Bisschop Polycarpus had zich op een strategische plaats opgesteld, voor de ingang van het plein waar de manifestatie voor de christenen in Irak zou plaatsvinden. Vele leden van zijn kerkgenootschap kusten zijn bisschopsring en groetten hem. Maar de toeloop was veel groter dan mensen met een Syrisch-Orthodoxe achtergrond en dus zochten ook velen spontaan hun weg op het plein zonder de bisschop expliciet te groeten.
Een voormalig woordvoerder van de gemeente schatte de toeloop zondag 3 augustus in Enschede op zo’n 4000 tot 5000 mensen. In ieder geval waren het zoveel mensen dat slechts een klein deel van hen later een plek kon vinden in de rooms-katholieke St. Jacobuskerk de Meerdere. Je kon merken aan de speaker dat men nog wat zocht naar de toon bij een dergelijke ontmoeting. Tussen elk van de sprekers zette hij kort een spreekkoor in, wat vanuit de bezoekers scanderend werd overgenomen.
In het verleden was het altijd een vereniging die dergelijke bijeenkomsten opzette, nu had de Syrisch-Orthodoxe Kerk zich achter het initiatief geschaard. De patriarch Moran Mor Ignatius Ephrem II had dan ook zelf opgeroepen om wereldwijd aandacht te besteden aan de slachtoffers.
Pieter Omtzigt, tweede kamerlid van het CDA, afkomstig uit Twente, wist de menigte enkele keren tot instemmend applaus te verleiden. Hij hekelde de leiders van de Verenigde Naties, die zich wel uitspreken over Sinterklaas en Zwarte Piet, maar die amper interesse aan de dag leggen voor het terrorisme waar miljoenen mensen de dupe van worden. Hij noemde het ook pijnlijk dat de regering een motie weigerde over te nemen, waartoe onder meer de Raad van Kerken had opgeroepen, om de VN onderzoek te laten verrichten naar toename van de christenvervolging in de wereld, met name in het Midden-Oosten. Ook Van Aartsen moest het in zijn betoog ontgelden, die strafbaar optreden van Isis-sympathisanten domweg doodzweeg en gedoogde.
Loco-burgemeester Jeroen Hatenboer had als eerste spreker de mensen welkom geheten. Hij noemde het een goede zaak dat de manifestatie begon voor het stadhuis, het hart van de democratie. Hij stelde vast hoe pijnlijk het is dat godsdienst tot verharding leidt en tot slavernij, een thema waar ook Klaas van der Kamp als algemeen secretaris van de Raad van Kerken later op in haakte. En hij noemde het zinvol om de bijeenkomst met een stille tocht af te ronden in de St. Jacobuskerk, waar Jacobus een belangrijke rol speelt in het leven van pelgrims.
De Syrisch-Orthodoxe gemeenschap is als pelgrim in de jaren zeventig naar Twente gekomen en heeft een positieve bijdrage geleverd aan de gemeenschap waardoor de wereld voor de allochtonen van die tijd ook kleiner is geworden. De loco-burgemeester sprak de wens uit dat men ook in andere landen een vorm van democratie mag leren kennen waar velen in Nederland baat bij hebben.
Bisschop Polycarpus sprak als tweede en Klaas van der Kamp als vierde spreker. Hun bijdragen zijn hieronder integraal opgenomen. Opperrabbijn Binyomin Jacobs had laten weten ook te willen komen en zou in de kerk spreken. Maar hij ging ook tijdens de manifestatie op het plein naar de microfoon. Hij zei het niet over allerlei brandhaarden te willen hebben in de wereld, maar een woord van solidariteit te willen uitspreken met de christenen in Irak. Hij noemde het bemoedigend dat een relatief kleine kerk als de Syrisch-Orthodoxe Kerk zoveel mensen op de been wist te brengen.
Onder de bezoekers waren overigens talloze andere kerken en leden van andere kerken vertegenwoordigd. Ds. Karin van den Broeke was er onder meer als preses van de Protestantse Kerk in Nederland.
