De overheid hanteert bij de overgang van een verzorgingsstaat naar een participatie- samenleving het principe van de zelfredzaamheid. De kerken daarentegen gaan toch liever uit van de samen- redzaamheid.
Dr. Trinus Hoekstra, een van de directeuren van DISK, sprak bij de afscheidsbijeenkomst van zijn organisatie vrijdag 16 mei in Amersfoort voor een volle kerk. Vele mensen hadden de moeite genomen om bij de afronding van het sociale werk van de interkerkelijke organisatie de zeven medewerkers van DISK een handdruk te geven. Trinus Hoekstra ging in op de erfenis van DISK en wie c.q. welke organisaties een en ander verder oppakken. De Raad van Kerken heeft al laten weten graag invulling te willen blijven geven aan deze vorm van diaconaat. Zaken als de armoedebarometer en het instandhouden van het netwerk blijken meer dan nodig, nu de armoede jaarlijks stijgt met één procent en het economische klimaat onheilspellend is.
Trinus Hoekstra noemde een paar cijfers over de groei van de voedselbanken in Nederland. Het fenomeen voedselbank is nog maar twaalf jaar geleden begonnen en in 2012 was het al uitgegroeid tot een niet meer weg te denken vorm van hulpverlening in de Nederlandse samenleving. Er waren in dat jaar 134 geregistreerde voedselbanken met 6500 vrijwilligers die zo’n 67000 mensen met hun hulp bereiken. Die cijfers blijven doorgroeien. Zeventig procent van de kerken heeft met vormen van hulpverlening bij armoede te maken.
Hoekstra hekelde het overheidsbeleid waardoor mensen geen bijstand meer krijgen, tenzij ze een tegenprestatie leveren. Daarbij wordt voorbijgegaan aan de oorzaken van de problemen. Hij was ook kritisch over de tijdelijke contracten waar nu al meer dan 750.000 jonge mensen mee geconfronteerd worden. Zzp-ers krijgen straks ten minste de mogelijkheid zich collectief te verzekeren, maar de premies kunnen een behoorlijke drempel zijn om tot het afsluiten van zo’n verzekering over te gaan.
Prof. Dr. Herman Noordegraaf keek terug op de roemrijke geschiedenis van het arbeidspastoraat. Aan rooms-katholieke zijde ligt de oorsprong al in 1943, bij het werk van de arbeiders in de mijnen. De Rooms-Katholieke Kerk heeft altijd veel belangstelling gehad voor het bedrijfspastoraat. Op het hoogtepunt in 1969 waren er wel 87 paters werkzaam voor deze bijzondere bedrijfssoort.
Het begin van de protestantse lijn legde Herman Noordegraaf bij de stichting voor Evangelie en Industrie, die op 15 november 1948 begon in IJmond. Allerlei plaatsen volgden met bijzondere interesse in het industriepastoraat. Er waren in totaal op een gegeven ogenblik 12 mensen als industriepastor in dienst. Diverse kerken deden mee, ook bijvoorbeeld Baptisten en Christelijk-Gereformeerden die op dit moment geen lid van de Raad van Kerken zijn.
Herman Noordegraaf schilderde de geschiedenis van de fusie van de RK-organisatie en de protestantse lijn op 5 juni 1972. De organisatie belandde in Amsterdam, aan de Noordermarkt 26. In 2005 verhuisde de organisatie naar Den Bosch. Hij refereerde aan de leus waarmee Willem van der Zee naar buiten trad in 1995, ‘armoede is onrecht’. En hij prees de kwaliteit van het team dat met een smalle bezetting van 7 mensen toch veel expertise wist vast te houden en aan de weg bleef timmeren.
