Meer dan twintig kerken hebben woensdag 10 december in Zeist een verklaring getekend waarin ze uitspreken zich sterk te blijven maken voor een veilige leef- en werkomgeving binnen de kerk, het kerkgenootschap en de daarbij aangesloten gemeenten en parochies.
De kerken erkennen dat die veiligheid een voortdurend punt van aandacht moet zijn en om preventie vraagt naar met name kwetsbare groepen, veelal jonge mensen en vrouwen. De kerken nemen daarvoor dan ook de nodige maatregelen. De kerken veroordelen grensoverschrijdend gedrag en spreken uit misbruik in pastorale of andere relaties tegen te gaan.
Met name door kwesties rond seksueel misbruik waren kerken en kerkelijke instellingen de laatste jaren geregeld in het nieuws. Zelfs kerken bleken tegen de verwachtingen in niet altijd en voor iedereen een veilige plek te zijn. Intussen hebben verschillende kerken hun verantwoordelijkheid genomen en beleid ontwikkeld rondom preventie, hulpverlening, erkenning en genoegdoening. De Raad van Kerken meent dat het goed is dat beleid verder te verankeren en te verbreden met de ondertekening van een gezamenlijke intentieverklaring.
De kerken realiseren zich dat je er met een verklaring niet bent. De tekst is bedoeld als een basisverklaring, die binnen de afzonderlijke kerken verdere vertaling, uitwerking en toetsing behoeft. De uitwerkingen kunnen per kerk verschillen.
De ondertekening ging gepaard met een korte liturgie en een onderlinge bezinning. De tekst is ondertekend door de volgende kerken en aangesloten instellingen: Algemene Doopsgezinde Sociëteit; Anglicaanse Kerk in Nederland; Basisbeweging van Kritische Groepen en Gemeenten in Nederland; Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland; Christelijke Gereformeerde Kerken; Evangelische Broedergemeente; Gereformeerde Gemeenten; Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt); Hersteld Hervormde Kerk; Kerk van de Nazarener; Kerkgenootschap der Zevende-dags Adventisten; Koptisch-Orthodoxe Kerk in Nederland; Leger des Heils; Molukse Evangelische Kerk; Nederlands-Gereformeerde Kerken; Orthodoxe Kerk in Nederland; Oud-Katholieke Kerk van Nederland; Protestantse Kerk in Nederland; Rafaël Nederland; Religieus Genootschap der Vrienden; Remonstrantse Broederschap; Rooms-Katholieke Kerk in Nederland; Syrisch-Orthodoxe Kerk in Nederland; Verenigde Pinkstergemeenten; Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland; Vrijzinnigen Nederland.
De tekst die feitelijk is ondertekend, luidt als volgt:
De kerk: een veilige plek
Machtsmisbruik komt in alle sectoren van de samenleving voor, binnen gezinnen en in werksituaties, in jeugd- en in ouderenzorg, bij het onderwijs en in het verenigingsleven. Ook op kerkelijk erf doet het zich voor. Met name door kwesties rond seksueel misbruik waren kerken en kerkelijke instellingen de laatste jaren geregeld in het nieuws. Men zou verwachten dat zij voor iedereen veilige plekken zijn. Dat bleek te vaak niet het geval te zijn. Intussen hebben verschillende kerken hun verantwoordelijkheid genomen: slachtoffers en daders kregen begeleiding; er werden protocollen en meldpunten ingericht; procedures en processen zijn in gang gezet; er is beleid ontwikkeld rond voorlichting en preventie, hulpverlening, erkenning en genoegdoening.
De Raad van Kerken in Nederland meent dat het goed is dat beleid te verankeren, en het draagvlak ervan te verbreden, door een intentieverklaring op te stellen over de kerk als veilige plek. Deze verklaring werd door alle lidkerken van de Raad en door enkele andere kerken ondertekend. Ze luidt:
De kerk hoort een veilige plek te zijn
– gezamenlijke verklaring van kerken in Nederland –
Kerken horen een plek te zijn waar mensen zich veilig kunnen voelen en waar ze veilig zijn: jong en oud, gemeenteleden/parochianen en bezoekers, vrijwilligers en beroepskrachten.
Wij, christelijke kerken in Nederland, erkennen dat die veiligheid ook in onze kringen in het geding was en is, dat ze voortdurende aandacht en preventie vraagt. De kerken nemen de nodige maatregelen.
We veroordelen alle vormen van grensoverschrijdend gedrag, waarbij in pastorale of andere relaties misbruik wordt gemaakt van macht. Met name denken we aan seksueel misbruik en geweld, dat kwetsbare, veelal jonge mensen voor het leven kan tekenen. Dit onrecht tegen de medemens noemen wij zonde: het is kwaad in Gods ogen.
We weten ons ertoe geroepen in eigen kring dergelijk misbruik tegen te gaan. Waar we het tegenkomen in pastorale relaties nemen we passende maatregelen. De slachtoffers ervan zeggen we onze betrokkenheid toe.
We achten het, ook jegens hen, onze plicht er alles aan te doen dat de kerk werkelijk voor ieder een veilige plek is.