Parafrase van bisschop Polycarpus
Geachte dames en heren,
Sinds lange tijd zijn wij getuigen van verschrikkelijke conflicten in het Midden-Oosten. In slechts enkele jaren is een land als Syrië tot aan de rand van de afgrond gebracht en nu dreigt ook Irak aan religieuze verdeeldheid ten onder te gaan. Verschillende kwetsbare minderheden, waaronder praktisch alle christelijke gemeenschappen, leven in situaties die erger zijn dan de ergste nachtmerries en worden steeds fanatieker vervolgd. Onder de christenen zijn er inmiddels tienduizenden gewelddadig om het leven gebracht en méér dan anderhalf miljoen op de vlucht.
Christenen vormen sinds bijna tweeduizend jaar een integraal onderdeel van het religieuze en culturele mozaïek van het Midden-Oosten. Het is de bakermat van het christendom, waar zij thuis horen. Zij hebben in de loop der eeuwen veel bijgedragen aan de ontwikkeling van cultuur, wetenschap, economie en welvaart van de regio. Een Midden-Oosten zonder christenen is eenvoudig geen Midden-Oosten.
Vele christenen zijn inmiddels weggevlucht en leven in den vreemde. Hier in Twente vormen wij, Syrisch Orthodoxe christenen, een grote gemeenschap. Wij hebben zelf veel van dit leed ervaren en dat is de reden, waarom wij hier vanmiddag zijn samengekomen. Wij willen de Nederlandse samenleving laten weten dat wij er zijn, dat wij Nederlandse burgers zijn die de rampzalige situatie in Syrië en Irak diep raakt, dat wij er ons niet bij neerleggen. Wij doen een beroep op onze medeburgers, onze medechristenen, onze bestuurders, politici en regering, om hun stem te verheffen.
Want de internationale gemeenschap, de Verenigde Naties en ook de Europese Unie hebben de macht om véél aan deze situatie te veranderen. Ik roep hen namens de Syrisch Orthodoxe Kerk en al onze christelijke broeders en zusters in het Midden-Oosten op om zich deze situatie aan te trekken. Het onnoemelijk leed van honderdduizenden christenen is géén collaterale schade van de internationale politiek die men eenvoudig kan negeren, maar een schande voor de mensheid en een blamage voor elke zichzelf respecterende samenleving.
Maar wij doen méér dan actie voeren. Wij geloven dat God met ons is, dat Hij met alle mannen en vrouwen van goede wil is, en dat in zijn liefde de bron van vergeving en verzoening ligt. Daarom bidden wij voor het herstel van de vrede, bidden wij voor de veilige terugkeer van de vele ontheemden naar hun huis, bidden wij voor de genezing van het diepe trauma waarmee zoveel mensen nog jarenlang moeten leven. Wij bidden voor de ontwrichtte samenleving in het Midden-Oosten, voor de eerbiediging van de rechten van de mens, voor de religieuze vrijheid van alle geloofsgemeenschappen en voor internationale hulp bij het lange genezingsproces dat nodig is.
Een vredig en welvarend Midden-Oosten is geen bedreiging, maar een zegen voor de mensheid. God geve dat dit zo mag zijn.
Parafrase van de bijdrage van Klaas van der Kamp
Beste mensen,
Als Raad van Kerken spreken we hier onze verbondenheid uit met de vluchtelingen uit Irak. En met de nazarim, de nazoraeërs die in Irak blijven wonen. Slechte mensen brengen een beschaving van 4 millennia in enkele maanden om zeep. Ze hebben christenen verdreven uit Mosul. Ze hebben kerken vernield, hebben het kruis uit St. Ephrems Kathedraal verwijderd. Ze plegen gewelddaden tegen christenen, Jezidi’s, Mandaeërs en Sji’ieten en andere islamitische minderheden.
