Op veel plaatsen in Nederland is zondagochtend 15 januari een gebedsdienst gehouden in het kader van de Week van het Gebed om eenheid onder de christenen. De EO-televisie heeft een registratie gemaakt van de viering in de St. Josephkerk in Gouda. Die viering wordt zondag 22 januari vanaf 9.10 uur uitgezonden op televisie via NPO2.
Vermoedelijk zal er nog wel een beetje geknipt moeten worden om de hele dienst in het format van een uur te krijgen. ‘Mijn onderdeel kan er moeilijk uit weggeknipt worden, want zonder schriftlezing of zonder opening zal het niet gaan’, zo spraken na afloop enkele van de voorgangers onder elkaar met een zekere opluchting omdat de dienst verder goed was verlopen.
Op het laatste moment is dat altijd nog weer spannend bij zo’n televisieregistratie. Er is te voren veel, heel veel, vergaderd en overlegd. En toch zijn er dan op het laatste moment nog allerlei vragen die spontaan opkomen en die ook iets van de spanning laten zien die toch bij ieder aanwezig is. ‘Moet ik nu achter de lessenaar blijven staan of toch weer even op mijn plaats gaan zitten?’ ‘Hoe het precies zal gaan bij het afbreken van de muur, dacht ik tot voor kort nog te weten, maar nu verkeer ik zelf ook in onzekerheid’.
De Wereldraad van Kerken en het Vaticaan reiken de liturgie en een thema aan voor de Week van Gebed om eenheid. Dat wordt voorbereid door de kerken in een concreet land, in dit geval is dat Duitsland. De Duitsers hebben het aanbod geplaatst in het kader van de herdenkingen van de Reformatie. De geschiedenisboekjes koppelen het begin van de Reformatie aan de 95 stellingen die mogelijk op de deur van de slotkapel in Wittenberg te lezen zijn geweest.
En dat was in 1517. De Duitse kerken hebben dat gegeven vertaald naar een liturgie waarin het thema van de verzoening, vanuit 2 Korintiërs 5 een prominente plek heeft gekregen.
In Gouda had men de meeste onderdelen van de liturgie, zoals die landelijk en internationaal beschikbaar is gesteld, overgenomen. Tegelijk zijn er altijd eigen accenten. En eigenlijk altijd verbeteringen, omdat het aanpassingen betreft die beter aansluiten bij de plaatselijke situatie. De standaardliturgie deed de suggestie om een muur op te bouwen in de dienst met omgebouwde dozen en die dozen konden dan later worden ontmanteld en in de vorm van een kruis in de kerk worden neergelegd. De Josephkerk in Gouda was voorzien van heuse bouwvakkersstenen. En het kruis was al zichtbaar in de vorm van een bloemenboeket. De stenen werden er tijdens de viering omheen gelegd.
Ds. Leonie Bos, één van de plaatselijke pastores, verzorgde de overweging. Zij vertelde onder meer een oud verhaal over een klooster waarin één van de monniken zo mooi kon zingen, dat de andere monniken stil vielen. De hemel zag die ontwikkeling in ongenade aan en sommeerde de lofzang weer in de breedte op te pakken. Het was heel stil in de kerk toen de metafoor werd verteld en zelfs de kinderen voorin de kerk hadden geen moeite de discipline te handhaven, hoewel Sjoek Nutma van de EO hen aan het begin ruimte had geboden om af en toe iets naar papa of mama te fluisteren. Want de televisieregistratie betekent niet dat alle emoties moeten bevriezen. Integendeel.
Op het laatste moment zijn er dan toch nog wijzigingen. Zoals de aanvankelijke keus om drie verschillende bijbelvertalingen te gebruiken (Naardense Bijbel, Willibrordvertaling en NBG-51). ‘Laten we toch maar één vertaling nemen, anders is het wel een heel gedoe met verschillende boeken’. Zo werd de NBV gelezen als zijnde een oecumenische vertaling. En op het laatste moment werd nog beslist dat de vier voorgangers bij de slotzegen allen achter de tafel zouden gaan staan. Een zichtbaar teken van eenheid. De cameralieden merkten dat ze niet alleen op de schriftelijke instructie konden varen, toen de plaatselijke pastor Paul Schuurmans bij de voorbeden een gebed uitsprak voor een overledene en de koster van de kerk onverwacht de plaatselijke traditie rechtdeed en een kaarsje aanstak voor de overledene in het liturgisch centrum.
Eén keer werd de dienst stilgelegd, toen één van de microfoons uitviel. Sjoek Nutma schoot naar voren, en verzocht met kalme stem om even geduld te betrachten. En na afloop kwam hij eveneens in beeld, toen hij het prachtige Amsterdamse Staff Songsters van het Leger des Heils verzocht om één lied – ‘Gods liefde in mij’ – nog een keer te zingen om een mooie geruisloze opname te creëren.
Je merkt trouwens toch al hoezeer dergelijke professionals zich inzetten om niet alleen als kerk goede intenties te hebben, maar die ook een vertaalslag te geven naar de praktijk. Sjoek plaatste zich tijdens de generale repetitie – de hele dienst wordt een keer voor de feitelijke dienst geoefend – voor het koor en verzocht de koorleden de mappen lager te houden om geen barrière te creëren tussen hen en de kijker. Een speciale trainer is bij de opnamen aanwezig die met de mensen het script doorneemt, zodat de overdenking zo krachtig en bondig mogelijk is. En de lezingen en andere teksten tot hun recht komen. ‘Je zegt aan het einde van de Schriftlezingen ‘Woord van God’, je zou ook ‘Hallelujah’ kunnen zeggen, dan sluit je mooi aan bij het lied dat op de lezingen volgt’.
Zelfs het dragen van de stenen van de muur wordt vooraf geoefend. ‘Dan weet je een beetje hoe zwaar die stenen zijn en hoe je moet omlopen’, zegt de techniek tegen de elf sjouwers. Dorina Nauta van MissieNederland gaat voorop. Ondertussen komen de eerste kerkgangers al binnen; onder hen ds. Johannes Welschen als vertegenwoordiger vanuit het moderamen van de Raad van Kerken in Nederland. Een half uur voordat de uitzending wordt opgenomen grijpt Sjoek Nutma nog een hamer en begint op de muur te kloppen. ‘Het moet er niet te compleet uitzien, dat levert geen goede beelden op’, is de uitleg.
Wie zich zelf een mening wil aanmeten over de beelden kan zondag 22 januari om 9.10 uur kijken naar NPO2.
Foto’s:
1. Sjoek Nutma is bezig om de muur te bouwen
2. De muur, nadat de liturgie de muur heeft geslecht en de brokstukken bij het kruis terug te vinden zijn
3. De drie pastores uit Gouda die aan de dienst meewerkten; v.l.n.r. pastor Paul Schuurmans (H. Josephkerk), ds. Kim Magnée-de Berg (Federatie Gouda) en ds. Leonie Bos (Ontmoetingskerk)
4. De pastor bij de schmink
5. Het Amsterdam Staff Songsters, de dirigent Roel van Kesteren valt net buiten het beeld
6. De twee mannen die de hele opzet richting Gouda hebben geïnitieerd: Albert-Jan Schol (eindredacteur EO) en Jan Willem Fortuin (portefeuillehouder vieren van de Raad van Kerken in Gouda)
7. En nu in het gezicht: Albert-Jan Schol met Dorina Nauta, die namens MissieNederland deel uit maakt van de landelijke voorbereidingsgroep