Woensdag rond het middaguur werd in de kapel van Dijnselburg, het aartsbisdom Utrecht de verklaring ondertekend. Vicaris Arjen Bultsma ging de raadsleden en vertegenwoordigers van de ondertekenende kerken voor in de liturgie. Uit de korte schriftlezing uit Mattheüs 28 haalde hij het element van de leerlingen. Ook de kerken zijn leerlingen en moeten elkaars leren bevorderen. Iets wat ook de bedoeling is van deze verklaring; elkaar helpen om elke kerk een veilige plek te laten zijn.
Vice-voorzitter van de raad Marius van Leeuwen leidde het ondertekenen van de verklaring in. Hij verwees daarbij naar de nota Liefde, Lust & Leven uit 2005 van de beraadgroep Geloven en kerkelijke gemeenschap. Hij citeerde uit deze nota ‘we betreuren het ten zeerste, dat we het eerste – de zegen van seksuele genieting – te weinig beleden en het tweede – de vloek van seksueel geweld en misbruik – te weinig bestreden hebben.’
Voorzitter Henk van Hout leidde de officiele ondertekening. Eén voor één werden de vertegenwoordigers van hun kerk naar voren geroepen en zetten hun handtekening onder de verklaring. In totaal hebben 23 kerken ter plekke ondertekend en zullen nog drie andere kerken dat op een ander moment doen omdat zij verhinderd waren.
Nog voor de ondertekening werd in de vergaderzaal het onderwerp besproken. Aanwezig was Rev. Robbert Innes, Anglicaans bisschop in Europa. Hij is voor deze verklaring naar Nederland gekomen en vertelde hoe de Anglicaanse kerk in het Verenigd Koninkrijk grote zorg draagt voor de integriteit, zeker wanneer men met kinderen werkt. Er moeten meerdere certificaten overlegd worden en worden er vanuit verschillende hoeken ‘check-ups’ gedaan. Dit kan zeker zes weken duren voordat deze checks zijn gedaan en iemand zijn taken uit kan gaan voeren. Sam van Leer, ook Anglicaan voegde hieraan toe dat het hun plicht is om goed voor kinderen te zorgen, maar dat helaas moet worden toegegeven dat dat niet altijd zo gegaan is.
Bisschop Hans van den Hende vertelde over dit onderwerp binnen de Rooms Katholieke Kerk. Hij herinnerde aan de commissie Deetman, aan de klachtenprocedures en aan huidige gedragscodes. Bij het Leger des Heils wordt gewerkt met een contactpersoon waaraan misbruik kan worden gemeld. Peter Sleebos vertelde namens de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten te zijn aangesloten bij een meldpunt. Uit het gesprek bleek dat vele kerken zo’n meldpunt hebben en soms ook hetzelfde meldpunt. ‘Wisselen verschillende kerken ook informatie uit en doen deze meldpunten dat ook?’ Dit is lastig in verband met de privacywetgeving. Het idee wordt geopperd dat deze meldpunten zich met elkaar zouden moeten verbinden zodat men niet de wet van de privacy zou overschreiden, want justitieel gezien zit hier behoorlijk wat spanning.
De ondertekening ging gepaard met een gebedsmoment. Daarin werd onder meer het volgende gebed uitgesproken:
Here God,
we bidden voor mensen
die in de kerk slachtoffer zijn van misbruik,
met wie wij beschaamd staan,
die geen veiligheid ervaren hebben in de kerk.
Wees hen nabij.
En help ons om in uw licht met elkaar om te gaan.
Zo bidden we samen:
Heer, ontferm U
Here God,
daar waar onderlinge verhoudingen zijn verstoord
daar waar mensen binnen de kerk
elkaar met moeite in de ogen zien
daar bidden we U om herstel en genezing.
Wees ons nabij.
En doordring ons met uw licht.
Zo bidden we samen:
Heer, ontferm U
Here God,
nu wij als vertegenwoordigers van kerken
hier bijeen zijn,
elkaar aanvullen en van elkaar verschillen,
bidden we om onderlinge saamhorigheid
en verbondenheid.
Wees met hen die leiding geven aan de kerken.
Geef wijsheid en waar nodig doortastendheid.
Een helder oog voor waar het op aankomt.
Zo bidden we samen:
Heer, ontferm U
Foto’s na vergaderoverzicht:
1. Kersten J. Bijleveld (Voortgezet gereformeerd)
2. Peter Sleebos (VPE)
3. Samuël Dogan (Syrisch-orthodox)
4. Hans van den Hende (Rooms-katholiek)
5. Peter Nissen (Remonstrants)
6. Kees Nieuwerth (Quakers)
7. Arie van Oudheusden (Rafaël)
8. Wim Altink (Zevendedags adventisten)
9. Arjan Plaisier (Protestants)
10.Dick Schoon (Oud-katholiek)
11. Gert Jaspers (Nazarener)
12. Paul Voorberg (Gereformeerd vrijgemaakt)
13. Joan Lena (Orthodox)
14. Wessel Verdonk (Vrij evangelisch)
15. Yousab Thabet (Kopten)
16. Ben van Diest (Basisbeweging)
17. Johannes Welschen (Hernhutters)
18. Robert Innes (Anglicaan)
19. Willem Smouter (Nederlands gereformeerd)
20. Mulder (Gereformeerde Gemeenten)
21. Paul den Hertog (Christelijk gereformeerd)
22. Jeanne van Hal (Leger des heils)
23. Jannie Nijwening (Doopsgezind)