Een kennis van ons heeft op het toilet een boekje liggen, ‘Hitlijsten’. Je kunt er in lezen als je je terugtrekt. Er staan curiosa in als: De tien langste rivieren ter wereld, de tien oudste mensen. Zo staat er ook een onderwerp: De tien meest rouwvolle ervaringen. Bij die pijnlijke top tien staat natuurlijk het verlies van een geliefde, maar heel hoog staat ook een simpele verhuizing. Als je weggaat van één plaats naar een andere plaats raak je je infrastructuur kwijt. Dat doet verdriet. Dat geldt dus als je er zelf voor kiest om van bijvoorbeeld Enschede naar Vriezenveen te vertrekken. Hoe dramatisch is het dan als je gedwongen moet vertrekken en alles kwijt raakt. We kunnen ons er amper een voorstelling van maken.
We voelen ons machteloos. We zijn woedend. En dan te beseffen dat zoiets gebeurt in naam van een religie. Daarmee zijn we bij een precair onderwerp. Hoe kan het dat extremisten hun wandaden onderbouwen met een beroep op religie? Het is aan mensen zoals ons om dat te ontmaskeren. Iedereen die in naam van God mensen naar het leven staat, liegt. Ieder mens telt. Ik ben trots op zo veel Nederlanders, seculier en religieus, die dat in de achterliggende maand hebben laten zien. Die een erehaag vormden langs snelwegen waar overledenen in lijkwagens passeerden. Zij waren een spiegel voor mensen in Oekraïne, Rusland, Gaza, Syrië en Irak.
Veel religieuze mensen begrijpen dat de liefde voor God en de liefde voor mensen niet uit elkaar getrokken kunnen worden. Ik noem enkele voorbeelden. De Raad van Kerken in het Midden-Oosten heeft afgelopen week een verklaring uitgebracht waarin ze opkomt voor onschuldige mensen in Irak, Syrië en Palestina. ‘Het is niet toegestaan de waardigheid van mensen te veronachtzamen en onschuldigen en kinderen te doden’, schrijven ze.
FIIRD (Foundation for Interreligious and Intercultural Research and Dialogue) met als zetel Amman en als voorzitter prins El Hassan bin Talal dringt aan op respect voor heilige plaatsen in het Midden-Oosten en noemt daarbij expliciet Mosul. En ze citeren de Koran (Surah 2, vers 256): ‘Er zal geen dwang zijn in religie’.
De paus sprak voor het Midden-Oosten de bede uit: ‘Moge de God van de vrede in iedereen een authentieke wens opwekken voor vrede en verzoening. Geweld kan niet overwonnen worden door geweld’.
De Raad van Kerken in Nederland stuurde onlangs een oproep aan staatssecretaris Teeven om vluchtelingen uit Syrië meer ruimte te bieden voor asiel. ‘Zeker nu de situatie in Syrië en Irak escaleert en de onderdrukking, verdrijving en vervolging van de christelijke minderheid dramatische vormen aanneemt…’, aldus de brief.
Ik sluit af met een parafrase op een gebed. Een tekst van Willem Barnard.
Als Gij (Heer) er zijt, wees dan aanwezig,
niet als een vuur dat ons verbrandt
-vuur is te heilig en te hevig-
geef ons de schaduw van uw hand…
(…)
…U die bent, die komen zal ten laatste,
ten eeuwigste. Kom niet te laat!
Gij kunt U toch in ons verplaatsen?
Kom dan, wij zijn ten einde raad.
Foto’s:
1. Bisschop Polycarpus heet één van de jonge bezoekers welkom die het geuzensymbool op de wang heeft getekend.
2. Pieter Omtzigt met twee van zijn dochtertjes en een t-shirt met het al eerder genoemde embleem.
3. Ds. Karin van den Broeke, preses van de Protestantse Kerk in Nederland, liep mee tijdens de manifestatie.
4. Onder de bezoekers opvallend veel jonge mensen.
5. Eén van de jongeren hielp mee de vlaggen klaar te hangen.
6. De goed gevulde St. Jacobuskerk waar de manifestatie werd afgesloten met een viering en een bijdrage van de jongeren.