Het staat niet centraal in het persbericht, maar wie de nota ‘Op hoop van zegen’ van de PKN leest met de evaluatie van de bijna honderd pioniersplekken die men uit de grond getoverd heeft, en nieuwsgierig kijkt naar het oecumenische gehalte van de ontwikkelingen, merkt al snel dat de pioniersplekken weliswaar protestants zijn aangezet, maar de facto in vele omstandigheden ervaarden dat het zonder de oecumene niet zal gaan. De oecumene ligt aan veel werk ten grondslag en uiteindelijk lijkt het resultaat ook veel oecumenischer uit te pakken dan de initiatiefnemers aanvankelijk meenden. Het thema ‘oecumene’ is misschien niet vanaf het begin gethematiseerd, het is wel als broodnodig in de plannen binnengeslopen.
‘Een onvoorziene ontwikkeling was dat er vragen om steun kwamen vanuit pioniersplekken die niet geheel onder de verantwoordelijkheid van de Protestantse Kerk vallen. Dan wordt samen met andere kerkgenootschappen opgetrokken. Er zijn nu zes pioniersplekken met een interkerkelijk karakter’, schrijft het landelijk team pionieren.
Dr. René de Reuver, scriba van de PKN zegt het eigenlijk ook met zoveel woorden: ‘Oude instituten voldoen niet meer, terwijl nieuwe nog niet zijn uitgekristalliseerd. Deze ontwikkeling zien we ook in de kerk. Oude en beproefde vormen van kerkzijn voldoen lang niet meer altijd in elke situatie. Vele brokkelen af, terwijl nieuwe minder formeel en meer fluïde pionierende vormen aarzelend ontstaan’.
Wie de plekken gaat spellen, stuit op meer oecumenische aanzetten. Wilma Wolswinkel vertelt over De Haven in de wijk Kanaleneiland in Utrecht, waar driekwart van de bevolking van niet-westerse afkomst is. ‘Iedereen is welkom: christen, moslim, gelovig of niet, jong en oud’.
Dat de insteek oecumenisch is, kan ook niet anders, gelet op de achtergrond van de mensen. Van de 44 mensen die intensief bij een pioniersplek betrokken zijn is 40 procent niet actief bij een kerk. En van de 112 die incidenteel komen is de helft niet bij een kerk betrokken. Dus het etiket protestants is maar op een deel van toepassing. Het is ook niet de bedoeling dat men protestants in klassieke zin van het woord wordt: ‘Pioniers vervullen een rol als verkenners in een veranderingsproces waar de héle kerk bij betrokken is’.
Nadine van Hierden doet promotieonderzoek naar pionieren. Zij meent dat wellicht zoiets als intermediaires nodig zijn, mensen die de taal en werkelijkheid van zowel pioniers als van doorgewinterde kerkgangers kennen. ‘Zij kunnen helpen om verbinden te leggen en beeldvorming doorbreken. Dat brengt de rijkdom van de eenheid in verscheidenheid in Christus’ kerk dichterbij’.