Het is goed om de pelgrimage van gerechtigheid en vrede te beginnen in de eigen omgeving. Een concreet plan de campagne zou op zijn plaats zijn. Dat zegt ds. Jan Anne Bos, secretaris van Kerk en Vrede, in reactie op de uitgave van ‘Raven’, die recent is verschenen.
Jan Anne Bos is een rubriek begonnen op de website van de vredesorganisatie Kerk en Vrede ‘Op Pelgrimstocht van gerechtigheid en vrede’. Hij pakt daarin het thema op van de Wereldraad van Kerken voor de komende zeven jaar. Onder de titel ‘De seculiere Pelgrim’ schrijft hij over de hoofdstukken ‘Secularisatie’ en ‘Pelgrimage’ van het boek Raven.
De seculiere Pelgrim
Nu dan het fraaie boekje van Klaas van der Kamp nader bekijken. “Raven” heeft hij het genoemd. Bij hem symboliseren die een ‘andere’ wereld. Voor mij werkt dat niet. Hooguit vanaf ‘witte raaf’. Daar lonkt een interessante ‘andere’ wereld. Een link naar intelligentie leg ik niet makkelijk bij deze aaseter. Je zou ook niet zeggen dat hij tot de zangvogels gerekend moet worden. Zaten er ook niet twee raven op de schouder van Wodan? Laat maar.
Ik heb in deel (1) aangeduid dat ik bij Secularisatie andere accenten zet dan van der Kamp (voor deel 1, klik hier). Zonder die van hem te bestrijden, overigens. Ik zou hier nog aan willen toevoegen dat secularisatie niet echt over ons gekomen is, als een zoveelste seizoen; een natuurkracht. Er is voor gekozen. Gunther Anders leert dat wij zelf een natuurkracht zijn inmiddels. Bijna zonder dat mensen het in de gaten hebben. We mochten ervoor kiezen, maar ik stel vast dat we er niet echt gelukkig van zijn geworden. Zo was het toch ook bij die tovenaarsleerling gegaan! Handig is al vast dat van der Kamp van vier typen secularisatie spreekt:
1. persoonlijk,
2. kerkelijk,
3. maatschappelijk middenveld,
4. publiek domein.
Belangrijke taak voor de kerk is om uit te vinden hoe ze omgaat met geseculariseerde mensen. Spreek hen niet aan op hun zuil, maar op hun levenssituatie. (87) Amen. Maar het kan niet vaak genoeg gezegd worden: als er een pelgrimstocht gaat komen, zal het grosso modo om seculiere mensen gaan, in een seculiere wereld. Een wereld in pure nood dan wel ontkenning ervan.
Ik lees zijn opmerking aan het begin dat de kerk veel deed voor seculiere vaardigheden van de mens ook bepaald met instemming. Wat de verantwoordelijkheid van kerk en gelovigen voor de geseculariseerde samenleving zwaar aanzet. En dan noemde ik nog niet die interessante kluif die van der Kamp ons toewerpt: de opvatting van McGrath dat Secularisatie een typisch westers verschijnsel is. Daar kom je de lange winteravonden wel mee door. (p. 93) Ik doe even niet mee, ik wil zsm naar zijn notities over de Pelgrimstocht.
Maar ik moet toch eerst nog iets vinden van zijn (algemeen geformuleerde) bewering dat religie uit de kunst is verdwenen. (p 89). Ik denk te snappen waar hij heen wil. Maar toch: Is dat niet een onbewezen stelling? Het zal wel een kwestie van definitie van kunst en religie zijn. In mijn beleving raakt kunst p.d. aan die grens tussen deze harde werkelijkheid en die ‘andere’ van de raven. Ze is dus niet verdwenen. Ook niet-gelovige kunstenaars zitten bovenop die grens. Ook al zoeken ze die niet bewust op. Geloven heeft veel meer te maken met kunst dan met theologie, om maar eens wat te roepen. Beide weten van mysterie; van geheim dat er wel toe doet. Maar ook deze mijn lievelingsdiscussie mag geen afleidingsmanoeuvre worden. Door naar de Pelgrimstocht. Daar zijn, verwacht ik, kunstenaars (in de diepe zin ook van ‘levens’-kunstenaars), rijkelijk oververtegenwoordigd. En niet te vergeten de kinderen?
