– met een terugblik op 2015/2016 en voornemens voor periode 2017/2021 –
Vrienden van de Raad,
Wij nemen u mee naar de kerk van morgen. Als Raad van Kerken nodigen we de lidkerken en de leden uit om een pelgrimsreis te maken. Het is een reis die het leven omvat. De Raad spreekt er over in het nieuwe beleidsplan. Het plan loopt van 2017 tot 2021. In deze uitgave proberen we in toegankelijke taal uit te leggen wat ons concreet voor ogen staat. Tegelijk laten we iets zien van het huidige werk met een impressie van de jaren 2015/2016. Onder de titel ‘wat er al gebeurt’ kunt u hieronder steeds de terugblik vinden.
1. Samen met u
We typeren ons werk in de periode tot 2021 als een pelgrimsreis. We volbrengen onze levenswandel voor Gods aangezicht. Onze gezamenlijke bezieling is het verlangen naar vrede en gerechtigheid.
Als vrijwilligers en als Raad van Kerken hoeven we het oecumenische werk niet alleen op te pakken. In verschillende regio’s is er een regionale of provinciale Raad van Kerken, in Europees verband en in wereldverband zijn er koepelorganisaties waarmee we samenwerken.
Plaatselijk kunt u de oecumene stimuleren door:
* het thema ‘pelgrimage’ als een langer lopend thema op uw agenda te zetten.
* als besturen van kerken regelmatig met vertegenwoordigers van andere kerken te overleggen.
* eventuele kerken die nog niet zijn aangesloten bij een plaatselijke raad daartoe uit te nodigen.
* af en toe een thema vanuit de wereldkerk te bespreken.
* concreet samen op te lopen met georganiseerde groepen van mensen van goede wil.
2. Samenleving
Hoe belangrijk wij de kerk ook vinden, de kerk is geen doel op zichzelf. De beloften van God hebben met de hele wereld te maken. Als kerken willen we daarop in gaan. De vragen uit de samenleving zijn gebaat bij een gezamenlijke reactie. We willen daarbij de mensen in hun kwetsbaarheid recht doen. Er zijn verschillende groepen die niet als vanzelfsprekend toegang hebben tot de bronnen van leven en welzijn. We willen elkaar daarop aanspreken.
Hoe vaak spreekt de bijbel zelf niet over de zorg voor weduwen, wezen en vreemdelingen? We geloven dat de zorg begint met elkaar kennen en ons inleven in de menselijke ervaringen. Het begint met het besef dat we zelf hier op deze wereld gast zijn, vreemdeling. En vanuit die houding proberen we ontvankelijk te zijn voor de anderen, die ook allen vreemdeling zijn en van wie er in deze tijd miljoenen mensen zijn die daaronder niet alleen geestelijke vreemdelingenschap verstaan, maar ook feitelijk van huis en haard zijn verdreven.
We willen elkaar ook ontmoeten in de omgeving waar we langer verblijven en waar we in ons levensonderhoud proberen te voorzien. We spreken dan over de vragen van arbeid, beloning, sociale omgang en participatie. Het zijn de vragen over de ordening van de samenleving en de mogelijkheden om solidair te zijn op momenten dat individualisme en liberalisme al te veel hun vaandel uitrollen aan de mast van de samenleving. Het gaat steeds weer om het zoeken van de gerechtigheid; een gerechtigheid die voorwaarde is voor vrede. We hebben er in Nederland de handen vol aan en we realiseren ons, dat we in een tijd van globalisering leven. Dus dat we meekijken op het wereldtoneel en daarin humaan en betrokken constructief een bijdrage mogen leveren.
De komende tijd geven we ook extra aandacht aan de omgang met mensen in de laatste levensfase. We sluiten daarmee aan op de vergrijzing en de groeiende noodzaak deze levensfase recht te doen, waarin krachten afnemen en mensen in kwetsbaarheid en noodzaak van loslating nieuwe ervaringen opdoen. Het gaat dan over de vraag hoe leven met recht leven kan zijn, hoe we zorg voor elkaar bieden en over hernieuwd de vraag naar wat geluk betekent. Uiteindelijk komen ook de vragen met hernieuwde dictie aan de orde van afscheid en verwachting.
Plaatselijk
Veel mensen zetten zich plaatselijk in voor wie ze als naaste ontdekken. We maken dankbaar gebruik van ervaringen:
* van armen en diaconieën
* van vluchtelingen en vluchtelingenbegeleiders
* van pastores
* van ecologische activisten
* van vredespacifisten
Ze helpen ons op het scherp van de snede steeds de relevante vragen onder ogen te zien.
