‘Als je een zak vacuüm hebt gezogen en je trekt hem weer open, waar komt dan de lucht vandaan waarmee de zak zich weer vult?’ Met die natuurkundige vraag zette vader Stefan Bakker, priester van de Orthodoxe Kerk in Amersfoort, vrijdag een aantal PABO-studentes van het Saxion College voor een intellectueel blok. Er was even aarzeling. ‘Nou met lucht natuurlijk’. ‘Maar waar komt die lucht vandaan?’ ‘Die lucht komt direct uit de omgeving waar de zak zich bevindt’. ‘Zo is het met mensen die geen levensbeschouwing hebben en die houvast zoeken in het leven. Ze zoeken het in datgene wat direct in de buurt te vinden is’.
Het was één van meer spirituele poetsdoekjes waarmee de geestelijke de aankomende leraren en leidinggevenden wilde wapenen op hun toekomstige verantwoordelijkheid. En hoewel het bezoek aan de Orthodoxe Kerk maar driekwartier duurde, bleven diverse studenten nog even hangen bij het krukje waar Stefan Bakker inmiddels had plaatsgenomen om nog wat verder te praten.
‘Hoe heet jij? Heb je broers en zussen? Nog één. Dat betekent dat je ouders twee keer intens contact hebben gehad en verder niet? Of moet je zeggen dat die twee momenten op een wonderlijke manier zich onderscheiden van andere momenten en dat het wonder van het leven daaruit is ontstaan?’
Het was het laatste bezoek aan een godshuis vrijdag. En hoewel het al de vijfde locatie was waar de studenten kwamen, had het gebouw alles in zich om tot een meer zakelijke toelichting uit te nodigen. Er was de iconostase, het kastje met relikwieën, de herinnering aan de heiligen, de gebedsnis. Toch concentreerde het gesprek zich op datgene wat vader Stefan Bakker als voornaamste ingang zag. ‘Ik heb slechts dit moment om met jullie te praten. En ik hoop dat we samen een weg kunnen vinden om besef te hebben hoe belangrijk het is kinderen die aan ons worden toevertrouwd te begeleiden in het leven. Dat is wat we hier in deze kerk elke dag proberen te doen’.
Overigens was er ook nog wel wat tijd om iets over de indeling van de kerk te zeggen. Bakker maakte de vergelijking met de ‘opbouwbare bungalow’ uit de woestijntijd, waar Mozes aan werkte en met de tempel van Salomo. Er is een voorhof, het heilige en het heilige der heiligen. Hij liet ook de emanciperende werking zien van Jezus van Nazareth, die slaven, kinderen en vrouwen zoveel meer ruimte bood en die het getuigenis van zijn opstanding allereerst in de handen van enkele vrouwen legde. Het belang van de vrouwen was al eerder gesignaleerd, toen Bakker vaststelde dat de hele groep PABO-studenten uit vrouwen bestond en hij liet even de woorden ‘feminisering van het onderwijs’ vallen. Maar met die uitdrukking kreeg hij van de assertieve groep wel direct lik op stuk. Waarom hij die woorden koos? Wat hij er mee bedoelde? En of een andere typering van het huidige onderwijs niet meer op zijn plaats was? De vocabulaire botsing had wel tot gevolg dat de alertheid bij de groep steeg en dat er onmiddellijk communicatie was.
Het is inmiddels al weer een traditie dat PABO-studenten uit de groepen van Jos van Remundt een daglang met de Raad van Kerken door Amersfoort gaan op wat je een pelgrimage van zingeving zou kunnen noemen, of een gebedshuizentocht. Het begon ’s ochtends vroeg in de Oud-Katholieke Kerk. Pastoor Louis Runhaar legde uit wat het mirakel van Amersfoort is en hij liet iets van het beeldje zien wat aan het mirakel refereert. ‘Gelooft u zelf dat het beeldje tot wonderen in staat is?’, wilde een student weten. ‘Dat weet ik niet’, zei Runhaar, ‘Ik weet wel dat ik me op deze plaats goed kan concentreren voor het gebed’.
Runhaar toonde ook het liturgische gewaad dat hij tijdens de viering draagt en hij liet zien hoe de tafel van de eucharistie centraal staat in het oud-katholieke heiligdom.
Van Runhaar ging het naar de moskee van de Turkse gemeenschap. Drie jonge mannen legden er uit hoe ze de samenkomsten beleefden. ‘Is het niet discrimerend voor vrouwen dat ze apart moeten zitten?’, vroeg een studente. ‘Nee’, zei Osman Ziylan, ‘het getuigt juist van respect en eerbied. Mannen zijn zwak, en zouden zich licht laten afleiden’. ‘Maar moeten vrouwen dan apart zitten, omdat mannen zwak zijn?’, bracht één van de studenten daar tegenin, die daarmee aangaf dat je de thematiek ook op een andere manier kunt benaderen. ‘Is het moeilijk voor jullie, als er een aanslag is en je de indruk hebt dat soms de hele moslimgemeenschap er op wordt aangesproken?’, klonk een andere vraag. ‘Ja’, zei één van de moskeegemeenschap, ‘Het is alsof ik Osman sla en dat dan een volstrekt ander iemand zich daar moet voor verantwoorden’.
Osman en Ismaël toonden de verschillende onderdelen van de gebedshouding. Ze wezen op de diverse tijden die in de moskee zichtbaar zijn, vertelden iets over de Ramadan, die inmiddels is begonnen en over de gebedsrichting naar Mekka. Naast de moskee werd de bezoekers een blik gegund in de jongerenruimte, die in het afgelopen jaar tot stand is gekomen, waar veel moslims komen en die helpt om de jongeren op een goede manier op te vangen.
Van de moskee ging het via de Joriskerk en de Lutherse Kerk, en het Mondriaanhuis naar de synagoge. Mirjam van der Span vertelde er over de inrichting, over de wekelijkse samenkomsten en over het nog steeds groeiende antisemitisme in de westerse wereld. Het antisemitisme is weer salonfähig, legde ze uit. Ze liet zien hoe een Estherrol kan worden gelezen en ze vertelde dat de zeven, acht joodse kinderen niet in Amersfoort naar school gaan, maar samen naar de Joodse school gaan in Amsterdam, om op die manier ook een goede bodem te krijgen voor de levensbeschouwing.
De studenten liepen van de synagoge naar de Raad van Kerken in de Koningin Wilhelminalaan. Daar werden foto’s op een wand geprojecteerd, die de studenten onderweg hadden genomen en waarmee respect wordt uitgedrukt. Iemand had de relikwie-steen gefotografeerd in de altaartafel van de Oud-Katholieke Kerk. Een ander toonde het kalotje dat de mannen in de synagoge moesten dragen om het respect voor God in de hemel zichtbaar te maken.
Foto:
1. Vader Stefan voor de PABO-studenten
2. Persoonlijk doorspreken
3. Groepsfoto voor het station
4. Plek van de relikwi in de tafel van de Oud-Katholieke Kerk, plaats van respect (studentenfoto)
5. Doorkijkje op de Joodse begraafplaats, plaats van respect (studentenfoto)