De pelgrimstocht die de Wereldraad voor ogen staat voor de komende zeven jaar tot aan de volgende Assemblee, moet aanvullend zijn op het Conciliair Proces (CP) van de jaren ’80. ( p. 110) Dat CP zou een ‘kerkelijke route’ hebben gelopen. Kon wel eens zijn, ik laat het zitten. De pelgrimstocht zou meer met Bijbelse noties te maken hebben dan met kerk als zodanig. (p. 105)
Hoe zeer ik het ook met hem eens ben dat de pelgrimstocht vooral moge inzetten bij de jeugd en de nieuwe sociale media, en bij de verdere globalisering (ook p. 110), moet me toch iets van het hart over mijn eigen, oudere generatie. Ik zie ons bepaald niet buitenspel staan. Wij volgen de ‘tocht der tochten’ niet op de buis. We wrokken ook niet, omdat het CP dat we zo enthousiast omarmden toch God weet hoe weg sijpelde. Wij hebben ons bovendien onderweg op zijn minst ook te verantwoorden voor wat we (niet) te weeg hebben gebracht of lieten gebeuren. Het is en blijft ook onze wereld, waar jongeren zich voor gaan engageren. Dat kan niet zonder ons, in alle eenvoud gezegd. Wij kennen de verhalen nog! Niet om zaken mee dicht te timmeren, maar wel als marsorders. Wij ouderen kunnen ook veel langer mee dan wel eens van ons gedacht wordt. Daarom zijn we ook zo vroeg met pensioen gegaan. Als grijze koppetjes ergens vief blijven is het wel in de vredesbeweging en op Pelgrimstocht. Dat wou ik toch maar even gezegd hebben.
Langzaam voert van der Kamp de spanning op. Want nu moet er voor de pelgrimage een ‘vertaalslag naar de menselijke maat’ komen. (p.111.) En om te beginnen reikt hij dan wat aan over ‘de ziel’; ook van organisaties. Bezieling die zo belangrijk is voor de organisatie (in een geseculariseerde omgeving, weet je nog) en haar beleid. En zou voor ons, geseculariseerde pelgrims die bezieling niet volop de notie ‘dienstbaarheid’ hebben? En verzoening? Ja, zegt van der Kamp.
Ik wilde natuurlijk snel door naar een ‘plan de campagne’, zoals dat van der Kamp voor ogen staat. Maar dat zit er niet in. Dat gebrek wordt ruimschoots vergoed door zijn dagorder: de pelgrimstocht begint voor de raden van kerken bij het peilen van haar omgeving. (p.121) Dat is uiterst belangrijk. Dat sluit aan bij een opmerking die Hielke Wolters maakt: ‘De pelgrimage betekent voor ons ook een fundamentele verandering in de manier waarop wij maatschappelijke vraagstukken aan de orde willen stellen. De oude stijl van profetisch getuigen, karikaturaal gezegd ‘Wij weten hoe het zit en wij hebben een alternatief’, maakt plaats voor ‘wij zijn bereid om een tijdje met u mee te lopen, en hopen dat we een zinvolle bijdrage kunnen leveren in de oplossing van onze gezamenlijke problemen’ (of het nu om Syrië gaat of om de discussies over klimaat verandering of de internationale financiële architectuur).’
Ik hoop maar dat dat voldoende zal blijken te zijn om de karikatuur van profetisch getuigen af te halen. Ik denk dat herlezing van ‘De Profeten’ van Abraham Joshua Heschel hierbij zo ongeveer verplicht moet worden.
Maar ondertussen natuurlijk op alle mogelijke manieren aanhaken. De RVKN heeft voor de pelgrimstocht een taakgroep olv Kees Nieuwerth. We horen er nog van. Houd het maar bij op http://www.raadvankerken.nl/?b=2798.