De traditionele kaartenbak maakt plaats voor een wolk met trefwoorden gebundeld in een mindset. Achter de nieuwe presentatievorm gaat een andere manier van denken schuil, het analytische denken maakt plaats voor associatief denken.
Bij het jaarlijkse overleg van de webmasters van de Raad van Kerken, waar een kleine tien eindredacteuren c.q. hoofdredacteuren elkaar ontmoeten en in gesprek gaan over elkaars onderdeel, kwam de cultuuromslag onlangs ineens inzichtelijk op tafel. Lidwien Kruijswijk Jansen, een jonge vrouw uit Utrecht, legde uit hoe het zoeksysteem op haar www.scheppingvieren.nl werkt. En ineens voelde ieder de verschuiving die zich aan het voltrekken is. Waar veel websites nog te maken hebben met een index van woorden, of een zoekfunctie waar je een woord intypt, glijd je bij www.scheppingvieren.nl met de muis over een cirkel waar rond de vier seizoenen twee cirkels zijn toegevoegd, één met woorden die mensen in de kerk vlot herkennen, één met woorden die in een psychologieboek of antropologisch werk niet zouden misstaan.
De groep die met het besturingsmechanisme kennismaakt, onderkent direct dat je hiermee niet meer eindeloos hoeft te scrollen of te analyseren wat je vraag nu eigenlijk is, intuïtief rolt je muis over de muismat en glijdt de curser als vanzelf verder en doet de onderwerpen oplichten die relevant zouden kunnen zijn. Je klikt, klikt weer terug, glijdt een moment verder, klikt weer, klikt door en voordat je een zucht hebt kunnen slaken zit je daar waar je wilt zijn. Niet het rationeel deel van de hersenen heeft je geleid, maar het creatieve deel. Kennis organiseert zich ineens heel anders dan twintig jaar geleden. Wiskunde als verplicht eindexamenvak heeft zijn tijd gehad, een nieuw vak is nodig, is het associatieve wiskunde? Tekenen? Of toch gewoon informatieverschaffing?
Wie de cirkel van Lidwien bekijkt, ontdekt nog iets anders. Een mindset lijkt op de eerste blik misschien chaotisch, maar is bij enige reflectie alles behalve dat. De woorden zijn onderling logisch verbonden en kunnen ook alleen op die plaats staan waar ze nu staan. Alleen is die verbinding niet uitgeschreven, daarom vermoei je de lezer niet met de verplichting eerst technisch te lezen alvorens verder te kunnen werken. Je versnelt de connectie naar datgene waar de bezoeker naar op zoek is. En ondertussen zijn er verborgen relaties verondersteld. De onuitgesproken verbindingen vormen een onuitgeschreven raamwerk van theologie. ‘Ik heb geen theologie gestudeerd, maar geschiedenis’, zei Lidwien bij de kennismakingsronde haast verontschuldigend. Toch was ieder het er wel over eens dat er in de trefwoorden misschien wel even veel dogmatiek verborgen zit dan in een deel Kirchliche Dogmatik. Door het niet uit te spreken, maar het te veronderstellen, maak je er geen ruzie over en doet de theologie wat ze altijd moet doen: mensen qua gedachten verbinden en de zoeker helpen om snel de weg te vinden.
Laten we een paar woorden noemen om de lezer een idee te geven van deze nieuwe logica. Bij het koepelwoord lente vind je de kerkelijke woorden ‘Pasen’ en ‘Pinksteren’ en de menselijke gevoelswoorden ‘Licht’ en ook ‘Pelgrimeren’. Met enig liturgisch besef snap je dat Pasen nooit in het najaar valt. Evenzeer voel je intuïtief aan dat licht met open bloeien, vernieuwd leven te maken heeft en dus beter bij de lente past dan bij de winter. Zo is er een verantwoording te geven van alle trefwoorden. ‘We hebben bij verschillende woorden ook hele discussies gehad’, vertelt Lidwien en de woorden zijn dus daar gekomen waar ze moeten komen. ‘Bloei’ bij de zomer, ‘loslaten’ bij de herfst.
Wie bovenstaande leest denkt misschien dat het er bij de webmasters heel filosofisch aan toe ging. Maar dat is niet zo, bovenstaande analyse is na afloop geschreven. In de ontmoeting ging het over bijvoorbeeld de techniek. ‘Wat heb je voor programma gebruikt om dat allemaal te maken? Dreamweaver?’ ‘Nee, dat niet. Dat kost geld. Ik heb gewoon wat geknoeid met Paint enzo’. Op zo’n moment zie je drie, vier monden openvallen. ‘Kan je dat ontwerp sturen? Dan kan ik misschien gewoon de woorden veranderen en het ook als zoeksysteem gebruiken. Ik was toch al uitgekeken op dat eindeloos gescrol in de woorden op mijn site. Je zou veel meer met die cirkels kunnen doen’. ‘Er zijn inderdaad mensen die gevraagd hebben of we een print op posterformaat van het zoekplaatje konden maken, ze wilden het als mindset in hun kamer hangen of in een kerk’.