Wat er al gebeurt
Armoede
De Raad heeft dan een ‘Knooppunt Kerken en Armoede’ waarin kerken de vragen van armoede uitwisselen. Het knooppunt zorgt er voor dat de armoedebarometer met regelmaat naar buiten komt, zodat we weten waar armoede extra knelt. Een laatste versie hebben we uitgebracht in het najaar van 2016.
Vluchtelingen
We bezoeken de vluchtelingen. Zoveel mensen zijn op drift geraakt. We proberen de opvang te verbeteren. En we praten met hen en waar nodig proberen we tot een hand en een voet te zijn. We bemoedigen ook elkaar als vrijwilligers tijdens werkdagen. De eerste zaterdag van november 2016 was er zo’n werkdag.
Syrië en Irak
We weten ons verbonden met christenen en minderheden in andere landen. We bidden voor hen. We ontvangen hen als ze hier zijn. En we brengen zorgelijke situaties onder de aandacht van de publieke opinie, met bijvoorbeeld campagnes zoals ‘Hoop voor de kerk in Syrië en Irak’. Deze vond plaats van 1 februari tot 1 juni 2016.
Gewas en arbeid
We vinden voedsel en arbeid belangrijk. We brengen daar jaarlijks een publicatie voor uit die mensen kunnen gebruiken met biddag, dankdag en dag van de arbeid. Het gaat dan over zaken als participatie en sociale gelijkheid.
Zinvolle maaltijd
Een maaltijd is meer dan voedsel gebruiken. We organiseren zinvolle maaltijden, waarbij we met elkaar praten over ‘duurzaamheid’ en ‘gerechtigheid’ en we kiezen de gerechten zo, dat ze aansluiten bij wat we mondeling uitwisselen.
Walk of peace
Met vredesorganisaties als Kerk en Vrede en Pax organiseren we een walk of peace. Het gaat om een pelgrimage langs verschillende gebedshuizen in het kader van de vredesweek. We nodigen u uit mee te lopen. De laatste versie hielden we de derde zondag in september 2016 in Enschede.
Groen
We lopen ook voor het klimaat. Bijvoorbeeld als er een internationale klimaatconferentie op handen is. En we hebben vrijwilligers die vier websites bijhouden over schepping en duurzaamheid. U vindt er ook allerlei liturgische suggesties en ideeën van liturgisch bloemschikken. Diverse kerken en moskeeën vinden groen zo belangrijk, dat ze inmiddels de kwalificatie ‘groene kerk’ of ‘groene moskee’ hebben gekregen.
Gesprekspartner
De overheid, bedrijven, de media, vakorganisaties zoeken geregeld contact met de kerk. Ze kiezen er vaak voor om het gesprek met de Raad van Kerken te voeren als koepelorganisatie van kerken.
Publicaties
We schrijven veel. Soms zijn er heuse boeken waar we aan meewerken. Als het gaat om duurzaamheid verscheen recent het boek ‘An ongoing conversation’, waarin we het bezoek van patriarch Bartholomeus aan Nederland hebben verwerkt. We komen binnenkort met een vervolg onder de wat aanmatigende titel ‘We have a dream’.
3. Andere religies
We overleggen als gezamenlijke kerken met vertegenwoordigers van andere religies. Daarbij zoeken we naar begrip door te kijken welke ideeën we delen. En we zeggen eerlijk en met onderling respect waarin we verschillen. We proberen ondertussen zoveel mogelijk bij te dragen aan de samenleving als geheel. Op die manier willen we laten zien dat religie een bouwsteen kan zijn voor welzijn en democratie. Internationale documenten zoals ‘A Common Word’ en de verklaring van Marrakech helpen ons daarbij.
Plaatselijk
Veel christenen zijn vertrouwd met de diverse religieuze gebedshuizen in hun eigen woonplaats. Ze komen met enige regelmaat in een moskee of synagoge en ze luisteren naar de verhalen. Ons werk wil daarop aansluiten en het contact woorden geven.
Wat er al gebeurt
Meeleven
Veel (raden van) kerken sturen jaarlijks een groet naar vertegenwoordigers van een plaatselijke moskee of hindoetempel. Ze kunnen gebruik maken van de groet die de Raad van Kerken aanbiedt voor het holi-feest van de hindoes en de Ramadan van de moslims.
