Het was de nationale viering van de Reformatie. Wie de bijeenkomst dinsdag 31 oktober in de Dom van Utrecht bijwoonde, merkte dat de viering zich niet opsloot in een protestantse lofprijzing op Luther, maar nadrukkelijk inhoud had gekregen in het kader van de oecumene tussen protestant en rooms-katholiek. Ds. René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, begon er zijn meditatie mee: ‘Vandaag staan we als protestanten en rooms-katholieken niet tegenover elkaar, maar we gedenken samen…’. En hij eindigde zijn meditatie op een soortgelijke manier: ‘Als rooms-katholieken en protestanten hebben we inmiddels ontdekt dat we het belangrijkste met elkaar delen: het geloof in God als Vader, Zoon en Geest’.
Het was dinsdag een stijlvolle viering in de Domstad. De organisatie had te voren goed nagedacht over de placeringen in de kerk. Ieder die iemand had meegenomen aan wie hij of zij het geloof had overgedragen (een jongere) of iemand van wie hij of zij het geloof had ontvangen (een oudere) kreeg een plek in de frontlinie van de camera’s. Als de EO zondag de viering uitzendt, krijg je dan ook automatisch een beeld van de diverse leeftijdsgroepen die in de kerk te vinden zijn. In het middenblok waren de meeste mensen geplaatst met een oecumenische achtergrond, waaronder de diverse protestantse geledingen als Gereformeerd vrijgemaakt en Nederlands Gereformeerd die als gast door de PKN waren uitgenodigd. In het blok tegenover de koning zaten de politici van met name de christelijke partijen en direct achter de koning en preses Karin van den Broeke had Anmar Hayali, de coördinator van SKIN (de migrantenkoepel in Nederland) een plek gekregen. De jonge mensen, die vooraan mochten zitten, kregen ook een plaats in de liturgie bij het lezen van fragmenten uit Psalm 84: ‘Hoe lieflijk is uw woning, Heer van de hemelse machten’.
De oecumene kwam verder naar voren door het gebruik van teksten die door het Rome-Reformatie-overleg waren voorbereid. Ds. Elsbeth Gruteke uit Amsterdam las de gedeelten in diverse onderdelen van het programma. Zij zette daarmee een oecumenische grondtoon die begon bij het werk van Willibrord: ‘Willibrord was onze eerste apostel. Door de verkondiging van het Woord van God is in ons land een kerk ontstaan, een gemeenschap van mensen die het geloof in Christus met elkaar delen’. En ook een tekst die klinkt als een geloofsbelijdenis: ‘Door dit gedeelde geloof is er eenheid. Wij zijn ervan overtuigd dat, wanneer we groeien in het geloof in Christus, die eenheid steeds dieper verstaan zal worden. We zien uit naar de dag dat wij een verenigde kerk zijn’.
De gemeente werd bij het verlangen naar eenheid betrokken met een lied ‘wij offerden aan goden’ en daarin het couplet: ‘Wij zongen met zijn allen / uw lof als uit één mond, / wij zijn uiteengevallen, / o, maak ons weer gezond, / van harte eensgezind: / één lichaam, één verlangen, / om adem te ontvangen, / die in ons bidt en zingt!’
Mgr. Hans van den Hende was gevraagd als referent voor de oecumene vanuit de bisschoppenconferentie om deel te nemen aan de processie van voorgangers die aan het begin de kerk binnenkwamen en aan het einde als eersten de kerk verlieten. Hij sprak ook een deel van de voorbeden uit. Hij verwoordde de solidariteit met de lijdende kerk. En hij bad om eenheid en het verder voeren van de ‘oecumenische dialoog’.
Ds. René de Reuver sprak een overdenking uit over de verloren zoon. Hij verwoordde als kern de herontdekking van Luther dat God de mensen aanziet uit liefde. In de voorbeden ging hij nader in op de verhouding tot het Joodse volk. Een vaak problematische relatie, zeker ook als je de teksten van Luther leest, gaf De Reuver toe. Er waren diverse rabbijnen vanuit de Joodse gemeenschap aanwezig en ook zij hadden een prominente plaats ontvangen, niet al te ver achter de koning, in het zicht van de camera’s. De Reuver ging verder in op de manier waarop Rembrandt de verloren zoon in beeld heeft gebracht. Meer nog dan op de zoon die terugkeert, valt het licht op de vader die hem ontvangt; legde De Reuver uit.
Natuurlijk klonken er diverse liederen en melodieën die de kenners met Maarten Luther verbonden, de man die op 31 oktober 1517 de stellingen op de deur van de slotkapel in Wittenberg timmerde. En er was prachtige muziek van de meest muzikale zoon van de Reformatie: Johann Sebastiaan Bach, onder meer uit zijn Hohe Messe ‘Gloria in excelsis Deo’.
Foto’s:
1. René de Reuver en Hans van den Hende samen achter de tafel bij de voorbeden; naast Hans van den Hende stond ook nog Mirjam Kollenstaart, de predikante uit Ottoland die als liturg te horen was in de Domkerk
2. Vanuit de oecumenebanken richt Cor Muller van de Nederlands Gereformeerde Kerken zich op om een foto te nemen
3. Voor de kenners naast elkaar op rij 3 v.l.n.r.: Kees Nieuwerth (vice-voorzitter van de Raad van Kerken), Dirk Gudde (voorzitter van de Raad van Kerken) en Wietse van der Velde (Oud-Katholiek priester uit Hilversum)
4. Karin van den Broeke en de koning met daarachter v.l.n.r. Roïnde Mijnhals – Doth (voorzitter SKIN), Anmar Hayali (coördinator van SKIN) met zijn zuster die hij als introducee had uitgenodigd (foto overgenomen van internet)
5. Haaije Feenstra heette als directeur van de Dienstenorganisatie de bezoekers persoonlijk welkom; het is één van zijn laatste klusjes, hij gaat als directeur werken voor Prisma