Op het symposium is het thema mantelzorg vanuit verschillende perspectieven onder de aandacht gebracht. Vanuit het zorgperspectief door drs. Cornel Vader (zie samenvatting); vanuit het bijbeltheologisch perspectief door dr. Archibald van Wieringen (naar lezing); vanuit economisch perspectief door Hettie Pott-Buter (naar bijdrage); vanuit politiek perspectief door mevrouw drs. E.T. van Kooten van het ministerie van VWS (zie de samenvatting hieronder en inmiddels ook ontvangen digitaal: naar lezing).
De brochure ‘Gij hebt mij bekleed met een mantel van trouw’ wordt gesierd met een afbeelding van Willy Schut, mensen die beschut worden door een rode mantel. Een verwijzing naar de mantel van Sint Maarten. Dagvoorzitter Dirk Gudde verbond de onderdelen van het programma met elementen uit de legende van Sint Maarten. Als Martinus zijn mantel met de arme deelt, zijn er sommige omstanders die hem uitlachen, maar, zo vertelt het verhaal, er zijn er ook die zich afvragen: Waarom hebben wij niet net zo gedaan. Zo kan dit verhaal ons inspireren tot helpende omstanders de worden voor de mantelzorgers om ons heen.
Later in het verhaal verschijnt Christus in een droom aan Martinus, gekleed in de halve mantel die Martinus had weggegeven: Wat jij aan de arme hebt gedaan heb je Mij gedaan. Martinus klopt zichzelf na deze droom niet op de borst, maar ‘ziet in zijn daad de goedheid van God’. Op die manier kunnen wij ook mantelzorg benoemen als beeld van de goedheid van God. Op die manier kunnen we als kerken soms ‘het woord bij de daad voegen’, aldus de dagvoorzitter.
In de pauze zong Hans de Rie, lid van de werkgroep, met de aanwezigen het Sint Maarten-lied, dat wel al in de zangbundel van zijn kerk, de Oud-Katholieke Kerk, stond, maar nu ook is opgenomen in de nieuwe liedbundel van de PKN.
Lezing mevrouw Van Kooten (VWS)
Mevrouw Van Kooten gaf aan dat de brochure van de Raad van Kerken op het juiste moment komt: ‘Wij zijn ontzettend blij met deze brochure.’ Mantelzorg staat volop in de aandacht. De aanleiding voor de discussie over mantelzorg is de verschuiving in het zorgstelsel: meer kwaliteit, meer op maat, en ook in de toekomst betaalbaar. Daarin is betrokkenheid van de samenleving, van de naasten noodzakelijk, naast de professionele ondersteuning. Aan die ondersteuning wordt 25 miljard overheidsgeld uitgegeven. Het is normaal dat je naar elkaar omkijkt en voor elkaar zorgt. Het gaat om een goede balans tussen deze zorg en de professionele zorg.
Het gaat er niet om dat mantelzorg verplicht wordt (‘Je moet je buurman wassen’, zoals een kop in de krant het onlangs uitdrukte). Wel is het de bedoeling dat de gemeente in gesprek gaan met mensen die zorg nodig hebben, om samen te bekijken wat er voor extra ondersteuning nodig is naast de hulp die vanuit de eigen omgeving al gegeven wordt.
Soms is juist ondersteuning van de mantelzorgers een heel effectieve manier om te helpen. Ook daarin kan de eigen omgeving een rol spelen. Er staan in de brochure mooie voorbeelden van hoe mantelzorgers ondersteund kunnen worden.
De Kerken hebben vanaf het begin van het in werking treden van de WMO (Wet Maatschappelijke ondersteuning zich daarin actief opgesteld. De achterban van de kerken is groot, 6,5 miljoen mensen. Er zijn heel veel kerkelijke vrijwilligers actief in zorg en zorgondersteuning, bijvoorbeeld door huisbezoeken of in hospices. De regering heeft dan ook, bij het overdragen van taken in de zorgondersteuning, aan gemeenten meegegeven: Maak gebruik van de kerkelijke netwerken.
Het is een talent van kerken, met hun vrijwilligers, om snel in te kunnen spelen op situaties waarin steun nodig is. Een zorgpunt is wel, aldus de spreekster, hoe kunnen we de netwerken in stand houden in situaties waarin kerken uit de wijk verdwijnen.
De Staatssecretaris is bezig met een brief aan de Tweede Kamer, over de balans tussen formele en informele zorg. In die balans zijn “verbinders” nodig, zoals de kerken. In zekere zin lopen de kerken met deze brochure voorop in de ontwikkelingen, die moeten leiden tot een meer betrokken samenleving, aldus mevrouw Van Kooten.
Discussie
In de discussie na de lezingen werd nog doorgepraat over de rol van de kerken in een situatie waarin het grootste deel van de bevolking zich niet meer bij de kerk betrokken voelt. Cornel Vader gaf aan: Ga verbanden aan met allerlei maatschappelijke organisaties, verenigingen, winkeliers. Vraag mensen om samen met je op te trekken. ‘Er is meer zin in de samenleving dan we soms denken.’
Archibald van Wieringen: De roep naar samenhang in de samenleving moet ook door kerken zelf opgepakt worden. In situaties waarin kerkgebouwen verdwijnen, kan er veel verloren gaan. Dan is het bewaren van de samenhang een grote uitdaging.
