Het is een wereld die langzaam voor de westerse christenen opengaat. De globalisering en de groei van migranten uit het Midden-Oosten leveren de openingen die nodig waren om de verhalen verder te laten doorsijpelen. Wie de jongste uitgave ‘Wijzen uit het Oosten’ van de Raad van Kerken leest, komt onder de indruk van de kerstverhalen die in de Oriënt de ronde doen, waar we in de Lage Landen eigenlijk geen weet van hebben.
Het bureau van de Raad van Kerken heeft een handzaam boek uitgebracht over de oriëntaals-orthodoxe kerken. De uitgave wordt gratis toegezonden aan de honderden donateurs van de Raad. Een blijk van waardering voor de trouw waarmee de vrienden van de Raad het oecumenische werk ondersteunen. Jaap van Slageren leverde de tekst van kerken die bij velen nog niet zo bekend zijn. Twee daarvan zijn lid van de Raad van Kerken, de Syrisch-Orthodoxe Kerk en de Koptisch Orthodoxe Kerk.
De uitgave vertelt in het kort de geschiedenis van vijf van die kerken en voegt er per kerk kerstverhalen aan toe. ‘We maken daarbij geen onderscheid tussen legendevorming en historische feiten’, schrijft de auteur. Doel is een toegankelijke informatieve tekst te bieden die de geloofsbeleving van de oriëntaalse kerken illustreert. Al lezend realiseer je je dat je in een wereld verzeild bent geraakt die voor vele westerlingen misschien wel altijd buiten beeld is gebleven.
De Syrisch-Orthodoxe Kerk vertelt bijvoorbeeld hoe God eerst aan zijn Zoon vroeg, of hij bereid was in de buik van Maria te gaan wonen. Als de Zoon instemt, gaat de engel naar Maria, die ook om toestemming wordt gevraagd. Jaap van Slageren vertelt het zo: ‘Maria was geen doetje. Ze daagde de engel uit. Ze onderwierp hem aan een kruisverhoor. Ze sneerde tegen Gabriel: ‘Wil jij mij in de val laten lopen zoals eerder Eva is overkomen toen zij achteloos in de verraderlijke list van de slang trapte?’ Maar tegen de blijde boodschap van de engel kon zij uiteindelijk niet op’.
De Koptisch Orthodoxe Kerk kent verschillende verhalen van Jozef, Maria en het kind; de heilige familie is immers uit Bethlehem naar Egypte gevlucht en heeft daar van alles meegemaakt. In de mondelinge en schriftelijke overlevering zijn daar de nodige verhalen over bewaard gebleven. Jaap van Slageren: ‘Als opgejaagde vluchtelingen waren ze bang. Ze hadden weinig te eten. Als ze dorst hadden, groef Jozef een gat in de grond. Daarin, zo wordt in Egypte verteld, stroomde vers water waarmee ze hun watervoorraad konden aanvullen’. Er zijn verschillende verhalen dat er al in die tijd helende en genezende kracht van Jezus uitging. ‘In Basta zegende Jezus het bronwater waardoor volgens de koptische traditie zieken nog steeds genezen en gezegend worden’.
Als toelichting bij de Eritrees Orthodoxe Tewahedo Kerk laat Jaap van Slageren de lezer meekijken naar een icoon. Hij geeft een duiding van de filosofen die Jozef proberen te verleiden. Hij laat zien hoe het licht op de paarden van de wijzen valt en zegt: ‘Ze worden tot nieuwe mensen gemaakt. In hen zie je hoe de hele mensheid een nieuwe bestemming krijgt’.
Het boek ‘Wijzen uit het Oosten’ geeft een toelichting op de liturgie die in de oriëntaals-orthodoxe kerken zo’n belangrijke rol speelt. Daarbij beschrijft Jaap van Slageren niet alleen de verschillende elementen die in de liturgie aan de orde komen. Hij probeert ook het wezen van de liturgie te verstaan. ‘De koptische viering van de eucharistie verbindt het heilige en het wereldse met elkaar. Hemel en aarde zijn als het ware met elkaar in gesprek. Voorop staat de bezinning op het wezen van God. Hij troont in de hemel omringd door engelen en heiligen. Daar blijft men niet steken. In de liturgische viering wordt duidelijk hoe dat goddelijk geheim in de hemelen daarboven in beweging kom ten neerdaalt in het menselijke en zich vertaalt in visioenen, dromen en gebeurtenissen die voor de mens te bevatten zijn’.
In een begeleidend schrijven kondigt het bureau een campagne aan voor christenen uit het Midden-Oosten. ‘We zijn van plan komend jaar actie te voeren voor de blijvende aanwezigheid van christenen en andere minderheden in landen als Syrië, Irak en omliggende landen’.
Wie van de lezers de uitgave wil ontvangen kan een gift overmaken op het gironummer van de stichting Vrienden van de Raad van Kerken ( IBAN NL09 INGB 0000 5598 39 t.n.v. Stichting Vrienden van de Raad van Kerken in Nederland te Amersfoort). Er is geen minimum bijdrage gesteld; ook geen maximum trouwens. De donateur krijgt dan alsnog het boekje als welkomstgeschenk toegezonden (zolang de voorraad strekt). Nu we het toch over zakelijke dingen hebben: We waarderen het ook zeer als we in testamenten van mensen worden opgenomen. In het schrijven van het bureau staat: ‘De particuliere donateurs zijn voor ons erg belangrijk. Ze bieden armslag voor aanvullende inspanningen en ze laten de kerken zien dat de oecumene op draagvlak kan rekenen in de samenleving. Ook dat laatste is belangrijk in een tijd waarin kerken keuzes moeten maken om hun begrotingen sluitend te doen zijn’.