Voorzitter ds. Richard Vissinga en vice-voorzitter prof. dr. Jozef Wissink namen in persoonlijke bewoordingen afscheid van ieder persoonslid. Vissinga gebruikte het beeld van de leliën op het veld om duidelijk te maken dat sommige bloemen hun bloeitijd hebben gehad en dat er ook bloemen zijn die kunnen worden verpoot om nieuwe groei te geven. Karin van den Broeke, preses van de PKN, zei dat ze met lege handen stond, maar met een vervuld hart. Een deel van de erfenis zal verder gaan binnen de Raad, aldus Karin van den Broeke, die zelf ook lid is van de Raad, en Kerkinactie heeft al laten weten zich sterk te blijven maken voor een onderbouwing, ook in financiële zin. Karin noemde het belang om de grote expertise niet te laten wegvloeien. Trinus Hoekstra had daarvoor al gezegd dat de toerusting in het kader van biddag en dankdag en dag van de arbeid in het Oecumenisch Bulletin van de Raad van Kerken een vervolg zal krijgen.
Mgr. Ted Hoogenboom vertelde namens de bisschoppenconferentie dat het sociale denken voor de Rooms-Katholieke Kerk belangrijk is. Hij verwees naar diverse publicaties en noemde een juist op deze dag verschenen persbericht, waarin de bisschoppen de achterban oproepen om te gaan stemmen en waarin de bisschoppen de politici vragen om rekening te houden in het beleid met de essentie van de katholieke sociale leer en daarbij met name oog te hebben voor de groei van het aantal armen en de realiteit van de migranten. Hoogenboom vertelde ook van het adliminabezoek aan Rome. In het kringgesprek met de paus had Hoogeboom zelf gewezen op het laatste avondmaal waar Jezus de voeten van de discipelen had gewassen en Hoogeboom had daaraan de vraag gekoppeld naar de verhouding van diaconaat en liturgie. De paus had gesteld dat de twee onlosmakelijk bij elkaar horen en hij had daarbij een inhakend gebaar met zijn handen gemaakt.
Klaas van der Kamp kreeg als laatste namens de Raad van Kerken het woord. Hij vroeg om steun aan de mensen bij het oppakken van de armoedeproblematiek nu de projectgroep wegvalt. Na afloop kwamen er direct plaatselijke werkgroepen naar vertegenwoordigers van de Raad, onder meer uit Winsum en Deventer, die hun diensten aanboden en solidariteit betuigden.
Bij het vertrek kregen de mensen nog twee boekjes mee. Eén met verhalen, één met gedichten die Hub Crijns door de jaren heen heeft opgesteld. We citeren daaruit een tekst hieronder.
Wanneer…
God,
Normaal gesproken heb ik weinig te klagen:
ben ik vrolijk, heb weinig te vragen,
fladder door mijn leven en werk
en ga soms eens naar de kerk.
Maar wanneer ik ziek ben of eenzaam:
Geef me dan uw kracht, zie me staan
door de vriendin de me bezoekt.
Wanneer ik hongerig ben met koppijn:
geef me dan uw geduld, neem weg mijn venijn
door de buurman die me te eten brengt.
Wanneer ik weinig kleren heb en bibber:
Geef me dan uw warmte, voel mijn gesidder,
door de oom die mij zijn truien opdringt.
Wanneer ik dorst heb, warm ben en bezweet:
Geef me dan uw koelte, proef mijn leed
door het kind dat haar blikje met me deelt.
Wanneer ik verdwaald ben, angstig en verward;
Geef me uw standvastigheid, hoor mijn hart
door de mens die mij gastvrij ontvangt.
Wanneer ik gevangen zit, bezwaard en kwaad:
Geef me uw vrijheid, zie mij niet te laat
door de familie die mij komt vrijkopen.
Wanneer ik kom te overlijden, ineens stil
Geef me dan uw mededogen, neem mijn wil
door de mensen die mij ten afscheid begraven.
Normaal gesproken heb ik een leuk verhaal
ontbreekt armoede, ziekte, ben ik sociaal,
deel ik mijn talenten met mensen om me heen
ben ik actief, druk, geloof ik, alleen…
God?
Foto’s:
1. Trinus Hoekstra
2. Hub Crijns maakt een cadeautje open (mantel van St. Maarten), terwijl Carla van der Vlist van Kerkinactie toekijkt.
3. Een volle kerk
4. Proletarisch winkelen bij de boeken
5. In gesprek met de rooms-katholieke afgevaardigde
6. Klaas van der Kamp
7. Een afgevaardigde uit Winsum
8. Richard Vissinga, Karin van den Broeke en Herman Noordegraaf