Nederland heeft weliswaar niet actief deelgenomen aan de Eerste Wereldoorlog, en in die zin zullen de herdenkingen in Nederland van een andere aard zijn dan herdenkingen in landen als Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Engeland. Maar op een bepaalde manier heeft de Eerste Wereldoorlog de situatie in Nederland sterk beïnvloed en van daar uit is het zeer wel denkbaar dat kerken er aandacht aan besteden in de liturgie, soms via de voorbeden, soms via een lied of een uitwerking van de meditatie.
De projectgroep Vieren van de Raad van Kerken dacht op 19 maart door over mogelijke uitwerkingen die daarvoor geschikt zouden kunnen zijn. Verschillende mensen benadrukten dat de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog niet op zichzelf staat, maar dat het vanuit de situatie toen al gauw zal gaan over de actuele situatie, of het nu gaat over de omgang met vluchtelingen of over de waardering voor Europa. De belangrijkste conclusie van het gesprek was toch wel, dat men de dankbaarheid over wat Europa als eenheid voor mensen betekent onder woorden brengt.
Leden van de projectgroep voerden een pleidooi om Europa positief te waarderen. ‘Het is aan Europa te danken dat we nu al zestig jaar vrede hebben’. De ontwikkeling van het christendom in Europa volgt de eenheid die Europa destijds in de Middeleeuwen vormde, zo werd gesteld. Willibrord heeft vanuit Echternach (Luxemburg) West-Europa gekerstend. Hij liet mensen uitgaan naar Denemarken en naar Duitsland. Sint-Maarten, inmiddels als heilige ook in seculiere kringen bekend, vindt zijn wortels in Hongarije. Het was aan keizer Karel de Grote te danken dat de verspreiding van het christendom zijn weg kon vinden, zoals in de vroege Middeleeuwen gebeurde. De keizer zag zichzelf ook als staand in de traditie van de Romeinse keizer. Vanuit het oude Romeinse Rijk heeft zich een culturele eenheid kunnen ontwikkeling, waarvan de sporen tot vandaag de dag toe in Europa zijn te vinden. ‘Ik vind dat we Europa best mogen omarmen. Het is de basis van onze cultuur. Nederland bestaat niet zonder Europa’, zei iemand.
Kerken die dat nuttig vinden kunnen de liturgie inkleuren door teksten en melodieën te kiezen die in verschillende landen van Europa worden gezongen. De Gemeenschap van Protestantse Kerken in Europa (CPCE/GEKE) heeft in 2006 een bundel uitgebracht met 157 liederen in twintig talen, waarin liederen zijn gebundeld die in diverse Europese landen kunnen worden gezongen, inclusief rooms-katholieke liederen. Je kunt dan denken aan liederen zoals ‘In Christus is noch oost noch west’, een van oorsprong anglicaanse hymne die ook in Duitse bundels staat. Het Nieuwe Liedboek heeft bij het register een cluster ‘Samen leven’ en daaronder staan subtitels als ‘Gerechtigheid’ en ‘Vrede’. Ook deze liederen lenen zich wellicht als gezongen teksten voor een inkleuring vanuit de Eerste Wereldoorlog. Onder de vredesliederen onder meer een antifoon uit de negende eeuw: ‘Da pacem, Domine’.
Foto: Omslag van Colours of Grace, een Europese liedbundel