Ria van Nistelrooij heeft onderzoek gedaan van 2014-2016 naar de participatie van kinderen en jongeren in 14 arme gezinnen verspreid over 5 gemeenten. Op een minisymposium op 31 mei, 13.00 – 16.30 uur, wordt dit onderzoek gepresenteerd. De bijeenkomst vindt plaats in ‘De Harmonie’, Stationsstraat 26 in Tilburg. Dat meldt het knooppunt Kerken en Armoede, waarin ook de Raad van Kerken participeert.
Ria van Nistelrooy heeft al eerder onderzoek verricht naar armoede. Op basis van intensieve gesprekken met arme mensen schreef zij in 2003 het boek ‘Regels die mensen blokkeren’. In dit boek beschrijft zij hoeveel tijd en moeite het haar heeft gekost om de leefwereld van arme mensen te leren kennen en begrijpen. Aan de hand van levensverhalen van arme mensen wordt een boekje open gedaan over leven in een situatie van hardnekkige armoede, waarin isolement en verlies aan vertrouwen een rol spelen. Overleven heeft hier de betekenis van uitzichtloosheid, van de ene dag in de andere leven. Heel veel regelingen die er zijn om arme mensen te helpen werken averechts, ze blokkeren mensen. Omdat er veel voorwaarden vervuld moeten worden om arme mensen op eigen kracht uit de armoede te laten komen. Omdat voorzieningen ontoereikend zijn om kinderen te laten participeren en er geen buffer is om bijkomende kosten op te vangen. Omdat de situatie van armoede al langer aanhoudt en de eigenwaarde van mensen op het spel staat. Dan ontwikkelen mensen noodgedwongen overlevingsgedrag als zich terugtrekken, eisend gedrag naar instanties, niet-gebruik en onevenwichtige uitgaven.
Dat roept bij buitenstaanders het idee op van domme beslissingen en korte-termijn-denken en het verhindert dat anderen compassie voelen voor armen en begrip opbrengen voor de situatie waarin ze terecht zijn gekomen. Ria van Nistelrooij laat zien dat het van belang is door deze uiterlijkheden heen te kijken en te zoeken naar de achterliggende werkelijkheid. Zij wil helder krijgen waar en waarom regels blokkeren. Daarvoor is het belangrijk grip te krijgen op de mechanismen die armoede in stand houden.
Deze armoedemechanismen voltrekken zich rondom drie aspecten van armoede, te weten:
• De oorzaak en het voortbestaan van armoede: lage opleiding, kansarmoede van huis uit, alleen moeten zorgen voor kinderen.
• De staat van armoede: gebreken aan het huis, het chronisch geldgebrek, de schulden, de calamiteiten, het niet optimaal gebruik kunnen maken van voorzieningen.
• Het langdurig arm zijn: het zich arm voelen, het wantrouwen, de perspectiefloosheid, het isolement. Mensen die langdurig in armoede verkeren zijn geneigd tot overlevingsgedrag en dat gedrag houdt armoede vaak in stand.
Beleid en regelgeving die hiermee geen rekening houden, versterken vaak de negatieve werking van dit overlevingsgedrag.