Het komt zelden voor dat de dodenherdenking in Nederland samenvalt met Jom Hasjoa, de dag dat joden wereldwijd herdenken dat er zes miljoen joden in Europa zijn vermoord omdat ze jood waren. Op Jom Hasjoa staat men stil bij al die mensen die tijdens het nazistische regime zijn vermoord. Naast de joden, waren het de zigeuners, de communisten, de homoseksuelen die het leven lieten in de gaskamers. Jom Hasjoa valt elk jaar op 27 Nisan. Het is een dag van rouw, waarop joden vasten en in de synagoge de Thora-rollen met zwart doek zijn omgeven, het licht is uit, de meeste mensen zitten op de grond of op lage bankjes en alleen de ‘ner tamied’ (een soort Godslamp) brandt.
In Nederland is het gebruikelijk op 4 mei de doden te herdenken te beginnen met de slachtoffers uit de concentratiekampen, maar ook de militairen die voor de vrijheid hebben gestreden en het leven verloren. Vier mei is een dag van ingetogen in herinnering roepen. Vijf mei heeft een meer uitgelaten karakter, waarop diverse bevrijdingsfestivals worden georganiseerd. Om woorden te vinden, onder meer bij de herdenking op 4 mei, biedt deze site al diverse jaren teksten aan die kunnen inspireren. De bezoeker kan terugbladeren en wellicht teksten vinden die aanspreken. Hieronder zijn ook enkele nieuwe teksten opgenomen. Eerst vanuit de joodse traditie, dan vanuit recente oecumenische bron.
Gebed om wereldvrede
Eeuwige God,
uw aanwezigheid is over ons allen.
Help ons door onze gebeden en onze daden
om vertrouwen in de wereld te bouwen.
We vragen u om de geborgenheid van uw vrede
over de hele aarde te verspreiden,
over alle landen en volken,
in het bijzonder over hen die gekweld worden door oorlog of angst van oorlog.
Breng rust in conflictgebieden.
Breng vrede in het gemoed van allen die in angst leven.
We vragen u om veiligheid te geven aan allen,
door te beschermen en door oplettend te zijn.
We vragen om vaardigheden voor hen die moeilijke beslissingen moeten nemen.
Dat ze altijd geleid mogen worden door het besef
dat ze geen schade toebrengen aan onschuldigen.
Mogen wij in onze dagen leren
vooroordelen en boosheid te boven te komen.
Mogen wij leren om naast elkaar te leven
in vrede en harmonie.
Moge uw goddelijke aanwezigheid,
uw licht en uw liefde schijnen op deze verwarde wereld.
Geef rust aan de verdrukte.
Help de verwonde.
Lenig de pijn.
Wek in ons de geest van hoop en begrip.
Dat we in deze tijd ervaren
hoe prettig en goed het is als broeders en zusters met elkaar te leven.
Dat natie niet langer het zwaard opheft tegen een andere natie.
(Vrij naar een gebed uit een Gebedenboek van Reform-Joden)
Toch
Al zal de vijgenboom niet bloeien,
al zal de wijnstok niets voortbrengen,
al zal de oogst van de olijfboom tegenvallen,
al zal er geen koren op de akkers staan,
al zal er geen schaap meer in de kooien zijn
en geen rund meer binnen de omheining –
toch zal ik juichen voor de Heer,
jubelen voor de God die mij redt.
God, de Heer, is mijn kracht,
hij maakt mijn voeten snel als hinden,
hij laat mij over mijn bergen gaan.
(Habakuk 3: 16-19 volgens de Nieuwe Bijbelvertaling)
Breng vrede
In slapeloze nachten,
als alles donker is,
waarin wij niets verwachten
dan heimwee en gemis,
lijkt Gij niet meer te komen,
zwijgt Gij bij ons vandaan.
Kom, Heer, in onze dromen,
breng licht in ons bestaan.
Breng met uw komst de vrede,
uw eigen visioen,
dat meer dan droom en rede,
een woord is om te doen.
Kom, Heer, op wie wij hopen,
Wees nu op ons gericht.
Breek onze toekomst open,
geef morgen uw gezicht.