Elkaar kennen
We praten veel met mensen van verschillende religies. Want we weten dat respect begint met elkaar kennen. Op vele plaatsen gebeurt dat in overlegorganen van religies. En landelijk hebben we er bezinningsmomenten voor. Er is veel herkenning. Bijvoorbeeld als een islamkenner uitlegt hoe je een korantekst interpreteert. De methode is herkenbaar voor mensen die geregeld de bijbel uitleggen.
In Vrijheid Verbonden
Met moslims, joden, boeddhisten en hindoeïsten organiseren we als christenen één keer per jaar een bijeenkomst van In Vrijheid Verbonden. Het gaat over datgene wat je vanuit de religie aan democratie kunt bijdragen. Het zijn in de regel publieke bijeenkomsten waarvoor mensen zich kunnen opgeven.
Ambassades
Op momenten dat terroristen in naam van een godsdienst hun wandaden plegen, zorgen we voor een antwoord. We gaan samen naar een ambassade van het land waar het geweld is gepleegd en we brengen onze condoleances over. We doen dat als Overleg Joden, Christenen, Moslims (OJCM).
Prinsjesdag
In samenwerking met het Haagse Gemeenschap van Kerken en interreligieuze organisaties is er jaarlijks op de derde dinsdag in september een interreligieuze viering in de Grote Kerk in Den Haag. We nodigen politici daarvoor uit. Bent u in de buurt, loop gewoon even binnen.
Studenten
We organiseren dagpelgrimages door de stad Amersfoort voor (Pabo-)studenten. De jonge mensen moeten in de toekomst lesgeven aan een nieuwe generatie. We vinden het belangrijk dat ze weten van oecumene en van respect voor andere levensbeschouwingen. We overleggen hoe je dat in een onderwijsleersituatie kunt invullen.
4. Geloof en kerk
We willen de samenwerking van kerken bevorderen. We zien dat als evangelische opdracht. En in een seculiere omgeving is het praktisch noodzakelijk. De komende tijd geven wij extra aandacht aan een bezinning op de kerk zelf. Wat maakt een kerk tot kerk in deze tijd en hoe verhouden de kerken zich tot elkaar (katholiciteit) en tot de samenleving? Het rapport The Church helpt ons daarbij.
We houden ons op conceptueel niveau met het thema pelgrimage bezig. We verwoorden wat die metafoor betekent voor de kerk in een geseculariseerd land. De conclusies van die bezinning brengen we in op het internationale platform van de Wereldraad. Ons beleidsplan neemt er een voorschot op door de rol van de kerk in de toekomst te vergelijken met de rol van een klooster in het verleden. Veel mensen doen het klooster aan, maar de roeping kloosterling te worden is slechts een deel van de mensen gegeven. Wie het beleidsplan goed leest, merkt dat een laagkerkelijke opvatting (‘mensen doen als passanten de kerk aan’) naast een hoogkerkelijke opvatting is opgenomen (‘mensen zijn geroepen zich aan te sluiten bij het lichaam van Christus’). Die twee benaderingen zullen we de komende jaren verder verkennen.
We gaan de komende tijd gesprekken opstarten binnen kerkfamilies. We vermoeden dat kerken die in één traditie staan (orthodox, protestant, katholiek, pinksterkerk en verenigde kerk), zich nog veel meer met elkaar kunnen verbinden.
Natuurlijk zijn er thema’s waar we altijd al aandacht aan geven. Dat zijn het gebed, missionair werk, de liturgie en de kerkennacht. U zult er de komende tijd meer details over vernemen.
Plaatselijk kunt u inhaken door
* de derde week van januari mee te doen met de Week van gebed en een gezamenlijke gebedsviering te organiseren.
* rond de kortste nacht (weekend in de buurt van 21 juni) de kerken plaatselijk open te stellen met eventueel korte presentaties (kerkennacht).
* op de zondag volgend op de kerkennacht mensen uit te nodigen die minder frequent de kerk bezoeken.
* in gesprek te gaan met mensen uit andere kerken over de manier waarop een ieder de liturgie viert.
Wat er al gebeurt
Pelgrimage
Een taakgroep heeft werkmateriaal klaar gemaakt. U kunt het vinden op de website en gebruiken in uw plaatselijke gemeenschap. Zij organiseert ook landelijke inspiratiemomenten.
Beleving eucharistie en avondmaal
De Raad van Kerken heeft een publicatie gemaakt waarin de beleving van eucharistie en avondmaal centraal staat. En er is toerustingsmateriaal beschikbaar inclusief filmpjes om ook plaatselijk over het sacrament te spreken.
