Moet je het gesprek aangaan met gemeenteleden die stemmen op de PVV? En als je dat gesprek opzoekt, hoe voorkom je dan dat je die leden ‘wegzet’ als vreemdelingenhaters en niet-christelijk? De classis Breukelen van de Protestantse Kerk in Nederland had woensdag 28 juni de algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland uitgenodigd om op die vraag in te gaan.
Van der Kamp maakte onderscheid tussen profetisch spreken en pastoraal spreken. Iemand die de profetenmantel omhangt heeft een neiging om zichzelf te zien als degene met visie en deskundigheid. De profeet brengt verschillende details bij elkaar om tot een totaalvisie te komen, een referentiekader waarmee hij of zij het leven interpreteert. De pastor maakt juist de omgekeerde beweging. De pastor probeert de algemene principes los te laten en zoekt de verdieping in het detail. Daarbij is niet het referentiekader van de pastor leidend, maar het wereldbeeld van de pastorant. En dat leidt tot een dienstbare rol van de pastor, die verheldert en reflecteert.
De algemeen secretaris ging vervolgens in op de tweedeling in de samenleving. Hij sprak van een groeiende kloof tussen de minder hoog opgeleiden, de mensen die op de grens van de armoede leven en mensen die zich gemangeld voelen door het systeem, doordat ze bijvoorbeeld aan de kant zijn gezet op de arbeidsmarkt. Aan de andere kant heb je de mensen met een gedegen opleiding, die maatschappelijk succesvol zijn. Die twee groepen zijn moeilijk bij elkaar te brengen.
Het PVV-verkiezingsprogramma geeft ruimte aan de minder gefortuneerde. Wilders wil het eigen risico op de zorg afschaffen, de huren verlagen, de AOW-leeftijd op 65 jaar handhaven, bezuinigingen op thuiszorg terugdraaien, meer handen aan het bed hebben. Op sociaal gebied besteedt hij aandacht aan de onderkant, net zoals Donald Trump bij alle steken die hij laat vallen zich heeft laten leiden door de slogan: ‘Those who are forgotten, will no longer be forgotten’.
Van der Kamp stelde dat je bij het oppoppen van de politieke support voor Wilders wellicht kan doorvragen naar de zorg, de angst, de woede, de eenzaamheid, de onrust van mensen. Door niet in algemeenheden te verzanden maar in te zoomen op de persoonlijke situatie kan er een echt gesprek ontstaan.
Als je vanuit die kleine verhalen daarna de omgekeerde beweging maakt en naar een grootste gemene deler zoekt, kom je waarschijnlijk niet uit bij een politiek misbruikt begrip als ‘participatie’, maar eerder bij een bijbels begrip als dat van ‘gerechtigheid’, aldus de inleider. De eis van participatie heeft iets elitairs, omdat het van de verkeerde veronderstelling uitgaat dat ieder zich even gemakkelijk toegang verschaft tot de bronnen. Het begrip gerechtigheid neemt meer de situatie van de onderkant van de samenleving als norm.
Ook bij andere items die onder de populariteit schuilgaan, zoals de contacten met de vreemdelingen en de visie op islam, noemde Van der Kamp het persoonlijk contact als essentiële voorwaarde voor een genuanceerde beeldontwikkeling. Hij noemde de discussie die een landelijke krant op zette op 31 december 2016 bij een interview met de scriba van de PKN René de Reuver, geforceerd. Je kan altijd wel een thema vinden waarop de meningen verschillen, aldus Van der Kamp, maar waarom niet met een beroep op A Common Word vastgesteld dat de monotheïstische religies veel gemeenschappelijk hebben rond de gouden regel, maar op andere punten ook duidelijk verschillen. Een inhoudelijke analyse met daarnaast persoonlijke contacten bijvoorbeeld rond de iftar-maaltijd kunnen helpen tot een meer realistische benadering, waarbij mensen in gezamenlijkheid bijdragen aan onderling respect en democratie.
Het laatste deel van de vergadering ging over een verbatim. Bij een bijbelstudie over psalm 120 is er een meneer, zo zegt het verbatim, die enige affiniteit met de PVV schijnt te hebben. Hij zegt onder meer: ‘Er is een einde aan geduld en begrip. Namelijk bij die mensen die de veiligheid in gevaar brengen. Die niet echt bij ons passen. Die gewoon minder goed aansluiting vinden bij ons cultureel erfgoed’. Van der Kamp vroeg de classisleden in de directe rede een reactie te geven. ‘Hoe zou u reageren op die man?’
Enkele classisleden zochten het in een profetisch getuigenis: ‘Ik hoor de bijbeltekst spreken over vrede. Wat is dat, vrede, voor u? Anderen waren geneigd informatieve vragen te stellen, zoals: ‘Wat bedoelt u als u spreekt over cultureel erfgoed?’ of ‘Hebt u voorbeelden van mensen die in gevaar zijn gebracht?’ Tenslotte waren er reacties van mensen die het gesprek weer terugleiden naar Psalm 120. ‘In welke situatie bevond de dichter zich?’ Van der Kamp gaf in overweging om meer binnen het referentiekader van de pastorant te blijven en op een Roger-achtige manier de emotie van de man te spiegelen. Eén van de predikanten reageerde: ‘Dat zou ik nou in een bijbelstudiegroep weer niet zou gauw doen. Dat is iets voor het meer persoonlijke gesprek’.
Van der Kamp gaf aan dat een al te bevragende houding tot onderlinge vervreemding kan leiden. ‘Gaat het er niet meer om te laten merken dat je de onderliggende emotie hebt gehoord?’ Toen er vanuit de groep nog een voorbeeld werd genoemd, stelde de inleider de vraag: ‘Moet je overal een waarde-oordeel aan verbinden? Je hebt toch veel meer meningen die mensen naar voren brengen buiten de context van het populisme? Dan ga je toch ook niet steeds een moraal aanbrengen? Je gaat mensen toch niet voorschrijven wat ze wel en wat ze niet mogen stemmen?’ Iemand uit de classis reageerde: ‘Nou, ik herken dat verlangen tot een zekere advisering wel’.
Foto’s:
Impressies van de classicale vergadering, respectievelijk voor de vergadering, in de pauze en tijdens de opening.