In een toenemend xenofoob klimaat in grote delen van Europa werd van 21 tot 25 juni 2017 de 20ste assemblee van de Churches’ Commission for Migrants, CCME, gehouden in Praag. Grote aantallen politici, ruim gesteund door eenzijdige media-aandacht gebruiken vluchtelingen als afleiding voor maatschappelijke ontevredenheid. Juist ook in landen waar het qua vluchtelingen om zeer kleine aantallen gaat en waar nooit problemen zijn geweest.
Dat schrijft Jan van der Kolk, voorzitter van de projectgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken in Nederland. Hij woonde voor de Raad de assemblee bij. Dit artikel is gebaseerd op zijn verslag. Hij was één van zeventig deelnemers uit 34 verschillende kerken.
De assemblee, zo laat hij weten, had er behoefte aan in dit klimaat een andere toon te kiezen: die van de hoop die ons verbindt en helpt een gezamenlijke toekomst te bouwen. ‘Wees niet bang ‘, in navolging van de conferentie in Lunteren in 2016.
Integratie
De eerste dag was gewijd aan een conferentie over integratie. Naast goede praktijkvoorbeelden, ook in ‘moeilijke’ landen, altijd van onderop of vanuit kerken, waren er ook veel voorbeelden van het tegendeel. Zoals de vertegenwoordiger van een Tsjechisch ministerie, die vluchtelingen criminelen noemde omdat ze gebruik maken van mensensmokkelaars.
Er is een centrale rol voor kerken op veel plaatsen waar de overheid zijn taak verzaakt. Vaak gehoord: lokale overheden doen het vaak veel beter dan nationale. Daarbij geldt, dat kerken niet de rol van overheden kunnen overnemen, maar een uitdaging vormen door goede voorbeelden te geven.
Regelmatig gehoord advies: zorg ook voor wederzijds realistische verwachtingen van nieuwkomers en van ontvangende partij en realiseer je dat integratie altijd tweezijdig is.
Een interessant voorbeeld is dat van Armenië, waar vele duizenden Syrische Armeniërs een veilige toevlucht vonden. Die spreken de taal, velen hebben dezelfde godsdienst en ondanks lastige omstandigheden lukt het goed. De menselijke waardigheid staat daarbij centraal.
De vertegenwoordiger van de UNHCR toonde zich geschokt hoe landen in midden Europa enerzijds ruim profiteren van de EU en anderzijds EU besluiten naast zich neer leggen. Daarbij komt, dat de situatie in Hongarije nu zo is dat velen, vooral in de hogere beroepen, het land verlieten door het repressieve klimaat en er nu juist een groot tekort aan mensen in veel beroepen is. De buurlanden van Hongarije zijn zeer benauwd dat straks Poetin weer vlakbij is, gezien zijn warme banden met Hongarije. Met of zonder ‘Hexit’.
West-Europese landen begrijpen niet dat de conservatievere delen van de samenleving in Midden Europa, waaronder ook kerken, zich sterk verzetten tegen het ultraliberale Europese establishment (‘D66’, mijn woorden) en zo het populisme voeden. Interessant is uit de Tsjechische geschiedenis: de Hussieten vonden destijds een veilig heenkomen tijdens de c contrareformatie in delen van het Ottomaanse Rijk, waar ze in vrijheid konden leven zonder bekeringsdwang.
Essentiële thema’s
De tweede dag was er een gesprek met Heikki Huttunen, de algemeen secretaris van de Europese Raad van Kerken. ‘Wat de boodschap van kerken is met betrekking tot migratie is beslissend voor de geloofwaardigheid van hun boodschap’, aldus de algemeen secretaris. Volgens Huttunen is er in West-Europa weinig bereidheid te luisteren nar de stemmen uit Midden- en Oost Europa in de visie die sterk uitgaat van het West-Europese gelijk.
In de assemblee was verder veel aandacht voor thema’s als: Menselijke waardigheid, fatsoenlijke EU-regels en fatsoenlijke uitvoering daarvan, safe passage, resettlement, ongedocumenteerden en hun menselijke waardigheid, gezinshereniging als basisrecht, ‘veilige landen’, migratie als uitdaging en als kans, communicatie, ook met mensen die zich verzetten tegen vluchtelingen en migranten. De assemblee heeft de thema’s in een werkprogramma opgenomen, dus komen verdere uitwerkingen de komende tijd weer terug bij de kerken.
CCME heeft een nieuw dagelijks bestuur (ExCom) gekozen, met Lemma Desta, Noorwegen als moderator en met een goede spreiding van regio’s, achtergronden en gender. Goed te zien hoe ex-migranten zowel in gevestigde kerken als uit migrantenkerken hun plek innemen. Vanuit het verleden zijn er wel eens wat spanningen geweest tussen de Europese Kerkenconferentie (CEC) en de Vluchtelingenorganisatie (CCME). Tijdens deze assemblee merkte je dat de spanningen tussen de twee organisaties zijn verminderd door toenemende focus op het werk en niet op structuren. Er is een nieuwe samenwerkingsovereenkomst die CCME aanvaard heeft en die nu bij de CEC ligt.
