Kees Nieuwerth is afgevaardigd vanuit de internationale gemeenschap van de Quakers naar het Centraal Comité van de Wereldraad van Kerken. Hij geeft zijn indruk weer van de zondagse bijeenkomst, waarop het thema van ‘Religie en geweld’ aan de orde kwam, een thema waarbij iemand van de vredeskerken misschien nog wel scherper dan iemand anders de oren spitst. Kees Nieuwerth:
De sessie werd ingeleid door een aantal sprekers met uiteenlopende achtergronden en expertise. Allereerst analyseerde een theoloog uit India het thema. Als case studies fungeerden gewelddadigheden begaan in christelijke kringen in de Verenigde Staten, in moslimkringen in Egypte en hindoeïstische kringen in India. In al die situaties werden heilige boeken verabsoluteerd en misbruikt ter rechtvaardiging van geweld. Zodra we echter erkennen dat dit het geval is kunnen we religie ook inzetten voor vredesopbouw. Al tijdens de eerste sessie hier had ook de secretaris-generaal van de Wereldraad, Tveit, erop bewezen dat alleen als religie een deel van het probleem is het ook een deel van de oplossing kan zijn.
De tweede spreker was Knut Vollebaek, voormalig minister van Noorwegen, diplomaat, voormalig hoge commissaris van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Hij wees op de christelijke kruistochten die duidelijk religieus geïnspireerd waren enerzijds en de misdaden tegen de menselijkheid in naam van politieke ideologieën als nazisme en communisme anderzijds. Hij deelde zijn zorgen over groeiend nationalisme, populisme en xenophobie in Europa, de onverdraagzaamheid jegens minderheden en asielzoekers. In dit verband sprak hij van het volk dat in de ‘val van nationalistische politici’ trapt en vroeg hij zich af of we voldoende lessen getrokken hebben uit de Tweede Wereldoorlog…. Hij riep de kerken op om zich duidelijk te laten horen, vredesopbouw en verzoening te praktiseren. Tenslotte maakte hij nog melding van een bijzondere vorm van geweld, namelijk de doodstraf die in sommige landen nog steeds toegepast wordt. Er was vorige week nog een wereldconferentie tegen de doodstraf hier in Noorwegen in Oslo.
De vrouwelijke voorzitter van de Raad voor Oecumenisch en Interreligieuze Relaties van de Kerk van Noorwegen, bisschop Berit Hagen Agoy, hield een vlammend betoog over geweld teen en achterstelling van vrouwen in religieuze kringen. Een aantal jaren geleden had de Raad dan ook samen met de Islamitische Raad van Noorwegen een gezamenlijke verklaring opgesteld over de gelijkwaardigheid van vrouw en man. Wat haar betreft is het niet erkennen van die gelijkwaardigheid en de menselijke waardigheid van vrouwen ook een vorm van structureel geweld. En dat terwijl vrouwen overal ter wereld een wezenlijke rolspelen bij vredes- en verzoeningswerk. Ze kreeg applaus, ook omdat zij –opnieuw- de enige vrouwelijke spreker in dit forum was!
Rabbi David Sandmel, onder meer lid van de referentiegroep van pelgrimage van gerechtigheid en vrede, kreeg daarna het woord. Hij ging in op vormen van anti-judaïsme, die kan voortvloeien uit een bepaald eenzijdig Bijbelgebruik. Hij reageerde ook op de bespreking eerder op de politiek van Israël en hij vroeg om als joodse gemeenschap steeds bij de gesprekken betrokken te mogen zijn.
Een volgende spreker, Mohammed Elsanousie van het Islamitisch Genootschap in de Verenigde Staten vertelde over de door ruim honderd Islamitische theologen ondertekende verklaring van Marakesh waarin de rechtvaardiging van geweld met een beroep op de Koran veroordeeld wordt. Hij gaf duidelijk aan dat de daarvoor vaak geciteerde teksten in de toenmalige context misschien wel golden, maar vandaag de dag beslist niet meer…
Een duidelijk vrijzinnige en moderne lezing van de Koran. Bovengenoemde verklaring bouwt bovendien voort op de wapenstilstand/vredesovereenkomst tussen Mekka en Medina waar zij oproept tot vreedzaam samenleven. Spreker zei in dit verband ook nog dat het christendom een wezenlijk onderdeel is van de van oudsher pluriforme samenleving in het Midden Oosten.
De algemeen secretaris van de Nigeriaanse Raad van Kerken deelde tenslotte met ons de zorgen over de spanningen tussen christenen en moslims in Noord Nigeria, het gebied waar Boko Haram de bevolking terroriseert. Dit resulteerde onder meer in ruim anderhalf miljoen ontheemden die op de vlucht sloegen voor het geweld. Een Wereldraadteam bracht een bezoek aan de regio. Inmiddels is er met steun van de Raad van Kerken en de Islamitische Raad een Internationaal Centrum voor Interreligieuze Vrede en Verzoening opgericht in Kaduna.
Door de toehoorders/deelnemers werden vragen gesteld met name over de doorwerking en bekendmaking van die verklaring van Marakesh. Met name of deze ook verspreid wordt onder de meer fundamentalistische stromingen omdat ‘preken voor eigen parochie’ niet veel zoden aan de dijk zal zetten.
Ook werd de vraag gesteld hoe het toch kan dat kerken in landen als de Verenigde Staten en Duitsland die veel wapens produceren en verhandelen zich wel tegen de oorlogen in het Midden Oosten verklaren, maar hun stem nauwelijks verheffen tegen de wapens die de oorlogen van ‘brandstof’ voorzien!
Kees Nieuwerth
Foto’s:
1. De vergadertafel met op de voorgrond rabbi David Sandmel
2. Bisschop Berit Hagen Agoy
3. Ds. dr. Yusuf Ibrahim Wushhishi (Nigeria)