(tekst: Margryt Poortstra; uit de bundel: Zangen van zoeken en zien, oecumenische liedbundel. Kok Kampen, 2015. Als lied 282 is er ook een melodie beschikbaar van Jan de Jong).
Toekomstlied
Is onze toekomst vastgelopen,
zien wij geen licht en redding meer,
geen rechte weg om op te lopen,
daalt donker op de aarde neer.
Breek jij dan in ons leven binnen,
zeg jij ons nieuwe toekomst aan,
doe jij ons dan opnieuw beginnen,
roep jij ons om jouw weg te gaan.
Jij die ons zien zult als wij dwalen
en als wij neergebogen zijn,
zul jij ons uit de diepte halen,
maak jij de zware machten klein?
Armen vul jij met de goede gaven,
gebogen mensen richt jij op,
al wie jou om bevrijding vragen
vinden in jou hun Redder – God.
Maak ons tot mensen naar jouw woorden,
breng ons in licht, en vuur ons aan.
Wees er voor ons, dat wij jou horen,
wek onze wil om op te staan.
Wat jij beloofd hebt, laat dat komen:
een aarde vol gerechtigheid.
Breng ons de vrede die wij dromen,
kom over ons, verhaast de tijd.
(tekst: Michaël Steehouder; uit de bundel: Zangen van zoeken en zien, oecumenische liedbundel. Kok Kampen, 2015. Als lied 285 is er ook een melodie beschikbaar van Peter Rippen).
Steen
Verdriet kit al mijn krachten samen,
zodat ik roerloos word als steen.
Mijn hele wezen wordt materie,
een ondoordringbaar, star mysterie,
o sla de rots, opdat ik ween.
(tekst: M. Vasalis; uit de bundel: Zangen van zoeken en zien, oecumenische liedbundel. Kok Kampen, 2015. Als lied 309 is er ook een melodie beschikbaar van Mariëtte Harinck).
Wie niet de schaduw kent
Wie niet de schaduw kent
kent niet het licht,
wie nooit op schimmen jaagt
weet niet wat waarheid is.
Maar als het schimmenrijk ons overvalt,
de schaduw met haar lange vingers reikt
naar wat ons lief en dierbaar is,
wees dan met ons
en sta ons bij,
help ons het pad terug te gaan
langs schim en schaduw
naar het licht, het leven en naar jou.
(tekst: Marijke de Bruijne; uit de bundel: Zangen van zoeken en zien, oecumenische liedbundel. Kok Kampen, 2015. Als lied 315 is er ook een melodie beschikbaar van Chris Fictoor).
Koester de namen
Koester de namen die wij hier gedenken:
dat zij geborgen zijn in uw genade,
dat zij gekend zijn bij U en bij ons.
Laat de zon van uw aangezicht over ons opgaan,
zegen ons allen met het licht van uw ogen!
Zie met ontferming naar onze aarde
houd in uw hoede wie haar bewonen.
Houd ons omsloten thuis in uw zegen.
(tekst: Sytze de Vries; uit de bundel: Zangen van zoeken en zien, oecumenische liedbundel. Kok Kampen, 2015. Als lied 333 is er ook een melodie beschikbaar van Tom Löwenthal).
Citaten van Dietrich Bonhoeffer
Misschien is er geen gevoel dat groter geluk geeft dan dat men voor andere mensen iets kan betekenen.
Hoe mooier en rijker de herinneringen, des te moeilijker de scheiding. Maar dankbaarheid verandert de pijn der herinnering in stille vreugd.
Niet alleen de angst is besmettelijk, maar ook de rust en de vreugde.
Alleen de liefde behoedt ons voor vergeten.
Foto’s:
1. Klaproos, symbool van kwetsbaarheid en herinnering
2. Beeld van Wilhelmina, in oorlogstijd symbool van een onafhankelijk Nederland
3. Bonhoeffer, Duits theoloog vermoord op 9 april 1945
(De twee beelden zijn geplaatst in de beeldentuin van de Fundatie in Heino)
Voor materialen uit recente jaren, klik hier.
Voor nog meer materialen uit voorgaande jaren, klik hier.