volk niet bespotten, wellicht zijn zij (d.w.z. het bespotte volk) beter dan zij (d.w.z. dan het spottende volk), en (laat) vrouwen (andere) vrouwen niet bespotten, wellicht zijn zij (d.w.z. de bespotte vrouwen) beter dan zij (d.w.z. dan de spottende vrouwen). En laster elkaar niet, en spreek elkaar niet aan met (beledigende) bijnamen. Slecht is de verdorven bijnaam na het geloof (te hebben omarmd). En wie geen berouw toont, zij zijn dan de onrechtplegers.
O jullie die geloven, vermijd veel van (jullie achterdochtige) vermoedens. Voorwaar, een deel van deze (achterdochtige) vermoedens is een zonde. En bespioneer elkaar niet en roddel niet over elkaar. Zou iemand van jullie ervan houden om het vlees van zijn dode broeder te eten? Jullie zouden er een afkeer van hebben. En vrees Allah. Voorwaar, Allah is Berouwaanvaardend, Meest Genadevol.
O mensen, waarlijk, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar zullen herkennen. Voorwaar, de meest eervolle (persoon) van jullie bij Allah is de gene die (Allah) het meest vreest. Voorwaar, Allah is op de hoogte (van alles), Alwetend (over het verborgene).
Foto’s:
1. Jan Peter Schouten en Bert de Ruiter
2. Rasit Bal naast Al-Khammar al-Bakkali
3. Hanneke Gelderblom
4. Ambassadeur Abdelouahab Bellouki