Ook de katholieke universiteit in Leuven grijpt het Reformatiejaar aan om de oecumene in het zonnetje te zetten. Dat gebeurt, door één van de vijf eredoctoraten die dit jaar worden toegekend te verlenen aan Theodor Dieter, de directeur van het Instituut voor Oecumenisch Onderzoek in Straatsburg. Het eredoctoraat wordt uitgereikt op 15 februari.
Theodor Dieter geldt als een Lutherspecialist. Hij deelt de eer van een eredoctoraat samen met de immunologen James P. Allison en Carl H. June (gedeeld eredoctoraat), de Nederlandse hoogleraar Louise O. Fresco (duurzame voedselvoorziening) en Europees Commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager.
Theodor Dieter is predikant van de lutherse Kerk in Württemberg. Hij geniet bekendheid als onderzoeker en protestants theoloog, die onder meer baanbrekend onderzoek heeft gedaan naar de jonge kerkhervormer Maarten Luther. Theodor Dieter geldt volgens prof. Peter De Meij, die het eredoctoraat mag uitreiken, als belangrijke architect van zowat alle luthers-katholieke dialoogteksten van de voorbije twintig jaar.
Prof. Dieter studeerde protestantse theologie en filosofie in Heidelberg en Tübingen. Van 1988 tot 1994 was hij assistent van prof. Oswald Bayer aan het Instituut voor de Christelijke Sociale Leer aan de Universiteit van Tübingen. In 1994 werd hij onderzoeker voor het Instituut voor Oecumenisch Onderzoek, waarvan hij in 1997 ook directeur werd. Academisch heeft hij zich vooral onderscheiden door zijn onderzoek naar de theologie van Maarten Luther, vooral naar de middeleeuwse achtergrond en de hedendaagse relevantie van de kerkhervormer. Namens de lutherse kerk is hij ook actief betrokken bij de oecumenische dialoog met de katholieke kerk en de mennonieten.
Dopersen
Een dag voor de uitreiking van het eredoctoraat houdt prof. dr. Theodor Dieter een lezing in Leuven. Hij gaat daarbij in op de 16de eeuw, een tijd waarin zowel lutherse, gereformeerde als rooms-katholieke gezagdragers wederdopers vervolgden. Theologen rechtvaardigden een dergelijke handelwijze tegenover de zogenaamde “anabaptisten” en moedigden deze zelfs aan. De Lutherse Confessio Augustana bevat vijf veroordelingen aan het adres van deze anabaptisten. De wonden van dit religieus gemotiveerde geweld veroorzaakten veel pijn die haar doorwerking heeft tot op vandaag. Deze blessures hebben verbeterde relaties tussen Lutheranen en Mennonieten, die zich als de geestelijke erfgenamen van de anabaptisten beschouwen, lange tijd in de weg gestaan.
De Lutheran World Federation en de Mennonite World Conference besloten een werkgroep op te richten om de verhoudingen tussen Lutheranen en Anabaptisten in de zestiende eeuw te onderzoeken. Voor het eerst werd deze geschiedenis gezamenlijk geschreven door anabaptistische en lutherse historici en theologen en het resultaat van hun onderzoek kreeg de titel “Herinneringen helen – verzoening in Christus” mee, aldus Theodor Dieter in een prepublicatie van de lezing die hij op 14 februari gaat houden. De gedetailleerde beschrijving van die geschiedenis van pijn en schuld smeekte om een antwoord van Lutherse kant. Na grondige reflectie en discussies binnen de wereldwijde Lutherse gemeenschap volgde het besluit om publiekelijk berouw te betonen voor de schade, de pijn en het onrecht dat door Lutherse gezagdragers en theologen in het verleden aan Anabaptisten werd aangedaan en om de Mennonieten om vergiffenis te vragen. Dit gebeurde tijdens de Algemene Vergadering van de Lutheran World Federation die in 2010 in Stuttgart plaatsvond. De Mennonieten antwoordden door volledige vergiffenis te schenken aan de Lutherse gemeenschap, wat een ontroerende ervaring was voor alle aanwezigen. Deze verzoening werd vervolgens gevierd tijdens een viering in aanwezigheid van de hoogste vertegenwoordigers van vele christelijke kerken. Sindsdien wordt dit proces door vele theologen als een model voor verzoening beschouwd.
Katholieken
De 500ste verjaardag van de Reformatie in 2017 biedt ook een kans om een conflictueuze geschiedenis oecumenisch te beleven, meent Theodor Dieter. De internationale dialoogcommissie van Lutheranen en Katholieken bestudeerde de problemen die een gezamenlijke herdenking met zich mee zouden brengen en presenteerden hun studie onder de titel: “Van conflict naar gemeenschap”. De studie bevat zowel een element van dankbaarheid voor wat de wereldwijde kerk dankzij de Reformatie heeft ontvangen als een element van schuldbelijdenis en berouw voor het uiteenvallen van de Westerse kerk. Dit document vormde de basis voor de historische herdenking van de Reformatie door Katholieken en Lutheranen die onder leiding van paus Francisus en de president van de Lutheran World Federation, bisschop Younan, op 31 oktober 2016 in Lund (Zweden) plaatsvond. In beide gevallen maakten historisch en theologisch onderzoek, oecumenische dialogen en het engagement voor de eenheid onder christenen stappen in de richting van verzoening mogelijk. Hierdoor werd het mogelijk de conflicten uit het verleden te overstijgen, met uitzicht op een nieuwe toekomst.