Ook kwamen de ‘eigen-kracht-conferenties’ aan de orde: Wanneer gezinnen of personen hulp en ondersteuning nodig hebben wordt een bijeenkomst belegd waarin samen met allerlei maatschappelijke partners, en met mensen uit de eigen omgeving wordt gekeken hoe gezinnen en mensen gesteund kunnen worden. Het is belangrijk dat ook de kerken bij die eigen-kracht-conferenties aanwezig zijn. Deze conferenties worden door ‘eigen-kracht’-organisaties georganiseerd (informatie op internet te vinden). Maar kerken kunnen daarvoor ook een initiatief nemen.
Een kritische vraag: bezuinigingen leiden tot het zich terugtrekken van verzekeraars uit goede projecten. Hettie Pott gaf in een reactie aan dat er met verzekeraars vaak wel te praten valt, en dat daarbij publiciteit ook een rol kan spelen.
Worden gemeenten goed begeleid bij het overnemen van de vele taken die nu aan de gemeenten gegeven worden? Mevrouw van Kooten: Het ministerie en de gemeenten hebben samen het Transitiebureau. Dat begeleidt de overdracht van taken aan gemeenten. Daar hoort bij dat we aan gemeenten meegeven ook de kerkelijke netwerken in het oog te houden. Cornel Vader: Kerken kunnen ook zelf al het initiatief nemen om, liefst gezamenlijk natuurlijk, contact te zoeken met de gemeente. Je hoeft niet te wachten tot je uitgenodigd wordt.
Ontstaan er verschillen tussen gemeenten? Mevrouw Van Kooten: Het is vooral belangrijk dat gemeenten maatwerk leveren: Dat er dus verschillen ontstaan in de behandeling van hulpvragen.
Er zijn mantelzorgers die voor meer dan één persoon zorg dragen, zij hebben het soms te zwaar, en fiscale en uitkeringsregelingen, AOW-regels, zijn niet altijd ondersteunend. Mevrouw van Kooten: In dat soort situaties is het belangrijk dat gemeenten maatwerk leveren.
Vraagt het ministerie ook om advies aan de kerken? Ja, we vragen kerken mee te denken, zeker op het gebied van informele zorg, armoedebeleid etc. Ook de heer Vader (Leger des Heils) geeft aan dat hijzelf regelmatig overleg heeft met de overheid, op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Daarbij is het belangrijk als kerken, en ook met andere bondgenoten in de samenleving, gezamenlijk op te trekken. We zijn misschien niet altijd dikke vrienden met de overheid, maar er is goed overleg mogelijk.
Vanuit de zaal komt de vraag: Kritische geluiden van kerken, wil het ministerie die ook horen? Mevrouw Van Kooten: Zeker. In deze situatie van veel verandering gaan er ook dingen mis. Daar moeten we kritisch naar kijken, en eventueel bijstellen. Organisaties die kritisch zijn vanuit hun eigen betrokkenheid zijn natuurlijk welkom.
In de relatie tussen zorgverleners en zorgontvangers speelt van alles. Die relatie kan onder druk komen te staan. Het relationele aspect is heel belangrijk. Daarin zouden de kerken een rol kunnen spelen. Dat wordt vanuit het forum door de sprekers onderstreept. In de brochure komen de spanningen die op kunnen treden in een mantelzorgsituatie aan bod. Archibald van Wieringen: Het relationele aspect is heel belangrijk. Daar moeten de kerken zeker oog voor hebben. Het zou goed zijn als dat soort dingen in de kerk ook ter sprake kunnen komen, in de verkondiging, in gebed, in onderlinge zorg. Mevrouw van Kooten wijst nog op de steunpunten Mantelzorg in de gemeenten. In gespreksgroepen die door deze steunpunten georganiseerd worden komt dit thema vaak aan de orde.
Lees ook het artikel in het Reformatorisch Dagblad
en het interview met Dirk Gudde in Christelijk Weekblad over mantelzorg: klik hier (pdf) of hier www.hetgoedeleven.com/Geloven.
De link naar de uitzending van Kruispunt-radio:
http://www.rkk.nl/kruispuntradio/archief/2013/detail_objectID760606.html
Kruispunt-radio heeft aandacht besteed aan de brochure en het symposium, met onder meer een reportage vanuit het Vakantiehotel voor mantelzorgers en degenen voor wie ze zorgen. Ook een gesprek met directeur Meindert Blanken van Het Vakantiebureau en een studiogesprek met Dirk Gudde, voorzitter van de werkgroep Zorg van de Raad van Kerken.
Bekijk de powerpointpresentie van het symposium: klik hier (groot bestand).
Er zijn ook geluidsopnamen: wie belangstelling heeft, moet dat kenbaar maken via rvk@raadvankerken.nl
Bestanden kunnen worden toegezonden met ‘We transfer’, maar zijn omvangrijk.
Downloaden uitgave ‘Gij hebt mij bekleed met een mantel van trouw’: klik hier (pdf)
Bovenste foto (vlnr): E.T. van Kooten, C. Vader, A. van Wieringen, H. Pott-Buter.