Doopcertificaat
Elf kerken hebben een erkenning getekend van de doop bediend in een andere kerk, dan wel een acte van respect. De Raad heeft een oecumenisch doopcertificaat beschikbaar (Boekencentrum), wat kerken aan dopelingen kunnen geven.
Gebed
Ieder jaar maakt de Raad van Kerken een liturgieboekje, posters, gebedskaartjes, meditaties en achtergronden bij het thema van de Week van gebed. Zo’n 200.000 christenen doen mee aan de oecumenische gebedsvieringen. De EO heeft er de laatste jaren ook registraties van gemaakt voor televisie.
Rituelen
De Raad besteedt aandacht aan rituelen uit verschillende tradities. Er zijn teksten beschikbaar variërend van de redenen waarom sommige christenen vasten tot de manier waarop u 4 of 5 mei recht kunt doen. De website van de Raad geeft meer informatie.
Kerkennacht
Het idee van een kerkennacht is overgenomen uit het Duitse taalgebied. De grote steden hebben het voortouw in Nederland. De Raad begeleidt hen met een centraal thema en enige publiciteit. Het is een soort presentatiemoment voor de kerken.
Weer thuis in de kerk
Sommige mensen zijn bij toeval wat weggeraakt bij de kerkelijke vieringen. De Raad van Kerken voert een campagne ‘Weer thuis in de kerk’ naar Engels voorbeeld om deze mensen weer een keer kennis te laten nemen met wat er in de kerk gebeurt.
Vieringen
Op momenten die de hele gemeenschap raken, organiseren we als kerken vieringen waarin verdriet (of vreugde) een plek krijgt. De herinneringsdienst bij de dood van velen tijdens vlucht MH17 is daarvan een voorbeeld.
Veilige plek
Zesentwintig kerken hebben een handtekening gezet onder een gezamenlijke verklaring ‘De kerk: een veilige plek’. Het bevat de lessen die zijn getrokken uit de rapportages van de commissie Deetman en de commissie Samson. U kunt de tekst lezen als aandachtspunt voor zorgvuldig beleid in uw eigen plaats.
Rampenplannen
De Raad heeft teksten beschikbaar voor de manier waarop kerken plaatselijk in rampenplannen kunnen participeren.
Oecumenelezing
De Raad houdt ieder jaar de Oecumenelezing. Het is tegelijk een nieuwjaarsreceptie.
Gast
Kerkelijke delegaties uit het buitenland willen vaak kerken in Nederland ontmoeten. De Raad is dan nogal eens het adres waar ze terechtkomen. De Raad bezoekt zelf ook lidkerken en lokale raden van kerken. Voor afgevaardigden naar internationale koepelorganisaties is de Raad een thuis. We proberen hen te informeren over wat er speelt in de kerken in Nederland en zij houden de verbinding levend tussen de wereldwijde kerkelijke organisaties en de kerken in ons land.
Ontmoeting
De Raad van Kerken is een plaats waar de leiders van diverse kerken elkaar ontmoeten. Dat gebeurt zes of zeven keer per jaar. Ze proberen het beleid in eigen kring af te stemmen op dat van de andere kerken.
Theologie
Veel mensen uit onze achterban zijn geïnteresseerd in theologie. We houden af en toe studiemiddagen over thema’s als secularisatie, christologie of ambt. Je merkt dat mensen het waarderen om stevige gesprekken te voeren met mensen die uit andere christelijke tradities komen.
5. Waar komen we elkaar tegen?
U kunt ons op allerlei plaatsen tegenkomen. We komen ook bij u thuis, gewoon met een tijdschrift, of een digitaal bericht. We maken maandelijks een gratis e-flits met bondig actueel nieuws. We versturen vijf keer per jaar een Oecumenisch Bulletin. Op de website plaatsen we dankzij enkele vrijwilligers vrijwel dagelijks de laatste berichten. We leveren ook informatie aan andere media. De kerkbladen van de lidkerken en landelijke confessionele bladen nemen veel berichten op. Af en toe gunnen omroepen ons zendtijd op radio en op televisie.
Wat er al gebeurt
Website
Het aantal bezoekers van de website neemt ieder jaar ietsje toe. Op dit moment ligt het bezoekerstal op ongeveer 300.000 mensen per jaar.
E-flits
Het aantal afnemers van de e-flits stijgt en ligt op dit moment op 12.000 mensen.
Oecumenisch Bulletin
Het aantal abonnees van Oecumenisch Bulletin stijgt eveneens licht. Het aantal ligt op dit moment op een kleine 10.000. Er verschijnen in de regel vijf uitgaven per jaar.
