Het was een grijze regenachtige 9e november dat de Raad van Kerken bijeenkwam. Het is niet zomaar een dag memoreerde Jan van der Kolk, voorzitter van de projectgroep Vluchtelingen van de Raad. De 9e november is de dag van de herdenking van de Kristallnacht in 1938 in Hitler-Duitsland, de dag dat in 1989 de Muur in Berlijn viel, maar nu ook de dag dat Donald Trump de Amerikaanse presidentverkiezingen wint. Van der Kolk zag in wat hij een schokkende uitslag noemde geen positieve ontwikkelingen voor de wereldwijde vluchtelingenproblematiek. De internationale teneur is dicht met die grenzen.
In de Raad worden de afgevaardigden van de lidkerken regelmatig bijgepraat over het wel en wee van de vluchtelingen. Volgens Van der Kolk is in ons land momenteel sprake van een golf van uitzettingen, ook van kinderen. Alhoewel het in de media rustig is met de berichtgeving over vluchtelingen, laten kerken rond de Middellandse Zee weten dat het probleem nog steeds enorm is. Verheugd toonde Van der Kolk zich over de talrijke initiatieven die kerken dagelijks nemen om de vluchtelingen bij te staan. Zo willen Amsterdamse kerken komende week in politiek Den Haag pleiten om in onze inmiddels lege asielzoekerscentra vluchtelingen te plaatsen voor wie geen plek is in Griekenland.
Anders dan de overheid die erop hamert dat bij vluchtelingen de juiste procedures worden toegepast, zeggen de kerken keer op keer dat de mens centraal moet staan. Dus bepleiten de kerken dat vluchtelingen niet voortdurend van asielzoekerscentra moeten wisselen, maar dat ze op één plek kunnen aarden en aan hun toekomst kunnen werken met onderwijs en (vrijwilligers)werk. Van der Kolk constateerde dat de top van het Ministerie van Justitie de kerken met dedain en minachting tegemoet treedt. Van der Kolk: volgens de staatssecretaris weten de kerken niet wat er allemaal gebeurt en speelt. “Wij vinden bed, bad, brood én begeleiding veel efficiënter met het oog op de toekomst. Geef mensen dagbesteding in plaats van verloren tijd, maar het lijkt erop alsof de vluchtelingen niet mogen aarden en geen band met anderen mogen aangaan, zo vaak moet er verhuisd worden.”
In januari gaat een delegatie van de Raad van Kerken in gesprek met staatssecretaris Klaas Dijkhoff van justitie over al deze problemen. Vanuit de Raad werd de hoop uitgesproken dat de overheid de switch zal maken van het belang van procedures naar het belang van mensen. Maar de Raad is ook realistisch en bespeurt dat in politiek Den Haag met het oog op de verkiezingen het vluchtelingenbeleid niet versoepeld zal worden.
Rituelen
Op Allerzielen op 2 november worden heel wat kaarsjes aangestoken door gelovigen en niet-gelovigen ter nagedachtenis aan een overledenen. Op vakantie in een schattig kerkje willen we graag een kaarsje branden, en nieuw is dat veel mensen bij bijzondere gebeurtenissen een zegen vragen; voor een zieke, voor een goede reis, voor een huisdier, een nieuw huis. Het zijn oude rituelen die soms in een nieuw jasje weer veel worden gebruikt. De projectgroep Vieren van de Raad heeft een themanummer in voorbereiding over Rituelen onderweg. Veel mensen blijken aanspreekbaar op de beeldtaal die rituelen in zich bergen. Vraag is, kunnen die rituelen de kerken helpen een brug te slaan naar mensen die weinig of niets van kerk en geloof weten. In de Raad bestond huiver dat rituelen worden verward met sacramenten, gewijde handelingen waarmee de aanwezigheid van de Heer wordt gevierd. Terwijl een ritueel ook kan zijn dat je bij het opstaan dezelfde handelingen verricht. René de Reuver van de PKN constateerde dat de gevoeligheid voor rituelen groeit. Zoals in Utrecht waar iedere 3e zaterdagavond van de maand in de Domkerk lichtjes kunnen worden opgestoken, gewoon voor iedereen die even op adem wil komen. Of gelovigen die met een mobiel kerkje op de markt mensen de mogelijkheid bieden een kaarsje te branden ‘Laat het gebeuren,’ aldus De Reuver, ‘en verbind het niet te snel met sacramenten.’ Joris Vercammen van de Oud-Katholieke Kerk, noemde de nieuwe rituelen ‘instrumentjes van geloof’. Voorzitter Gert Landman van de projectgroep Vieren ziet de brochure als een beschrijving van het aanbod van kerken: ‘welke rituelen hebben mensen nodig op de kruispunten van hun bestaan.’ Blijkbaar is er behoefte aan een bedding voor gevoelens en het is goed voor kerken om daar op in te spelen.
Collecte of niet
De Raad moest ook spreken over de eigen financiën. De krimpende kerk leidt tot minder inkomsten vanuit de lidkerken en nu moet de Raad zelf op zoek naar € 50.000 per jaar om de begroting passend te krijgen. Het idee is om een (deur)collecte voor de Raad te houden, maar verschillende vertegenwoordigers merkten op dat de collecteroosters al aardig vol zitten en er al voor de oecumene gecollecteerd wordt. Plan is nu dat de landelijke Raad, lokale raden van kerken vraagt om in hun gemeente een collecte in kerk en/of parochie te organiseren. Het klinkt wat omslachtig, maar links om of rechts om moet dat geld er komen om het oecumenisch werk van de Raad van Kerken voort te zetten, daar zijn alle leden het over eens.
Foto’s
Boven: Jan van der Kolk, voorzitter van de projectgroep Vluchtelingen, met daarachter de voorzitter van de Raad van Kerken Dirk Gudde.
Onder: PKN scriba René de Reuver, voorzitter ds Gert Landman van de projectgroep Vieren, en ds. Karin van den Broeke