Vanuit het bureau van de Raad van Kerken worden er geregeld avonden verzorgd bij plaatselijke (raden van) kerken. Dinsdagavond was er zo’n bijeenkomst in een leerhuis in Dokkum. Het ging over de nieuwe verzuiling. Bij de diverse gesprekken die er werden gevoerd, ging de meeste discussie over de verkiezing van Donald Trump en de duiding van zijn populariteit. Hoe kan iemand met zoveel leugens en bedrog president worden?
Klaas van der Kamp bracht het thema in via een citaat van Geert Mak. Mak beschrijft in ‘Reizen zonder John’, zijn boek over Amerika, de moeilijke situatie in diverse steden in het hart van de VS. ‘We komen in een stad die dezelfde droefheid ademt als andere Amerikaanse stadjes die we eerder hadden gezien…’ en hij beschrijft dan hoe er lege plekken in de stad zijn ontstaan, hoeveel mensen onder de armoedegrens leven en hoe bijvoorbeeld een stad als Detroit ooit bijna een half miljoen werknemers van General Motors kende en toen Mak er rondreed amper nog 50.000. ‘In zo’n situatie is het niet verwonderlijk dat veel teleurgestelde mensen een echt andere invalshoek van politieke oriëntatie willen. Trump deugt niet, maar je hebt hem niet voor de moraal, maar voor de bedrijfsvoering’. In die zin is hij te vergelijken met wie Berlusconi voor de Italianen is; wij begrijpen de keus niet voor zo’n type leider, maar voor de betrokkenen is het de minst slechte optie.
De Dokkumers raakten er niet over uitgesproken. Het is toch erg dat iemand met zulke rare ideeën op zo’n positie komt? ‘Blijkbaar nemen mensen veel voor lief. Ze weten één ding zeker dat de Clintons en hun administratie geen andere wind zullen laten waaien dan de wind die ze kennen en die hun dromen heeft laten verdampen. Het geeft geen pas te suggeren dat deze mensen dom zijn en dat ze niet doordenken. Ze voelen intuïtief aan dat de benadering van de economie en de globalisering anders moet worden opgepakt’.
Het ging in Dokkum over de nieuwe verzuiling, de groeiende tweedeling die je ook in Europa en in Nederland kunt herkennen. De levensbeschouwelijke verzuiling is nagenoeg verleden tijd, en dat zou het oecumenische werk eigenlijk veel eenvoudiger moeten maken. Maar de sociale tegenstellingen zijn toegenomen. Een kleine test liet zien dat de Dokkumers die moeilijke levensomstandigheden van mensen aan de onderkant van de samenleving herkenden. Wel stelde iemand dat de animo voor de voedselbank in de meest noordelijke stad van Friesland ietsje is afgenomen, waar het bezoek in het geheel van Nederland is toegenomen. Een echte verklaring is daar niet voor, want het aantal jongeren dat werkloos thuis zit in de Dongeradelen is schrijnend en wordt in de landelijke politiek onvoldoende onderkend.
De tweedeling heeft een lange geschiedenis. Van der Kamp wees op de tegenstellingen die Karl Marx in de negentiende eeuw aanwees tussen het arbeidsproletariaat en de kapitalisten. De beschrijvingen lijken op de situatie die zich in Nederland voordeed, toen V&D failliet werd verklaard, terwijl 10.000 werknemers meenden dat er voldoende spirit in het bedrijf zat, maar de financierders van Sun European Partners oordeelden anders. De inleider benoemde de tweedeling verder in de tijd van de Reformatie, waarbij het niet alleen ging om theologie, toen de boeren in opstand kwamen. Hij wees op de situatie van de horigen ten opzichte van de adel in de Middeleeuwen en de manier waarop slaven werden ingezet in het Romeinse Rijk.
Hij verankerde zijn verhaal aan de slavernij van Israël in Egypte. Het volk werd er dom gehouden en slaaf gehouden, door hen handwerk te laten verrichten ten dienste van anderen, waarbij ze slechts mochten werken met klei en stro. Pas in de woestijn, bevrijd van de slavernij, kregen ze toegang tot de koperbewerking en konden ze naast instrumenten ook wapens maken om zich te verdedigen. Opvallend is de verandering als de joden later uit Babel terugkeren van een andere periode van ballingschap. Nehemia noemt eindeloos de namen van de mensen die werk aan de stad verrichten. ‘De nakomelingen van Senaä bouwden de Vispoort,…. Mermemoth, de zoon van Uria, de zoon van Koz, verrichtte herstelwerkzaamheden….’ (Nehemia 3:3). Het was belangrijk dat de mensen die het feitelijke werk verrichten niet naamloos meer waren zoals in Egypte, maar nu een naam hebben gekregen.
De zaal ging in gesprek over de manier waarop de politiek met de nieuwe verzuiling omgaat. Het huidige kabinet zet in op participatie. Het is goed om mensen bij werk en leven te betrekken, maar te vaak – zo kwam in het gesprek naar boven – is het toch een begrip dat gebruikt wordt om ordinaire bezuinigingen te onderbouwen en de facto neemt de tweedeling in Nederland alleen maar toe. Mensen aan de bovenkant hebben niet in de gaten hoezeer ze vervreemden van mensen aan de onderkant. ABN-AMRO verhoogde honderd topsalarissen in een tijd van crisis en bezuinigingen op gewoon bankpersoneel.
De inleider plaatste het bijbelse begrip ‘gerechtigheid’ tegenover het politieke begrip ‘participatie’. ‘Participatie denkt vanuit de mensen die toegang hebben tot cruciale middelen in de samenleving. Het begrip gerechtigheid denkt vanuit de mensen die juist de toegang missen. Je kunt tegen een blinde wel roepen: ‘Kijk dan’. Maar hij heeft de mogelijkheden niet. Participatie is een woord van eigenaren en gerechtigheid is een woord van uitgeslotenen’.
Foto:
1. Donald Trump (web)
2. Informeel gesprek vooraf
3. Automatisering in de ontvangstruimte van de Fontein in Dokkum. ‘Ik tik thuis voor een hele week de zaalverdeling in, laat een actuele regel meelopen op het scherm en mensen zijn direct op de hoogte als ze hier binnenstappen en op het scherm kijken’, aldus de beheerster