Social media
Het aantal volgers op twitter ligt op dit moment op 3500. U kunt ons ook volgen als vriend op facebook.
6. Hoe kunnen we dit samen mogelijk maken?
We kunnen rekenen op veel mensen die ons als Raad van Kerken een warm hart toedragen en die het werk mogelijk maken. We zijn daar dankbaar voor. We leven op de adem van het gebed van mensen die ons in het hart steunen.
Tijd
Veel mensen geven tijd aan de oecumene. Zij zijn het zout dat smaak geeft aan de samenleving. Zij zijn het alarmbelletje dat rinkelt als kerken zich lokaal al te introvert of zelfingenomen opstellen. Regionaal en plaatselijk zijn er naar schatting zo’n tweeduizend mensen die vrijwillig expliciet met oecumene bezig zijn. Daarnaast besteden alle betaalde pastores van kerken als professional per definitie aandacht aan de oecumene.
Ongeveer 150 vrijwilligers en anderhalve betaalde kracht zorgen voor de voortgang van het landelijke oecumenische werk. De manier van werken verandert landelijk. We hebben drie kerngroepen, beraadgroepen noemen we ze. Zij ordenen de gedachten en gevoelens. We gaan dat nog vaker dan in het verleden stimuleren door externe deskundigen uit te nodigen om één keer mee te praten met deze groep van kenners. En we brengen terreindeskundigen van kerken met elkaar in contact, omdat we gemerkt hebben dat die contacten en de samenwerking er niet altijd als vanzelfsprekend is.
Geld
Plaatselijke raden beschikken in de regel over weinig geld. Ze hebben een begroting die past op de achterkant van een sigarenkistje. Ook landelijk is het spannend of het lukt het werk voort te zetten. Gelukkig hebben de leiders van de meeste kerken toegezegd dat ze het werk van de Raad van Kerken op het huidige niveau (inclusief de inflatiecorrectie) willen doorzetten.
De kerken betalen ongeveer 70 procent van de kosten. Daarnaast moet 30 procent uit andere bronnen komen: van giften, legaten en nu ook collecten. Dat laatste is nieuw. We hebben per jaar zo’n € 50.000 nodig, oplopend tot € 70.000 in 2021. De totale begroting ligt op ongeveer € 240.000 per jaar.
Als je kijkt naar de uitgaven, gaat het meeste geld en de meeste aandacht naar de kerk in de samenleving. In een diagram zien de uitgaven er als volgt uit:
Verdeling van uitgaven
1: Kerk in samenleving (37 procent)
2: Kerkelijke eenheid (24 procent)
3: Communicatie (17 procent)
4: Ontmoeting andere religies (12 procent)
5: Organisatie (10 procent)
7. Personen
Mensen maken samen de Raad van Kerken tot wat hij is. Voor de leden van de plenaire Raad: klik hier
De Raad heeft drie beraadgroepen.
Beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap
Voorzitter: Leo Koffeman
Secretaris: Dick Akerboom
Beraadgroep Interreligieuze Ontmoeting
Voorzitter: Jan Peter Schouten
Secretaris: Berry van Oers
Beraadgroep Samenlevingsvragen
Voorzitter: Fred van Iersel
Secretaris: Trinus Hoekstra
Het kantoor is gevestigd aan de Koningin Wilhelminalaan 5 te Amersfoort,
tel. 033 – 46 33 844.
Voor het ontvangen van giften en collecten zijn we afhankelijk van kerken en raden van kerken ter plaatse. Bijdragen kunnen worden overgemaakt naar: de Stichting Vrienden van de Raad van Kerken in Nederland, NL 09 INGB 0000 5598 39. De Raad en zijn Stichting Vrienden zijn erkend als ANBI-instelling.
Er werken twee personen parttime: Klaas van der Kamp en Beppie van Laar.
Wilt u dat bovenstaand werk door kan gaan? Vraag uw plaatselijke kerk om op zondag trinitatis (de zondag na pinksteren) een extra (deur)collecte te houden voor de Stichting Vrienden van de Raad van Kerken. Op zondag trinitatis denken we aan de eenheid van God. We hopen dat die eenheid inspiratie geeft om meer eenheid onder mensen te verlangen. Mocht het plaatselijk beter uitkomen een andere dag te kiezen voor de collecte, dan laten we ons graag verrassen.
Voor de officiële tekst van het beleidsplan: klik hier.