De positieve waardering voor oecumene (behoudende mensen spreken misschien liever van de onvermijdelijke voortgang van de oecumene) heeft ongetwijfeld te maken met het wegvallen van grenzen wereldwijd. Het woord oecumene duidt op de hele bewoonde wereld en de ontwikkeling spoort met vertrouwdheid van mensen met andere culturen. Je kan de groei van de oecumene afmeten aan de reisbewegingen van mensen, je kan ook kijken naar de verspreiding van ideeën.
Je merkt dat kort na het ontdekken dat de wereld rond is, in het voetspoor van de ontdekkingsreizigers ideeën en boeken hun weg vinden over het rond van de aard. Je realiseert je dat soort zaken, als je de uitgave leest ‘Wij zoeken niet, wij vinden’, een reeks journalistieke gesprekken met Ferenc Postma en Margriet Gosker. Ze geven een bezield verhaal bij diverse boeken uit de bibliotheek die ze in de afgelopen jaren hebben overgedragen aan de Vrije Universiteit. Wie het boekje leest, merkt hoe logisch de ontwikkeling van de oecumene is in het kielzog van de boekenverspreiding. Oogkleppen van mensen vallen af op het moment dat ze kennismaken met andere culturen en wetenschappelijke ontwikkelingen.
De bundel ‘Wij zoeken niet, wij vinden’ heeft één hoofdstuk waar de globalisering van ideeën expliciet onderwerp van schrijven is. ‘Internationalisering avant la lettre’ heet het hoofdstuk. Een boek van Johannes van Aelhuysen (Centum et quinquaginta Psalmos regii prophetae uit 1683) maakte talloze omzwervingen alvorens via Postma en Gosker in de VU-bibliotheek te belanden.
Van Aelhuysen was rector van de Latijnse school in Tiel. Hij heeft een berijming van de Psalmen geschreven in het Latijn. Het boekje is gedrukt en uitgegeven in Leiden. De Hongaarse student Michaël Nánási kocht het. Toen hij terugkeerde naar Zevenburgen in het huidige Roemenië nam hij het boekje mee en schonk het aan de Zevenburgse vorst. De vorst gaf het een plaats in zijn bibliotheek. De collectie werd in 1726 geveild en het boekje verkaste en kwam uiteindelijk bij een Hongaarse verzamelaar. Na verdere omzwervingen kwam het weer in Nederland bij het antiquariaat De Graaf in Nieuwkoop. Via de speurzin van Postma en Gosker is het nu in Amsterdam beland.
De omvangrijke historische theologische collectie van prof. dr. Ferenc Postma en dr. Margriet Gosker omvat ruim 1200 titels. Zij schonken deze collectie aan de VU. De collectie omvat talloze uiterst zeldzame en unieke protestantse werken uit de 15e-18e eeuw. De bibliotheek bevat veel titels uit en over Hongarije, waaronder academische geschriften en werken over de kerkgeschiedenis. Een ander zwaartepunt is het zogeheten ‘Franeker (academisch) drukwerk’. Dat zijn honderden (oefen-)disputaties en oraties, meestal gehouden aan de Universiteit van Franeker. In de 17e-18e eeuw was deze universiteit een belangrijk theologisch opleidingscentrum in Europa en vele honderden Hongaren kwamen hier dan ook studeren.
Foto: Margriet Gosker en Ferenc Postma