Doopsgezinden en Remonstranten brengen 400 jaar verkering in beeld. De bladen AdRem (remonstrants maandblad) en doopsgezind.nl (de doopsgezinde evenknie) brengen hun onderlinge band in beeld met onder meer een gecombineerd blad, wat aan de ene kant geopend doopsgezinde informatie geeft en omgedraaid achterin beginnend de remonstrantse imput laat zien. In één van de recente uitgaven stond een dubbelinterview met Henk Stenvers en Tom Mikkers, de algemeen secretaris van respectievelijk de doopsgezinden en de remonstranten. Een paar fragmenten hieronder, opgetekend door Michel Peters, coördinator communicatie bij de remonstranten. Na een historisch exposé gaat het als volgt verder:
Hoe hebben de ervaringen uit de eerste jaren zich vastgezet in het DNA van beide kerken?
Henk: ‘Voor doopsgezinden is geloofsvrijheid essentieel. Remonstranten hebben in ieder geval nog belijdenisteksten, wij hebben dat in Nederland helemaal niet. Iedere gelovige schrijft zijn eigen belijdenis. Op wereldniveau hebben we wel opgeschreven wat we delen in het geloof, maar daar spreken we van ‘shared convictions’. ‘Dopen wat mondig is, spreken dat bindig is, vrij in ’t christelijk geloven, daden gaan woorden te boven’ is een bekende spreuk bij ons. Geloof komt tot uitdrukking in de persoonlijke inzet voor het goed ein de wereld. Die daden verrichten wij niet om beloond te worden om in de hemel te komen, maar omdat wij door onze bekering een ander mens worden. Wij doen daar lachering over, maar Afrikanen vragen heel serieus aan mij: ‘when were you saved’? Wij zijn bovendien een historische vredeskerk. Dat uit zich in geweldloosheid en in het weigeren van de dienstplicht’. Tom: ‘De begrippen vrede en verdraagzaamheid uit onze slogan zijn een soort geuzennaam, een ideologisch frame dat sterk geladen is vanuit het heden. Duidelijk is wel dat het opkomen voor godsdienstvrijheid en het antidogmatisme altijd onderdeel van ons denken heeft uitgemaakt. De remonstranten hebben beroemde theologen voortgebracht die verbinding hebben gezocht met andere godsdiensten, met cultuur en wetenschap’.
Wat zijn mijlpalen in jullie geschiedenis?
Henk: ‘Wij zijn er trots op dat we met Anne Zernicke de eerste vrouwelijke predikant in Nederland hadden. De doopsgezinden stonden aan de wieg van de ‘Decade to Overcome Violence’ (2000-2010) van de Wereldraad van Kerken. In Nederland is dat initiatief niet zo geland, maar wereldwijd wel (….). In de kernwapendiscussie was ook onze kerk verdeeld, maar ik denk dat er meer mensen tegen waren. Wereldwijd zijn er bewonderenswaardige initiatieven te melden. In Colombia zet een kleine groep doopsgezinden zich in voor verzoening tussen de FARC en de overheid. In Djokjakarta, Indonesië, zit een team van doopsgezinden. Zij geven workshops geweldloos communiceren, waaraan ook vertegenwoordigers van de Hezbollah deelnemen’. Tom: ‘In 1918 zijn op ons Seminarie vrouwen toegelaten. Kort na de doopsgezinden kregen wij daarmee ook vrouwelijke predikanten. Gedurende de 20e eeuw hebben de remonstranten zich hard gemaakt voor contacten met andere religies en zijn we actief geweest in de oecumene. Onze vroege wijziging van de kerkorde om ‘homorelaties’ te zegenen en daarmee gelijk te stellen aan hetero-relaties, is natuurlijk een mijlpaal’.
Hoe zijn de contacten geweest in de afgelopen decennia? Wordt er meer samengewerkt? Is een fusie aan de orde?
Het contact tussen doopsgezinden en remonstranten in de 20e eeuw is niet los te zien van de ontwikkelingen van het vrijzinnig protestantisme, geeft Tom aan. Ook de NPB en de VVP maken deel uit van die geschiedenis. In 1923 werd de Centrale Commissie voor het Vrijzinnig Protestantisme opgericht. De vier vrijzinnig-religieuze groepen organiseerden zich daarmee in hun eigen zuil. Maar zoals bekend: de verzuiling is voorbij. Aan het einde van de vorige eeuw is die Centrale Commissie formeel opgeheven. De doopsgezinden zijn bij het begin van het Samen op Weg-proces betrokken geweest, maar besloten al snel die weg niet op te gaan vanwege verschillen in theologie, kerkorde en ecclesiologie. De remonstranten hebben veel energie gestopt in samenwerking met de PKN kerken, maar hebben uiteindelijk ook besloten om zelfstandig te blijven.
Henk: ‘Tien tot vijftien jaar geleden is gezocht naar samenwerking tussen bureaus van doopsgezinden, remonstranten en NPB, zonder dat die beweging (nog) tot concrete resultaten heeft geleid. Samenwerking tussen of fusie van de kerken is heel ingewikkeld. Immers, de doopsgezinden zijn een wereldkerk, de remonstranten zijn puur Nederlands. Ook het kerkmodel is anders. De remonstranten hebben een kerkorde en de doopsgezinden niet. De NPB en de VVP hebben bovendien een eigen organisatorische opdracht. Het zijn geen kerken, maar verenigingen. Wij hebben er toen niet voor gekozen om samen echt iets nieuws te beginnen, alle kerken meenden sterker te staan in de toekomst door hun eigenheid te bewaren. Wij staan te boek als ‘vrijzinnige kerken’, maar onder die noemer willen doopsgezinden niet geschaard worden. Vrijzinnig-christelijk, dat willen wij zijn en daar vinden we de remonstranten aan onze zijde’.
Tom: ‘Maar de wal kan het schip keren. De leden van beide kerken worden steeds ouder. Op praktische gronden kan er binnen afzienbare tijd de noodzaak ontstaan om de samenwerking nog eens te bekijken. Beide predikantenopleidingen zitten nu aan de VU. Dat biedt een heel concrete mogelijkheid om samen te werken’.
Het verhaal gaat verder, daar zijn beide het over eens. Of kerken de secularisatie zullen overleven? Het wordt in ieder geval zoeken naar andere vormen van kerk-zijn. Daarin kunnen beide kerken elkaar vinden. ‘We willen niet uit negativiteit samenwerken, maar gezamenlijk onderzoeken hoe we het verhaal dat ons beiden inspireert ook in deze eeuw kunnen doorgeven. Dat kan vooralsnog goed in de vorm van projecten. Als ons verhaal staat, dan komt die organisatie vanzelf’.
Foto uit de gecombineerde uitgave met links Tom Mikkers en rechts Henk Stenvers, beiden zijn overigens ook lid van de Raad van Kerken.