Aardig detail voor Nederland: De All African Council of Churches werd vertegenwoordigd door een jonge vrouw, in Alkmaar geboren, maar na het weigeren van een verblijfsvergunning aan haar ouders teruggekeerd, na de burgeroorlog, naar Uganda.
Boodschap
De CCME heeft een boodschap van de assemblee vastgesteld, die unaniem is aangenomen. Hieronder volgt de tekst.
HEB GEEN ANGST – MAAR HOOP
Boodschap van de CCME, Churches’ Commision for Migrants in Europe in de 20ste Assemblee in Praag, 24 juni 2017.
1. Christus leeft! En in Christus hebben we een boodschap van hoop en vrede voor de hele wereld.
2. Wij zien tekenen van hoop in de veelvuldige gebeden en daden van Europese burgers die zich inzetten voor wat ons gemeenschappelijk verbindt. Zij werken aan het delen van christelijke waarden van solidariteit, vrede, ruimhartigheid en de noodzaak de vreemdeling welkom te heten. We zien hoop in de bijdragen van vele honderdduizenden burgers. Veel mensen geven hun tijd om een welkom in Europa te bieden aan nieuw aangekomen mensen die gedwongen waren hun huis te verlaten.
3. Wij zien hoop in de bijdrage van vluchtelingen en migranten aan Europese samenlevingen. Europa heeft een lange geschiedenis van immigratie en emigratie en verandert voortdurend. Nieuwkomers helpen om de culturele horizon te verbreden en zijn vitaal voor het afbreken van angst tussen mensen van verschillende achtergronden, godsdiensten en nationaliteiten. We vieren dat nieuw aangekomen mensen hun plaats nemen in ons samenleven. We verheugen ons over de mogelijkheden die nieuwe ontmoetingen bieden om onze houding en mening te veranderen en daarmee iedereen helpen om een diepere kijk op het leven te hebben.
4. Wij zien de toekomst hoopvol tegemoet door de solidariteit en samenwerking tussen kerken in Europa. Tijdens onze Assemblee hebben we verschillende nieuwe organisaties uit het Verenigd Koninkrijk, Hongarije en Ierland als leden van CCME verwelkomd. De kerken van Europa horen bij elkaar.
5. Wij hebben hoop dat de houding van Europese samenlevingen kan veranderen door hun ervaringen met interculturele dialoog met vluchtelingen en migranten. Voor kerken betekent dit ook een theologische bezinning. Respectvol luisteren naar de stemmen van nieuwkomers in besluiten en programma’s die op hen betrekking hebben is essentieel en wij bevelen daarvoor het principe aan: niets wat op ons betrekking heeft zonder dat wij betrokken zijn is geldig voor ons.
6. Wij moedigen burgers en kerkleden aan om het proces van integratie te ondersteunen. Wij geloven dat integratie een dynamisch proces is waarin twee kanten zich wederzijds aanpassen en waarin alle partijen geven en nemen. Op deze manier betekent integratie respect voor verschillende culturele identiteiten. Dit houdt een verandering in in het denken van de meerderheid van de samenleving.
7. Wij moedigen allen, die zich ingezet hebben, die vrijwilliger zijn of bijgedragen hebben om door te gaan met hun inspanningen en de groei van een beweging te steunen die samenlevingen gastvrij en veilig maakt voor hen die gedwongen waren hun huizen te verlaten. Wij hopen dat hun daden een uitdaging zijn voor wie beslissingen moeten nemen.
8. Wij dringen er bij alle regeringen en politieke actoren op aan om niet bang te zijn uitdagende, moedige besluiten te nemen met betrekking tot vluchtelingen en migranten in een tijdperk van xenofobie en de Europese kernwaarden niet te verraden. Tegen hen zeggen we: wees niet bang en speel niet met gevoelens van angst, maar vertrouw erop dat beleid dat voorrang geeft aan menselijke waardigheid en gemeenschappelijke waarden de steun heeft van kerken, kerkleden en veel medeburgers.
9. Bijzondere aandacht is nodig voor:
● het openen van veilige toegangswegen voor diegenen die in de grootste problemen zijn, om te zorgen dat er een eind komt aan het voortdurende rampzalige verlies van mensenlevens bij het zoeken naar veiligheid in Europa.
● het beschermen en uitbreiden van het recht op snelle gezinshereniging; als kerken benadrukken wij dat gezinshereniging een basisrecht is en van zeer groot belang voor de integratie van een nieuwkomer.
● de situatie van personen die in Europa leven aan wie geen verblijfsvergunning is verleend en die niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst. Hun basisrechten moeten te allen tijde gegarandeerd worden.
10. En daarom zeggen wij: wees niet bang! Christus leeft. Wij leven van hoop. Wij kunnen over grenzen heengaan, zowel fysieke grenzen als grenzen in onze harten en hoofden.
Foto’s (CCME):
1. De nieuwe voorzitter Lemma Desta.
2. De afgevaardigden voor zover op het fotomoment aanwezig (voor de scherpkijkers: Jan van der Kolk, de Nederlandse afgevaardigde, is de zesde persoon staand vanaf de linkerkant).