Er is een platform gevormd voor de bedevaarten. In het Catherijneconvent in Utrecht werd donderdag 11 december de Camino Academie gelanceerd. De Academie is een initiatief van Tilburg University en het Nederlands Genootschap van Sint Jakob. Het doel: praktijk en wetenschap rond pelgrimage bij elkaar brengen.
Daniëlle Lokin (Genootschap van Sint Jakob) en Paul Post (Tilburg University) ontvangen enthousiast applaus voor de Camino Academie.
Al eeuwenlang lopen pelgrims de weg – camino in het Spaans – naar het bedevaartsoord van Jakobus in noordwest Spanje. Er zijn verschillende routes dwars door Europa, die allemaal uitlopen op Santiago de Compostela. Sinds de 16e eeuw raakte de weg grotendeels in onbruik, maar in de vorige eeuw herleefde de interesse voor de route.
De Camino Academie wil pelgrims en onderzoekers samenbrengen, mede om de unieke bronnen die de pelgrims te bieden hebben te ontsluiten voor wetenschappelijk onderzoek. Donderdag werd dit initiatief officieel gelanceerd met een expert-bijeenkomst: een dag vol lezingen van wandelaars én onderzoekers. De zaal was helemaal uitverkocht. De hooggespannen verwachtingen van de bezoekers werden vervuld, er heerste een sfeer van herkenning en verdieping.
De bijdragen waren zeer uiteenlopend, te danken aan de verscheidenheid aan sprekers. Er was ruimte voor persoonlijke verslagen van pelgrims, maar ook voor wetenschappelijke reflecties op meerdere terreinen. Vincent Hunink (Radboud Universiteit Nijmegen) vertelde over de Gallische vrouw Egeria die al in de vierde eeuw pelgrimeerde naar het Heilige Land en er een uniek verslag over schreef voor haar zusters aan het ’thuisfront’. Personal coach Gert-Jan de Hoorn (Voyage Beyond) ontwikkelde een coachingsmethode naar aanleiding van de camino. Hanneke van Asperen (Tilburg University) liet in woord en beeld zien hoe het in de Middeleeuwen heel gewoon werd om geestelijk te pelgrimeren. Geleid door teksten of schilderijen werden mensen in staat gesteld innerlijk de pelgrimage te volbrengen en daarmee zelfs een aflaat te verdienen, als waren zij werkelijk naar het betreffende bedevaartsoord geweest.
Pelgrims en onderzoekers ontmoeten elkaar in de zaal.
Niet alleen christelijke pelgrimages werden voor het voetlicht gebracht; Luit Mols (Rijksmuseum Volkenkunde) vertelde meer over de Hadj, de islamitische pelgrimage naar Mekka. Een pelgrimage die een zeker contrast vormt met sommige christelijke pelgrimages, maar die ook zeker nieuw perspectief bood op overlappende elementen. Vandaag de dag gaat de camino de Santiago meer om de reis dan om de bestemming. De reis naar Mekka, die dikwijls per vliegtuig wordt ondernomen, lijkt hiermee in schril contrast te staan. Mols wees erop dat moslims toch ook vele kilometers lopen in de dagen dat zij in Mekka zijn. De lichamelijke ontbering die wij met pelgrimage associëren, is wel degelijk aanwezig in de Hadj. Bovendien waren de christelijke pelgrimages oorspronkelijk ook veel sterker gericht op het einddoel, meer dan op de weg erheen.
Een belangrijk thema was de rol van social media in de hedendaagse pelgrimage. Chris van der Heijden (Hogeschool Utrecht) verhaalde met veel humor en op aansprekende wijze over zijn fietstocht naar Santiago in de jaren ’70. Op één uitzondering na overnachtte hij steevast in kloosters of bij pastoors. Die elk op hun beurt de geestelijke in het volgende dorp vast op de hoogte stelden van Van der Heijdens komst. In die zin was hij de voorloper van Wijnand Boon (Twalk with me), die de kracht van sociale media wilde tonen door zonder reisplan, tent of slaapzak te gaan lopen, onderweg via facebook en twitter slaapplekken regelend. Hij liep na Santiago door naar Istanbul, een tocht van 8000 kilometer die drie jaar duurde.
Anderen vertelden meer over wetenschappelijk onderzoek naar de camino. Peter Jan Margry (Meertens Instituut) onderzoekt de omstreden, ‘heidense’, toevoeging aan de officiële, katholieke route. Steeds meer mensen voelen zich onbevredigd bij de aankomst in Santiago en lopen door naar Finisterre, het ‘einde van de wereld’. Margry wil weten waarom mensen doorlopen. En waarom ze op het einde ervan, uitziend over de Atlantische oceaan, hun reiskleding verbranden. Wat beweegt hen, en is deze extra route hetzelfde lot beschoren als de officiële camino, die volgens sommigen ten onder dreigt te gaan aan haar eigen hernieuwde succes?
Suzanne van der Beek verteld over haar promotie-onderzoek naar de camino. Zelf liep zij de route afgelopen voorjaar.
Dagvoorzitter Paul Post en Suzanne van der Beek (beiden verbonden aan Tilburg University) vertelden meer over de Camino Academie en de onderzoeken die zij doen. Van der Beek promoveert op de moderne pelgrimsverhalen en de invloed van moderne media als blogs, WhatsApp, Facebook en YouTube. Een oudere pelgrim uitte enthousiast zijn dankbaarheid voor de nieuwe wereld die ze voor hem geopend had. Hoewel hij zichzelf te oud achtte om de sociale media nog onder de knie te krijgen, had hij wel genoten van de mogelijkheden die Van der Beek toonde in haar presentatie.
Ook de Raad van Kerken was vertegenwoordigd in het publiek. Er werden contacten gelegd en inspiratie opgedaan voor de projecten die lopen onder het thema ‘Een pelgrimage van gerechtigheid en vrede’. Dit thema werd tijdens de Assemblee in Busan door de Wereldraad van Kerken aangereikt om tot 2021 de nationale en plaatselijke raden te inspireren.
Meer weten over het thema van de Wereldraad? Zie onder andere deze artikelen, die eerder op onze website verschenen: